Οι τελευταίες μέρες του Οσάμα Μπιν Λάντεν

Το 2011 βρήκε τον Οσάμα Μπιν Λάντε ιδιαίτερα ανήσυχο για την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί. Για πέντε ολόκληρα χρόνια κρυβόταν, μαζί με την οικογένεια του (συζύγους, παιδιά και εγγόνια) σε ένα συγκρότημα κατοικιών στο Αμποταμπάντ του Πακιστάν αλλά πλέον ένιωθε ότι κάτι δεν λειτουργούσε σωστά στο προσεκτικά οργανωμένο καταφύγιο του. Για πολλά χρόνια σωματοφύλακες του ήταν δύο αδέλφια, μέλη της Αλ Κάιντα που είχαν καταγωγή από την περιοχή. Είχαν αναλάβει τα πάντα. Από τα ψώνια στην τοπική αγορά μέχρι να μεταφέρουν τα σημειώματα του Μπιν Λάντεν προς τα άλλα ηγετικά στελέχη της οργάνωσης.

Ήταν φανερό πως είχαν κουραστεί από αυτόν τον τρόπο ζωής και το συνεχές άγχος να υπηρετούν και να προστατεύουν τον πλέον καταζητούμενο άνθρωπο στον κόσμο. Όπως προέκυψε από τις ανακρίσεις ο Μπιν Λάντεν είχε εκμυστηρευτεί σε μια από τις συζύγους του ότι τα αδέλφια «έχουν εξαντληθεί και σχεδιάζουν να τα παρατήσουν».

Μάλιστα στις 15 Ιανουαρίου 2011 έγραψε μια επιστολή στους δύο σωματοφύλακες του, παρότι ζούσαν μαζί του. Εκεί τόνιζε ότι κατανοεί τον θυμό τους και τους παρακαλούσε να του δώσουν χρόνο ώστε να βρει νέα άτομα για προστασία αλλά και ένα νέο καταφύγιο. Έγραφε πως έπρεπε να συμφωνήσουν ότι θα μείνουν μαζί του έως τα μέσα Ιουλίου.

Ο πραγματικός Μπιν Λάντεν

Όμως ο Μπιν Λάντεν δεν βρήκε ποτέ νέο καταφύγιο. Παρέμεινε στο κτίριο και εκτελέστηκε μαζί με τον γιό του Καλίντ, τους δύο σωματοφύλακες του και μια από τις συζύγους του. Στις 2 Μαΐου 2011 μια ομάδα των SEALs έκανε επιδρομή στο συγκρότημα το οποίο επισήμως ανήκε σε έναν από τα αδέλφια-προστάτες του αρχηγού της Αλ Κάιντα. Κατά την επιχείρηση οι αμερικανικές δυνάμεις βρήκαν υπολογιστές και σκληρούς δίσκους με χιλιάδες αρχεία.

Αυτά αποτέλεσαν και τον καλύτερο τρόπο κατανόησης του ανθρώπου που άλλαξε τον ρου της ιστορίας. Μέσα από αναλύσεις, μυστικά σημειώματα, προσωπικές επιστολές, και βίντεο οι αμερικανικές αρχές και ολόκληρος ο κόσμος είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τον πραγματικό Μπιν Λάντεν και να μπει στις σκέψεις του.

Μέσα στα ευρήματα ήταν και ένα χειρόγραφο ημερολόγιο μιας από τις δύο κόρες του Μπιν Λάντεν. Εκεί καταγράφηκαν οι τελευταίες εβδομάδες του Σαουδάραβα. Το κείμενο δυσκόλεψε ιδιαίτερα τους ειδικούς λόγω της συνθηματικής του γραφής αλλά βοήθησε στο να λυθούν αρκετά μυστήρια για τον Μπιν Λάντεν και την Αλ Κάιντα.

Αμήχανος και εκνευρισμένος

Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της εκτέλεσης του ο Μπιν Λάντεν, στα 54 του πλέον, ένιωθε αμηχανία και εκνευρισμό. Εξεγέρσεις σάρωναν τον μουσουλμανικό κόσμο, σε αυτό που έμεινε γνωστό ως Αραβική Άνοιξη, και ο Μπιν Λάντεν παρακολουθούσε αμέτοχος. Ο ίδιος σχολίαζε τα γεγονότα ως τα σημαντικότερα του αιώνα στην περιοχή και ένιωθε την ιστορία να τον προσπερνάει. Οι χιλιάδες διαδηλωτές σε χώρες όπως η Αίγυπτος και η Λιβύη δεν μιλούσαν για τζιχάντ ούτε κρατούσαν σύμβολα της Αλ Κάιντα. Ζητούσαν δημοκρατικά και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα με τον Μπιν Λάντεν να μην ξέρει πως πρέπει να αντιδράσει.

Εκείνη την περίοδο επέστρεψε στο καταφύγιο στο Πακιστάν η μεγαλύτερη από τις συζύγους του Μπιν Λάντεν, η Ουμ Χαμζά. Τη θεωρούσε τη διανοούμενη σύντροφο του. Ήταν οκτώ χρόνια μεγαλύτερη του με πτυχίο στην παιδική ψυχολογία, βαθιά γνώση του Κορανίου και είχε περάσει μια δεκαετία σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Ιράν λόγω της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο Μπιν Λάντεν πίστευε ότι η Χαμζά θα μπορούσε να τον βοηθήσει να λύσει τον γρίφο, θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να παρουσιαστεί ως ηγέτης της Αραβικής Άνοιξης;

Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της εκτέλεσης του ο Μπιν Λάντεν συγκαλούσε σχεδόν καθημερινά οικογενειακά συμβούλια με κυρίαρχο θέμα το πώς πρέπει να απαντήσει στα γεγονότα. Στις συζητήσεις, εκτός από την Χαμζά, μέρος έπαιρνε και η Σιχάμ, η δεύτερη μεγαλύτερη σύζυγος του Μπιν Λάντεν η οποία ήταν ποιήτρια και είχε πτυχίο πάνω στη γραμματική του Κορανίου. Η Σιχάμ συχνά έκανε την επιμέλεια στα κείμενα του Μπιν Λάντεν και μαζί με την Χαμζά θεωρούνταν τα πλέον μορφωμένα άτομα της οικογένειας.

Οι δύο κόρες του αρχηγού της Αλ Κάιντα κρατούσαν σημειώσεις από τις συναντήσεις. Σε αυτές γίνεται ξεκάθαρο πως ο Μπιν Λάντεν νιώθει πολύ αμήχανος για την απουσία της Αλ Κάιντα στα γεγονότα που εξελίσσονταν στον αραβικό κόσμο. «Πώς και δεν υπάρχει καμία αναφορά στην Αλ Κάιντα;» τον ρωτάει ένα από τα μέλη της οικογένειας και ο Μπιν Λάντεν νιώθοντας την ανάγκη να αμυνθεί, απαντά: «Κάποιοι αναλυτές την αναφέρουν».

Στις σημειώσεις καταγράφεται το παράπονο του Σαουδάραβα πως το 2004 αγνοήθηκε το κάλεσμα προς του υποστηρικτές του να «φέρουν τους Άραβες ηγέτες αντιμέτωπους με τις ευθύνες τους». «Ίσως εκείνη η δήλωση σου είναι ένας από τους λόγους που γίνεται η Αραβική Άνοιξη;» αναρωτιέται η Χαμζά σε μια προσπάθεια να τον κατευνάσει. Ένα άλλο μέλος της οικογένειας ρωτάει: «Θα έχει αρνητικό αντίκτυπο το γεγονός ότι όλα αυτά συνέβησαν χωρίς τζιχάντ;»

Σε ένα οικογενειακό συμβούλιο στις 10 Μαρτίου 2011 ο Μπιν Λάντεν ρωτάει τις συζύγους και τις κόρες του για το ποια είναι η άποψη τους για τα τελευταία γεγονότα. Τους λέει πως πρέπει να ετοιμάσει μια μεγάλη ομιλία και να τη δημοσιεύσει. Η οικογένεια του θεωρεί ότι τα λόγια του θα μπορούσαν να αλλάξουν την πορεία της Αραβικής Άνοιξης.

Σχέδια για νέα 11η Σεπτεμβρίου και ανανεωμένη Αλ Κάιντα

Ο Μπιν Λάντεν σκεφτόταν σοβαρά να δημοσιεύσει ένα είδος απολογίας προς τον μουσουλμανικό κόσμο για τις… παράπλευρες απώλειες των τρομοκρατικών χτυπημάτων της Αλ Κάιντα και των οργανώσεων με τις οποίες συνεργαζόταν όπως η Αλ Σαμπάαμπ. Θεωρούσε πως είχε χαθεί το λαϊκό έρεισμα και η πίστη πως η Αλ Κάιντα έδινε έναν ιερό πόλεμο. Ένιωθε ότι έπρεπε να επανατοποθετήσει την οργάνωση στον ισλαμικό κόσμο. Σε σημείωμα του προς ηγετικό στέλεχος τονίζει ότι θέλει να ξεκινήσει μια νέα φάση, «να διορθώσουμε τα λάθη που κάναμε» ανέφερε. Είχε ακόμα και σκέψεις για αλλαγή του ονόματος της οργάνωσης ώστε να παρουσιαστεί σαν κάτι νέο και ανανεωμένο.

Από την άλλη ο Μπιν Λάντεν ονειρευόταν νέα εντυπωσιακά χτυπήματα. «Χρειαζόμαστε αποτελεσματικές επιχειρήσεις των οποίων ο αντίκτυπος, με το θέλημα του Αλλάχ, θα είναι μεγαλύτερος από αυτός της 11ης Σεπτεμβρίου» ανέφερε χαρακτηριστικά σε ένα μήνυμα του προς στέλεχος της Αλ Κάιντα.

Τόνιζε ότι η μεγαλύτερη προτεραιότητα της οργάνωσης πρέπει να είναι η δολοφονία του Μπαράκ Ομπάμα και δεύτερος στόχος ήταν ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους, ο οποίος εκείνη την εποχή ηγούνταν των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν. Επίσης σχολίαζε ότι δεν υπάρχει λόγος να σχεδιαστεί η δολοφονία του αντιπροέδρου (τότε) Τζο Μπάιντεν γιατί, όπως έγραφε, «είναι απολύτως ανέτοιμος για τη θέση του προέδρου».

Οι σχέσεις με τους Ταλιμπάν και οι αναξιόπιστοι Ιρανοί

Τα έγγραφα και τα αρχεία που βρέθηκαν στο κτίριο δεν επιβεβαίωσαν τις υποψίες που είχαν οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών ότι τον Μπιν Λάντεν στήριζαν και υπέθαλπταν άτομα μέσα από την πακιστανική κυβέρνηση. Ο Σαουδάραβας εμφανιζόταν οργισμένος με την πακιστανική ηγεσία, τους χαρακτήριζε αποστάτες και ζητούσε επιθέσεις σε στρατιωτικούς στόχους μέσα στην χώρα. Όπως έχει αποδειχθεί η Αλ Κάιντα προσέγγισε τους Πακιστανούς με την ελπίδα να συμφωνηθεί μια άτυπη εκεχειρία αλλά ποτέ δεν έγινε κάτι τέτοιο.

Αυτό που γίνεται σαφές από τα στοιχεία που βρέθηκαν στο Αμποταμπάντ είναι ότι η Αλ Κάιντα διατηρούσε στενούς δεσμούς με τους Ταλιμπάν. Συνεργάζονταν σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο. Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση της απαγωγής ενός Αφγανού διπλωμάτη. Την επιχείρηση πραγματοποίησε η Αλ Κάιντα, πήρε λύτρα 5εκατ. δολαρίων και έδωσε το μεγαλύτερο κομμάτι του ποσού στους Ταλιμπάν μέσω ενός δικτύου του οποίου ηγούνταν ο Σιρατζουντίν Χακανί, νούμερο δύο σήμερα στην κλίμακα ηγεσίας των Ταλιμπάν.

Αντίθετα στα έγγραφα και τα αρχεία δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο που να δείχνει συνεργασία της Αλ Κάιντα με το Ιράν. Ο Μπιν Λάντεν προειδοποιούσε ότι «δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τους Ιρανούς» και ανέφερε μάλιστα συγκεκριμένα περιστατικά για να ενισχύσει την άποψη του.

Παρέμενε ηγέτης της οργάνωσης

Μέσω των στοιχείων γίνεται επίσης ξεκάθαρο ότι δεν ίσχυαν τα περί απομόνωσης και απενεργοποίησης του Μπιν Λάντεν. Ο Σαουδάραβας μέχρι την ημέρα της εκτέλεσης του ήλεγχε την Αλ Κάιντα, διατηρούσε τη επαφή με τα ηγετικά της στελέχη και κινούσε τα νήματα. Εμπλεκόταν σε κάθε σημαντική απόφαση που αφορούσε το προσωπικό και έδινε συμβουλές στρατηγικού σχεδιασμού για τις κινήσεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Το 2010 άσκησε βέτο στο να ηγηθεί της οργάνωσης, στην αραβική χερσόνησο, ο Ανουάρ αλ Αουλάκι και σταμάτησε τα σχέδια για ίδρυση ισλαμικού κράτους στην Υεμένη. «Οι συνθήκες δεν είναι ώριμες ακόμα» έγραφε και εισακούστηκε. Παράλληλα σε επιστολή του προς την Αλ Σαμπάαμπ την καλούσε να μην αυτοπροσδιορίζεται επίσημα ως κομμάτι της Αλ Κάιντα, εντολή στην οποία η αφρικανική οργάνωση πειθάρχησε.

Τα στοιχεία, που βρέθηκαν στο καταφύγιο του, δείχνουν ότι ο Μπιν Λάντεν απολάμβανε ακόμα τον σεβασμό που είχε κερδίσει μετά τη 11η Σεπτεμβρίου αλλά αρνούταν να αποδεχθεί ότι τα αποτελέσματα της ήταν τα αντίθετα από αυτά που προσδοκούσε. Σε κείμενα του ο Μπιν Λάντεν ανέφερε ότι “οι ΗΠΑ είναι μια χάρτινη τίγρη και θα αναγκαστεί να αποσυρθεί από τη Μέση Ανατολή με αποτέλεσμα καθεστώτα τα οποία υποστηρίξει, όπως αυτό της Σαουδικής Αραβίας να καταρρεύσουν σαν ντόμινο». Αυτό δεν συνέβη με την Αμερική να αντιδρά με στρατιωτικές επιχειρήσεις και να γίνεται πιο παρεμβατική. Η Αλ Κάιντα εκδιώχθηκε ακόμα και από την βάση της στο Αφγανιστάν.

Ακόμα και σήμερα που οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί από Αφγανιστάν και Ιράκ διατηρούν βάσεις πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και η παρεμβατικότητα τους δεν έχει σταματήσει.

Επίλογος

Αναμφισβήτητα ο Μπιν Λάντεν υπήρξε ένα από τα λίγα άτομα που επηρέασαν τόσο δραστικά την ιστορία του πλανήτη. Το αποτέλεσμα της αλλαγής όμως δεν ήταν αυτό που επιθυμούσε. Η βία, η καταστροφή και ο θάνατος που προκάλεσε είχαν ανάλογα επακόλουθα και σε καμία περίπτωση δεν τερμάτισαν ή έστω περιόρισαν την παρουσία των ΗΠΑ στον μουσουλμανικό κόσμο. Κλεισμένος μέσα στο καταφύγιο του στο Πακιστάν συνέχισε να ελέγχει την Αλ Κάιντ και σχεδίαζε ένα μεγάλο χτύπημα, ανάλογο με αυτό της 11ης Σεπτεμβρίου. Σχεδόν καθημερινά έστελνε μηνύματα και έκανε αναλύσεις. Είναι φανερό όμως πως τον προβλημάτιζε ότι πλέον δεν ήταν ούτε ο καταλύτης, ούτε το κεντρικό πρόσωπο των γεγονότων που εξελίσσονταν. Εκτελέστηκε ενώ έψαχνε τον τρόπο να γίνει και πάλι αυτός που θα υπαγορεύει τις εξελίξεις σε έναν κόσμο που άλλαζε με ρυθμούς που μάλλον αδυνατούσε να ακολουθήσει.