Στη Νορβηγία, τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο με τα πόδια σε ηλικία έξι ετών ή ακόμη και ταξιδεύουν σε όλη τη χώρα – και κανένας γονιός δεν ανησυχεί. Γιατί αυτά τα παιδιά έχουν τόση ανεξαρτησία, ενώ άλλες χώρες αποφεύγουν τόσο πολύ το ρίσκο;

Είναι 1.30 το μεσημέρι. Η Νίλα και ο Αρίων φτάνουν στο σπίτι αφού τελείωσαν το σχολείο για σήμερα. Μπαίνουν μέσα, φτιάχνουν λίγο φαγητό και μετά κάθονται να διαβάσουν τα μαθήματά τους, ή να κάνουν εξάσκηση στο πιάνο, ή να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού που τους έχουν ζητηθεί. Οι γονείς τους θα αργήσουν να γυρίσουν για λίγες ώρες ακόμα. Τα παιδιά βγαίνουν μερικές φορές με φίλους να παίξουν στο δρόμο ή να περιπλανηθούν στα χωράφια. Ο μόνος πραγματικός κανόνας είναι να μην υπάρχει χρόνος μπροστά στην οθόνη αν δεν έχουν φροντίσει για όλα τα υπόλοιπα.

Μέχρι εδώ, όλα είναι φυσιολογικά, ίσως, εκτός από το ότι η αδελφή και ο αδελφός είναι μόλις 10 και οκτώ ετών και ζουν αυτό το είδος της ανεξέλεγκτης μίνι ενήλικης ζωής για χρόνια.

Έμφαση στην ανεξαρτησία

Ζουν στο Σταβάνγκερ, στη νοτιοδυτική ακτή της Νορβηγίας. Όπως όλοι οι φίλοι τους, πηγαίνουν και επιστρέφουν στο σχολείο μόνοι τους από τότε που πήγαν για πρώτη φορά σε αυτό σε ηλικία έξι ετών. Λίγο αργότερα τους δόθηκε το δικό τους σετ κλειδιών για το σπίτι. Αυτός είναι ο τρόπος ανατροφής των γονέων στη Νορβηγία – είναι αποφασιστικά ελεύθερος, με έμφαση στην ανεξαρτησία, την αυτοδιάθεση και την υπευθυνότητα, με μια δόση διασκέδασης στην ύπαιθρο για καλό σκοπό.

«Δεν μπορώ να σκεφτώ κανέναν που να μην είναι τέτοιος γονιός», λέει ο μπαμπάς της Νίλα και του Αρίωνα, ο Τζιανκάρλο Νάπολι. Θυμάται ένα παιδί στην τάξη της Νίλα, του οποίου οι γονείς μετακόμισαν σε άλλη πόλη πριν από μερικά χρόνια.

Αντί να αλλάξει σχολείο, το παιδί αυτό περπατάει τώρα 20 λεπτά από το σπίτι του μέχρι τον σιδηροδρομικό σταθμό, κάνει 20 λεπτά ταξίδι με το τρένο και μετά έχει άλλα 20 λεπτά περπάτημα στην άλλη άκρη από τον σταθμό μέχρι το σχολείο. «Αυτό το παιδί το κάνει αυτό δύο φορές την ημέρα και κανείς δεν ταράσσεται», λέει.

Η Νορβηγία έχει το 10ο υψηλότερο ΑΕΠ στον κόσμο, μαζί με το μεγαλύτερο ταμείο πλούτου στον κόσμο και ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας στον κόσμο

Photo: Keren Fedida /Unsplash

 Η Νορβηγία είναι πράγματι έβδομη στην Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας

Ο Τζιανκάρλο είναι Βρετανός και μετακόμισε στο Σταβάνγκερ το 2006, αφού γνώρισε τη Νορβηγίδα σύζυγό του, Λένα, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού. Διδάσκει σε ένα κοντινό κολέγιο και είναι πλέον πλήρως ενσωματωμένο μέλος της νορβηγικής κοινωνίας – και μέλος της λέσχης γονέων ελεύθερης διαβίωσης. Παραδέχεται όμως ότι του πήρε λίγο χρόνο για να προσαρμοστεί.

Βέβαια, η ελεύθερη ανατροφή των παιδιών ταιριάζει μάλλον με τις αντιλήψεις που έχουν συχνά οι ξένοι για τους Σκανδιναβούς. Κοιτάξτε τους όλους, με το hygge τους, και το ουρανοκατέβατο βιοτικό τους επίπεδο, τα χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας, τα αξιοζήλευτα δικαιώματα μητρότητας και πατρότητας και την εξαιρετική αισθητική τους.

Η Νορβηγία είναι πράγματι έβδομη στην Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας. Έχει επίσης το 10ο υψηλότερο ΑΕΠ στον κόσμο, μαζί με το μεγαλύτερο ταμείο πλούτου στον κόσμο και ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας στον κόσμο. Αλλά αυτή είναι μια φιλοσοφία που τρέχει βαθύτερα από τις τσέπες της Νορβηγίας, και υπάρχει πολύ περισσότερο από ό,τι οι καλά χρηματοδοτούμενες δημόσιες υπηρεσίες της χώρας.

 Οι Βίκινγκς γονείς

Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα παιδιά των Βίκινγκς ήδη από τον 9ο αιώνα ανατράφηκαν με σχετικά παρόμοιο τρόπο: τους συμπεριφέρονταν ως ενήλικες και αναμενόταν να συνεισφέρουν σε όποια εργασία έπρεπε να γίνει. Είναι ένας τρόπος ζωής, βαθιά ριζωμένος σε σημείο που οι περισσότεροι Νορβηγοί δεν μπορούν να καταλάβουν ούτε τη γοητεία της μεθόδου τους, ούτε γιατί κάποιος να το κάνει διαφορετικά.

Η σημερινή, η πιο διαφοροποιημένη σύγχρονη προσέγγιση – περισσότερες συζητήσεις για τα συναισθήματα – έγινε γνωστή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, λέει ο Willy-Tore Mørch, ομότιμος καθηγητής ψυχικής υγείας των παιδιών στο Πανεπιστήμιο του Tromsø. Μεγάλο μέρος της υποδομής της χώρας είχε καταστραφεί από τα χρόνια της ναζιστικής κατοχής. Ανταποκρινόμενη στην πρόκληση, η νεοσύστατη κυβέρνηση των Εργατικών πίστευε ότι όλοι οι Νορβηγοί θα έπρεπε να συμβάλουν στην ανοικοδόμηση – συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

«Τα παιδιά έπρεπε να είναι δυνατά και σκληρά και να εκπαιδευτούν να είναι ανεξάρτητα και πιστά», λέει ο Mørch. «Ίσως οι περισσότεροι γονείς σήμερα να μην γνωρίζουν αυτή την ιστορία, αλλά η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ γονέων και παιδιών παραμένει μια βασική ποιότητα σχέσης στη σύγχρονη νορβηγική ανατροφή των παιδιών».

Η αποτυχία, όπως φαίνεται, είναι μεγάλο μέρος της νορβηγικής γονικής μέριμνας – απολαύστε την ελευθερία να κάνετε λάθη, αλλά μάθετε από αυτά

Photo: Janko Ferlič / Unsplash

 Οι μητέρες είναι εργαζόμενες

Υπάρχει επίσης ένας άλλος, πιο πρακτικός λόγος που στηρίζει μέρος αυτού του στυλ ανατροφής. «Οι περισσότερες γυναίκες εδώ εργάζονται», λέει η Mette Tveit, επιμελήτρια και ιστορικός στο Μουσείο του Σταβάνγκερ. Η Νορβηγία έχει ένα από τα πιο ισότιμα μεταξύ των δύο φύλων εργατικά δυναμικά, με περίπου το 73% όλων των ανδρών σε ηλικία εργασίας να εργάζονται, και περίπου το 67% των γυναικών. Η φροντίδα των παιδιών είναι επίσης ευρέως διαθέσιμη και ιδιαίτερα προσιτή, πράγμα που σημαίνει ότι η έξοδος στη δουλειά αξίζει οικονομικά. Για παράδειγμα, τα δίδακτρα των παιδικών σταθμών για 10 ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα, περιορίζονται σε 2.000 NOK (170 ευρώ) το μήνα.

Η Tveit προσθέτει ότι τα παιδιά της Νορβηγίας είναι, σύμφωνα με την εμπειρία της, τόσο ανεξάρτητα που οργανώνουν μόνα τους τα παιχνίδια με τους συνομηλίκους τους. «Περνάω χρόνο στις ΗΠΑ και βλέπω πώς οι γονείς οργανώνουν αυτά τα πράγματα, αλλά στη Νορβηγία, ακόμη και τα μικρά παιδιά οργανώνουν τις κοινωνικές τους εκδηλώσεις και διαχειρίζονται τον ελεύθερο χρόνο τους. Απλώς τα καταφέρνουν με τα πράγματα. Είναι φυσιολογικό για τα νορβηγικά παιδιά να λένε στους γονείς τους τι κάνουν- δεν είναι τόσο φυσιολογικό να ζητούν άδεια. Απλώς τα εμπιστεύονται για να πάρουν σωστές αποφάσεις».

«Μην αγγίζετε τον καυστήρα»

Η αποτυχία, όπως φαίνεται, είναι μεγάλο μέρος της νορβηγικής γονικής μέριμνας – απολαύστε την ελευθερία να κάνετε λάθη, αλλά μάθετε από αυτά. Υπάρχει μια σιωπηρή κατανόηση ότι ναι, μπορείς να σκαρφαλώσεις σε αυτό το δέντρο, αλλά μπορεί να πέσεις και να χτυπήσεις. Ή μήπως το να πέσεις θα σε κάνει καλύτερο αναρριχητή στο μέλλον;

Τα συνήθη χαρακτηριστικά ασφαλείας που οι γονείς άλλων εθνικοτήτων μπορεί να εγκαταστήσουν στο σπίτι τους συνήθως δεν υπάρχουν και στη Νορβηγία. Ο Τζιανκάρλο λέει ότι ενώ οι καυστήρες είναι σχεδόν στάνταρ εξοπλισμός, δεν θυμάται να έχει δει προστασία γύρω από έναν, ενώ οι πόρτες ασφαλείας για τις σκάλες είναι ασυνήθιστα.

«Πιθανότατα θα έπρεπε να είχαμε βάλει μια πόρτα ασφαλείας στην κορυφή της σκάλας, αλλά δεν το κάναμε – απλά λέγαμε στα παιδιά να μην κατεβαίνουν από αυτές. Ακριβώς όπως λέγαμε: «Μην αγγίζετε το καυστήρα, είναι πολύ καυτός»».

Με τα μάτια του παιδιού

Ο Mørch λέει ότι το νορβηγικό στυλ ανατροφής δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς να αξιολογηθεί η επιρροή της ψυχολόγου Åse Gruda Skard. Η Skard ήταν διάσημη προσωπικότητα στη μεταπολεμική Νορβηγία, όπου εμφανίστηκε σε ραδιοφωνικές εκπομπές και σε εφημερίδες για να διαδώσει τις πρωτοποριακές ιδέες της για την «ελεύθερη ανατροφή των παιδιών» ως απάντηση στον αυταρχισμό που παρατηρήθηκε πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου.

«Οι ΗΠΑ είχαν τον Μπέντζαμιν Σποκ και εμείς την Σκαρντ», λέει ο Mørch. «Αντιτάχθηκε σθεναρά σε ένα στυλ ανατροφής προσανατολισμένο στην τιμωρία, ενώ δίδασκε τους γονείς να βλέπουν τα πράγματα από την οπτική γωνία του παιδιού, να ρωτούν: τι βιώνει το παιδί σε αυτή την κατάσταση; Τι καταλαβαίνει το παιδί τώρα; Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί να καταλάβει τι συμβαίνει; Πώς μπορώ να υποστηρίξω το παιδί σε αυτή την κατάσταση;».

Συνοψίζοντας, υπάρχει ένα ρητό στα νορβηγικά: Det finnes ikke dårlig vær, bare dårlige klær («Δεν υπάρχει κακός καιρός, μόνο κακός ρουχισμός»).

*Με στοιχεία από theguardian.com