Η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Οι επιστήμονες την περιγράφουν ως μια «παγκόσμια καταστροφή για την υγεία», καθώς επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους καθημερινά. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του 2023 από την ελβετική εταιρεία IQAir, η κατάσταση είναι ανησυχητική, με μόνο επτά χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο να πληρούν τα αυστηρά πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για ασφαλή επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Η έκθεση βασίστηκε σε δεδομένα που συλλέχθηκαν από περισσότερους από 30.000 σταθμούς παρακολούθησης σε 134 χώρες, περιοχές και εδάφη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι περισσότερες τοποθεσίες ξεπέρασαν το ασφαλές ετήσιο όριο των 5 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο (μg/m³) για τα σωματίδια PM2.5, όπως έχει ορίσει ο ΠΟΥ. Συγκεκριμένα, 124 από αυτές τις τοποθεσίες παρουσίασαν επίπεδα που υπερβαίνουν αυτό το όριο.
Τα PM2.5 είναι εξαιρετικά μικρά σωματίδια που μπορούν να εισχωρήσουν βαθιά στους πνεύμονες και να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος. Η μακροχρόνια έκθεση σε αυτά συνδέεται με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιοπάθειες, αναπνευστικές ασθένειες, υπέρταση, άγχος, κατάθλιψη και ακόμη και πρόωρη θνησιμότητα.
Οι πρωταθλητές του καθαρού αέρα
Αξιοσημείωτο είναι ότι μόνο η Αυστραλία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γρενάδα, η Ισλανδία, ο Μαυρίκιος και η Νέα Ζηλανδία διατήρησαν την ποιότητα του αέρα εντός των ασφαλών ορίων PM2.5 το 2023. Αρκετά εδάφη, όπως το Πουέρτο Ρίκο, οι Βερμούδες και η Γαλλική Πολυνησία, πέτυχαν επίσης ασφαλή επίπεδα αέρα. Μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, η Ισλανδία ήταν πρώτη με τον καθαρότερο αέρα (4 μg/m³), ακολουθούμενη από την Εσθονία (4,7 μg/m³) και τη Φινλανδία (4,9 μg/m³). Ενώ πολλές ευρωπαϊκές χώρες χαρακτηρίστηκαν ως «πράσινες» – που υποδηλώνουν επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης έως και διπλάσια από το ασφαλές πρότυπο – αυτά τα τρία έθνη ξεχώρισαν για τη διατήρηση υποδειγματικής ποιότητας αέρα.
Νότα αισιοδοξίας
Η έκθεση δείχνει μια ελπιδοφόρα τάση στην Ευρώπη. Το 2023, το 54% των ευρωπαϊκών πόλεων χαρακτηρίστηκαν ως «πράσινες», από 39% το 2022. Χώρες όπως η Σουηδία, η Ιρλανδία, η Νορβηγία και η Πορτογαλία διατήρησαν σχετικά χαμηλά επίπεδα PM2,5, αντανακλώντας τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της ρύπανσης.
Στις χώρες της κατηγορίας «κίτρινο» – με επίπεδα ρύπανσης έως και τριπλάσια του ασφαλούς ορίου – περιλαμβάνονταν η Λιθουανία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Μάλτα. Η Κροατία αναδείχθηκε σε ιστορία επιτυχίας, μειώνοντας τα επίπεδα PM2,5 κατά περισσότερο από 40% σε σύγκριση με το 2022, κυρίως λόγω της στροφής προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες αντιπροσωπεύουν πλέον πάνω από το 31% του ενεργειακού της μείγματος. Η Κροατία στοχεύει επίσης στη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα έως το 2033 και τη μείωση των εκπομπών μεθανίου κατά 30% έως το 2030.
Από την άλλη πλευρά, στις χώρες της κατηγορίας «πορτοκαλί» – με ρύπους έως και 5 φορές πάνω από το ασφαλές επίπεδο – περιλαμβάνονται η Μολδαβία, η Ρουμανία, η Ελλάδα και η Τουρκία. Παρά τις προσπάθειες βελτίωσης, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη παραμένει η πιο μολυσμένη χώρα της Ευρώπης, ακολουθούμενη από τη Βόρεια Μακεδονία, με επίπεδα PM2,5 που υπερβαίνουν 5 φορές το πρότυπο του ΠΟΥ. Το Iğdır της Τουρκίας αναφέρθηκε ως η πιο μολυσμένη πόλη της Ευρώπης.
Οι πιο μολυσμένες χώρες του κόσμου
Η Νότια και η Κεντρική Ασία κατέχουν τη δυσάρεστη διάκριση να φιλοξενούν τις πιο μολυσμένες χώρες και πόλεις του κόσμου. Το Μπαγκλαντές βρέθηκε στην κορυφή του καταλόγου με ένα ανησυχητικό επίπεδο PM2,5 79,9 μg/m³, πάνω από 15 φορές από την κατευθυντήρια γραμμή του ΠΟΥ. Το Πακιστάν ακολούθησε, με επίπεδα ρύπανσης 14 φορές πάνω από το ασφαλές πρότυπο, ενώ η Ινδία ήρθε τρίτη, φιλοξενώντας 4 από τις πιο μολυσμένες πόλεις παγκοσμίως. Το Τατζικιστάν και η Μπουρκίνα Φάσο συμπλήρωσαν την πρώτη πεντάδα.
Στη Βόρεια Αμερική σημειώθηκαν επίσης αξιοσημείωτες μεταβολές, με τον Καναδά να καταγράφει για πρώτη φορά τα υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης στην περιοχή, φιλοξενώντας 13 από τις πιο μολυσμένες πόλεις της ηπείρου.
Η ποιότητα του αέρα ως οικουμενικό δικαίωμα
Η έκθεση υπογραμμίζει τη σημασία των δεδομένων σχετικά με την ποιότητα του αέρα για την προώθηση της αλλαγής πολιτικής. Ωστόσο, η έλλειψη υποδομών παρακολούθησης σε πολλές περιοχές, ιδίως στην Αφρική, αφήνει μεγάλους πληθυσμούς χωρίς πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες για την ποιότητα του αέρα. Ως αποτέλεσμα, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να αγνοούν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν καθημερινά.
Πρόσκληση για δράση
Η αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης απαιτεί παγκόσμια συνεργασία και αποφασιστική δράση. Ο ανώτερος επιστήμονας της Greenpeace International για την ποιότητα του αέρα, Aidan Farrow, τονίζει ότι είναι επείγον να μειωθεί η εξάρτηση από την ενέργεια που βασίζεται στην καύση και να αντιμετωπιστούν τα αίτια της διασυνοριακής ομίχλης.
«Το 2023, η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει μια παγκόσμια καταστροφή για την υγεία», σημειώνει ο Farrow. «Οι λύσεις υπάρχουν – χρειαζόμαστε την πολιτική και κοινωνική βούληση για την εφαρμογή τους».
Καθώς τα στοιχεία πληθαίνουν, το μήνυμα είναι σαφές: Ο καθαρός αέρας είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Η διασφάλισή του απαιτεί συλλογική δέσμευση για αλλαγή, με γνώμονα την επιστήμη και ένα κοινό όραμα για έναν υγιέστερο πλανήτη.
ygeiamou.gr
