Όταν τα παιδιά συμμετέχουν σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ρίσκο, όπως το σκαρφάλωμα σε ψηλά δέντρα ή το πείραγμα με επικίνδυνες καταστάσεις στην παιδική χαρά, οι γονείς συχνά βιώνουν έντονα συναισθήματα ανησυχίας. Αυτές οι δραστηριότητες μπορεί να φαίνονται επικίνδυνες, αλλά είναι επίσης κρίσιμες για την ψυχολογική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών.
Το ριψοκίνδυνο παιχνίδι αναφέρεται σε δραστηριότητες που εμπεριέχουν κάποιο επίπεδο αβεβαιότητας και κινδύνου, ωστόσο δεν οδηγούν απαραίτητα σε σοβαρούς τραυματισμούς. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε το ρίσκο από τον κίνδυνο: το ρίσκο μπορεί να είναι μια ευκαιρία για μάθηση και ανάπτυξη, ενώ ο κίνδυνος σχετίζεται με την πιθανότητα σοβαρού τραυματισμού.
Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά έχουν καλύτερη αντίληψη των ικανοτήτων τους απ‘ ό,τι πιστεύουν οι ενήλικες. Αυτό σημαίνει ότι συχνά είναι πιο προσεκτικά και υπολογίζουν καλύτερα τους κινδύνους όταν συμμετέχουν σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν τη σημασία της παροχής ασφαλών χώρων όπου τα παιδιά μπορούν να εξερευνούν και να δοκιμάζουν τα όριά τους.
Ορισμένα περιβάλλοντα παιχνιδιού έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να ενθαρρύνουν το ριψοκίνδυνο παιχνίδι. Αυτά τα περιβάλλοντα προσφέρουν ευκαιρίες για εξερεύνηση και ανάπτυξη δεξιοτήτων χωρίς τον κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού. Η σωστή ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και πρόκλησης είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη των παιδιών.
Πώς το περιπετειώδες παιχνίδι ενισχύει την ανάπτυξη των παιδιών
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν προκύψει έρευνες που δείχνουν ότι οι ευκαιρίες για ριψοκίνδυνο παιχνίδι είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή σωματική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη. Τα παιδιά χρειάζονται αυτές τις ευκαιρίες για να αναπτύξουν τη χωρική αντίληψη, το συντονισμό, την ανοχή στην αβεβαιότητα και την αυτοπεποίθηση.
Μια σημαντική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Βέλγιο απέδειξε ότι τα παιδιά ηλικίας τεσσάρων και έξι ετών που είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε περιπετειώδη παιχνίδια για μόλις δύο ώρες την εβδομάδα, βελτίωσαν τις δεξιότητές τους στην εκτίμηση του κινδύνου, ενώ φάνηκαν να έχουν λιγότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.
Επιπλέον, μια άλλη μελέτη που διεξήχθη κατά τη διάρκεια του lockdown στη Βρετανία συμπέρανε ότι τα παιδιά που έπαιζαν περισσότερο σε περιπετειώδη πλαίσια παρουσίασαν λιγότερα σημάδια κατάθλιψης και ήταν πιο χαρούμενα και γεμάτα αυτοπεποίθηση. Τα παιδιά που έπαιρνα περισσότερα ρίσκα έμοιαζαν πιο ευτυχισμένα. Αυτό το μοτίβο του ριψοκίνδυνου παιχνιδιού ως προστατευτικού παράγοντα έναντι των προβλημάτων ψυχικής υγείας ήταν ισχυρότερο για τα παιδιά από νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα από ό,τι για εκείνα από νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα.
Η παιδοψυχολόγος Δρ. Helen Dodd από το Πανεπιστήμιο του Exeter στο Ηνωμένο Βασίλειο, επικεφαλής της συγκεκριμένης μελέτης, θέλησε να αποδείξει τη θεωρία της. Σύμφωνα με αυτή, το ριψοκίνδυνο παιχνίδι μειώνει τον κίνδυνο άγχους των παιδιών, διδάσκοντάς τους τη φυσιολογική διέγερση, την αδρεναλίνη και τον ταχυκαρδία που συνοδεύει το άγχος και τον ενθουσιασμό. Με την πάροδο του χρόνου, υποστηρίζει η θεωρία της, όταν τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να βιώσουν επανειλημμένα τον κύκλο της πρόκλησης, της διέγερσης και της αντιμετώπισης, αυτό τα βοηθά να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος και να κατανοήσουν ότι το φυσιολογικό στρες δεν είναι η απόλυτη καταστροφή και δεν διαρκεί για πάντα.
Ο ρόλος των ενηλίκων
Εντούτοις, τίποτα από τα παραπάνω δε σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να καθοδηγούν τα παιδιά να παίρνουν περισσότερα ρίσκα, λέει η Δρ Dodd, γιατί αυτό δεν οδηγεί σε θετική μάθηση. «Το παιχνίδι θα πρέπει πάντα να καθοδηγείται από το παιδί και από αυτό που το ίδιο θέλει να κάνει», προσθέτει. Ο ρόλος των ενηλίκων είναι να παρέχουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον και να τα ενθαρρύνουν. Αυτό, όμως, καθιστά το επικίνδυνο παιχνίδι δύσκολο να μελετηθεί πειραματικά.
Ο στόχος της προώθησης του ριψοκίνδυνου παιχνιδιού δεν είναι να μετατρέψουμε τα προσεκτικά παιδιά σε αναζητητές συγκινήσεων, είναι απλώς να τους επιτρέψουμε να παίρνουν σταδιακά ρίσκα με όποιο ρυθμό επιλέγουν, λένε οι υποστηρικτές τους. «Αυτό που μοιάζει με ριψοκίνδυνο παιχνίδι για ένα παιδί θα είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που μοιάζει για ένα άλλο», αναφέρει η παιδοψυχολόγος.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο καθηγητής Αριστείδης Ηλιόπουλος, αναλύει μέσα από μια ανάρτησή του στο Facebook πώς τα περιπετειώδη παιχνίδια προσφέρουν στα παιδιά καλύτερη ψυχική και συναισθηματική υγεία, ενώ ενισχύουν δεξιότητες, όπως η αντίληψη του κινδύνου, η αυτοπεποίθηση και η ψυχική ανθεκτικότητα.
Ποιο είναι το μυστικό για τους γονείς, σύμφωνα με τον ίδιο; «Αφήστε τα παιδιά να ρισκάρουν, κρατώντας τα όσο ασφαλή είναι απαραίτητο. Αντί να λέμε αμέσως “όχι”, ας δώσουμε λίγο χώρο να δοκιμάσουν τα όριά τους».
