Ο Andrii Rubliuk δεν έχει ιδέα για πόσο καιρό έμεινε κλινικά νεκρός μετά την έκρηξη του μηχανισμού που πυροδοτήθηκε κάτω από τα πόδια του.
Το μόνο που θυμάται ο στρατιώτης της ουκρανικής υπηρεσίας πληροφοριών είναι το συντριπτικό κρύο, το σκοτάδι και ο φόβος που ένιωθε. Όταν ανέκτησε τις αισθήσεις στο διαλυμένο σώμα του -τού έλειπαν και τα δύο του χέρια και το αριστερό του πόδι- θυμάται τον βασανιστικό πόνο και τις παραισθήσεις να θολώνουν το μυαλό του. «Είναι μία εμπειρία που κανείς δε θα έπρεπε να εύχεται σε κανέναν», λέει ο 38χρονος στο Associated Press. Δύο χρόνια αργότερα, ο Andrii φοράει ξανά τη στρατιωτική του στολή. Προσθετικά μέλη έχουν αντικαταστήσει αυτά που του λείπουν.
Ήξερε ότι η ζωή του θα άλλαζε για πάντα
Από τη στιγμή της έκρηξης, ήξερε ότι η ζωή του θα άλλαζε για πάντα. Για ένα πράγμα, όμως, ήταν σίγουρος: ορκίστηκε ότι θα επέστρεφε στο πεδίο της μάχης. «Το να πολεμάς με χέρια και πόδια είναι κάτι που μπορεί να κάνει ο καθένας. Το να πολεμάς χωρίς αυτά είναι η πραγματική πρόκληση. Αλλά πραγματικά ζωντανός είσαι μόνο όταν δε φοβάσαι να αναλάβεις προκλήσεις και αγωνίζεσαι», λέει.
Πολλές ουκρανικές ταξιαρχίες έχουν τουλάχιστον έναν -και συχνά αρκετούς- ακρωτηριασμένους στρατιώτες σε ενεργή υπηρεσία. Άνδρες που επιστρέφουν στο πεδίο της μάχης με κίνητρο το αίσθημα του καθήκοντος ενάντια στις ζοφερές προοπτικές για τη χώρα τους. Είναι μεταξύ των 380.000 τραυματιών πολέμου της Ουκρανίας, σύμφωνα με τον πρόεδρο Ζελένσκι. Από την αρχή του πολέμου, τρία χρόνια πριν, περίπου 46.000 στρατιώτες έχουν χάσει τη ζωή τους στο πεδίο της μάχης και δεκάδες χιλιάδες αγνοούνται ή βρίσκονται σε αιχμαλωσία.
Στην πρώτη γραμμή των μαχών, η ρωσική πλευρά διαθέτει τεράστια αποθέματα όπλων και ανθρώπινων ζωών. Τα κέρδη της σε εδάφη είναι μικρά αλλά σταθερά, στο ένα πέμπτο περίπου της Ουκρανίας, που ελέγχει. Εντωμεταξύ η Ουκρανία, με αισθητά μικρότερα αποθέματα ανθρώπινου δυναμικού και εξοπλισμού, αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις – όχι μόνο στο πεδίο της μάχης αλλά πλέον και σε επίπεδο διπλωματίας, καθώς ο -άλλοτε ισχυρότερος- σύμμαχός της, οι ΗΠΑ, ξεκινά συνομιλίες με τη Ρωσία, εγείροντας φόβους ότι η χώρα και οι Ευρωπαίοι εταίροι της θα παραγκωνιστούν.
Η δεινή αυτή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα τους είναι ο λόγος που οι τραυματίες πολέμου επιστρέφουν στο μέτωπο. Ελάχιστα έχουν αλλάξει από την εποχή που άφησαν για πρώτη φορά τη ζωή τους ως πολίτες, προκειμένου να υπερασπιστούν τις οικογένειές τους από τον εισβολέα. Γι’ αυτούς, το να βρίσκονται σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου ήταν περισσότερο αφόρητο από το να στέκονται στο πλευρό των συμπολεμιστών τους για να υπερασπιστούν τη χώρα τους. Όλοι, όμως, συμφωνούν σε ένα πράγμα: όταν τελειώσει ο πόλεμος, θα βγάλουν τη στολή. Η στράτευσή τους δεν αποτέλεσε ποτέ πρώτη επιλογή.
Ο Andrii την περασμένη άνοιξη επανήλθε στις ειδικές δυνάμεις ως ανώτερος λοχίας στη μονάδα πληροφοριών Artan, εκπαιδεύοντας νέους στρατιώτες και παρακολουθώντας εχθρικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η διαδικασία αποκατάστασής του ξεκίνησε στα τέλη του 2022, ο ίδιος, όμως, πιστεύει ότι αυτή δεν τελειώνει ποτέ πραγματικά. «Κάθε μέρα είναι μέρος της αποκατάστασής μου», λέει και προσθέτει πως, το νέο του σώμα, αποτελεί το μέσο μεταξύ αυτοαποδοχής και συνεχούς αποκατάστασης.
Ένας από τους συντρόφους του, που βρέθηκε στο σημείο της έκρηξης και υπέστη ελαφρά τραύματα, θυμάται έντονα τη στιγμή. «Νόμιζα ότι ήταν νεκρός», είπε ο ίδιος στο πρακτορείο, διατηρώντας την ανωνυμία του, σύμφωνα με τους κανόνες των ειδικών δυνάμεων. Η ζωή του Rubliuk εκείνη τη στιγμή κρεμόταν από μια κλωστή. Μεταφέρθηκε σε κοντινό νοσοκομείο, υπέστη καρδιακή ανακοπή και τελικά ανανήφθηκε, λέει ο στρατιωτικός χειρουργός που τον ανέλαβε, Δρ Αντόν Γιακοβένκο. Μετά από μήνες σε θαλάμους νοσοκομείων και κέντρα αποκατάστασης στη Φιλαδέλφεια και τη Φλόριντα, ο ουκρανός στρατιωτικός επέστρεψε προκειμένου να αναλάβει ρόλο κοντά στην πρώτη γραμμή. Εκεί, οι γνώσεις και η εμπειρία του αποτελούν το μεγαλύτερο όπλο.
«Σαν επιστροφή στο σπίτι»
Ο Maksym Vysotskyi είχε μόλις ολοκληρώσει μια αποστολή μη επανδρωμένου αεροσκάφους τον Νοέμβριο του 2023, όταν έκανε παράκαμψη αφού οι έντονες βροχοπτώσεις μετέτρεψαν το πεδίο μάχης σε βάλτο. Πάτησε πάνω σε μία νάρκη.
Η έκρηξη ήταν ακαριαία. Όταν κοίταξε κάτω, το αριστερό του πόδι, το μόνο που μπορούσε να διακρίνει ήταν το κόκκαλο. «Αποδέχθηκα γρήγορα ότι το πόδι μου είχε χαθεί. Ποιο το νόημα να πενθώ; Το κλάμα και η ανησυχία δε θα το φέρουν πίσω», λέει ο 42χρονος. Τον περασμένο Μάιο, φόρεσε ξανά τη στολή του. Περιγράφει αυτό το συναίσθημα ως «επιστροφή στο σπίτι».
«Πρέπει να βγεις από αυτό όχι ως άνθρωπος που ο πόλεμος τον έχει λυγίσει, που οι άλλοι έχουν ξεγράψει. Πρέπει να βγεις ως κάποιος, που προσπάθησαν να τον λυγίσουν, αλλά δεν τα κατάφεραν. Επέστρεψες, απέδειξες ότι μπορείς ακόμα να κάνεις κάτι. Και θα απομακρυνθείς μόνο όταν εσύ το αποφασίσεις», λέει.
Πλέον, είναι διοικητής μίας ομάδας που διαχειρίζεται χειρίζεται μη επανδρωμένα αεροσκάφη με εκρηκτικά σε νυχτερινές αποστολές. Αξιολογεί τους κινδύνους και λαμβάνει στρατηγικές αποφάσεις, αλλά σπάνια συμμετέχει σε πολεμικές αποστολές. Παρά τον τραυματισμό του, δε μετάνιωσε ποτέ που κατατάχθηκε. «Ο καθένας πρέπει να περπατήσει το δικό του μονοπάτι. Στην πορεία θα υπάρξουν προκλήσεις. Μπορείς να προσπαθήσεις να ξεφύγεις από τη μοίρα σου, αλλά αυτή πάντα θα σε βρει. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε μετάνιωσα ποτέ», λέει.
«Δε θα με αφήσεις τώρα, έτσι δεν είναι;»
Όταν πριν από δυόμισι χρόνια ο λοχαγός Oleksandr Puzikov τηλεφώνησε στη σύζυγό του για να της πει ότι το αριστερό του χέρι είχε ακρωτηριαστεί, εκείνη νόμιζε ότι αστειευόταν. «Δε θα ξεχάσω ποτέ εκείνη τη μέρα. Όταν έφτασα στη ΜΕΘ, το πρώτο πράγμα που μού είπε ήταν, “δε θα με αφήσεις τώρα, έτσι δεν είναι;”», θυμάται η Iryna Puzikova.
Η ίδια έμεινε στο πλευρό του συζύγου της, ταξιδεύοντας από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, καθώς αυτός ανάρρωνε και μάθαινε να ζει με ολόκληρο το χέρι του ακρωτηριασμένο. Όταν ο Oleksandr, η Iryna δεν εξεπλάγη. «Δεν αμφέβαλα ούτε στιγμή, δεν πίστεψα ότι θα έκανε κάτι διαφορετικά», τονίζει.
Ο Puzikov, που σήμερα είναι 40 ετών, πριν από τον τραυματισμό του υπηρετούσε ως νοσηλευτής στο πεδίο των μαχών. Αφότου επέστρεψε στην υπηρεσία, μετεκπαιδεύτηκε ως ψυχολόγος. Μεταξύ των καθηκόντων του είναι να βοηθά τους στρατιώτες να αντιμετωπίσουν τον ψυχικό φόρο των τριών ετών πολέμου. «Όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, δε φεύγω – θα μείνω να βοηθήσω με όποιον τρόπο μπορώ», λέει.
Ο προσωπικός του αγώνας, ωστόσο, συνεχίζεται. Πάσχει από πόνο στο ακρωτηριασμένο άκρο του (μέλος – φάντασμα). Αισθάνεται σαν το χέρι που του λείπει να είναι σφιγμένο σε γροθιά. Ο πόνος είναι τόσο οξύς που τον κόβει σαν μαχαίρι. Ελπίζει ότι άλλη μία χειρουργική επέμβαση θα τον ανακουφίσει τελικά. Λόγω γραφειοκρατικών καθυστερήσεων και κακής ποιότητας επιλογών, η προοπτική ενός κατάλληλου προσθετικού μέλους παραμένει απρόσιτη. Ο Oleksandr, όπως πολλοί άλλοι ανάπηροι που έχουν ακρωτηριαστεί και αγωνίζονται να βρουν ένα καλό προσθετικό μέλος, συνεχίζει να ασκεί τα στρατιωτικά του καθήκοντα.
Η ζωή μετά τον πόλεμο
Από στρατιώτης πεζικού, ο Oleksandr Zhalinskyi αφού έχασε το δεξί του χέρι στη μάχη έγινε πλοηγός – οδηγός. Επέλεξε να μην καταφύγει στη λύση του προσθετικού μέλους. «Είναι καλό μόνο για το ψάρεμα», αστειεύεται ο 34χρονος για το χόμπι, το οποίο εξακολουθεί να απολαμβάνει.
Στον ρόλο του σήμερα, αξιολογεί τις αποστολές και βρίσκει τις ασφαλέστερες διαδρομές εκκένωσης. «Στην αρχή δε μου άρεσε αυτή η δουλειά», λέει. Προσθέτει ότι, «όταν επέστρεψα στην υπηρεσία ένιωθα έτοιμος για την επιστροφή μου στο πεζικό. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, αποδέχθηκα τον νέο μου ρόλο». Ένα πλήγμα πυροβολικού που πέτυχε τη μονάδα του είχε σαν αποτέλεσμα τον ακρωτηριασμό του χεριού του. Ο πόνος ήταν αφόρητος. Παρά τον βαρύτατο τραυματισμό, ο ίδιος σηκώθηκε όρθιος και άρχισε να αναζητά τους συντρόφους του. Ήταν ο μόνος που επέζησε.
Προσπάθησε τρεις φορές να σταματήσει την αιμορραγία, δένοντας σφιχτά γύρω από το άκρο του έναν επίδεσμο. Με τα διαθέσιμα μέσα για επικοινωνία να είναι κατεστραμμένα και χωρίς τρόπο να ζητήσει βοήθεια, είχε μόνο μία επιλογή: να κινηθεί προς το σημείο εκκένωσης, καταβάλλοντας αγωνιώδεις προσπάθειες να διατηρεί τις αισθήσεις του σε κάθε βήμα. «’Ένιωθα ότι περπατούσα για πάντα», θυμάται.
Κάθε φορά που έκανε μία σκοτεινή σκέψη, υπενθύμιζε στον εαυτό του τα πέντε βαφτιστήρια του – για αυτά, έπρεπε να επιβιώσει. Στρατιώτες από μια γειτονική μονάδα τον εντόπισαν, τον σταθεροποίησαν και τον έφεραν σε ασφαλές σημείο. Από εκείνη τη στιγμή, δεν υπήρξε καμία αμφιβολία: μόλις συνερχόταν, θα επανερχόταν στο πεδίο της μάχης. Μόλις, όμως, έρθει η στιγμή να βγάλει τη στολή, έχει ένα σχέδιο. Πριν τη ρωσική εισβολή, ονειρευόταν να ανοίξει μια παμπ στη γενέτειρά του. Ο ίδιος λέει ότι διατηρεί το ίδιο όνειρο. Το μόνο που έχει αλλάξει, είναι το όνομα του μαγαζιού. Πλέον, σκοπεύει να ονομάσει την παμπ του, «Ακρωτηριασμένη Συνείδηση».
Ειναι πολύ λυπηρόν να βλέπει κανείς αυτές τις εικόνες και για τις δύο πλευρές. Κάποιοι φέρουν ευθύνες και πρέπει να πληρώσουν πολύ ακριβά.