Από τη Δευτέρα η Τουρκία μετατρέπεται επισήμως σε «προεδρική δημοκρατία». Ο επανεκλεγείς πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκτά μεγαλύτερες εξουσίες από όλους τους προκατόχους του στη σύγχρονη Τουρκία.
Μόλις 13 χρόνια έχουν περάσει από τότε που το κυβερνών «Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (ΑΚΡ) του Ερντογάν δρομολογούσε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ με τη στήριξη της κοινής γνώμης. Την εποχή εκείνη φαινόταν ότι εδραιώνονται στην Τουρκία η δημοκρατία, η ελευθερία της γνώμης και η κοινωνική συμφιλίωση. Κι όμως σήμερα, η Τουρκία παραχωρεί υπερεξουσίες σε έναν πρόεδρο, ο οποίος τα τελευταία χρόνια φαίνεται να ακολουθεί μία πολιτική ατζέντα όλο και πιο ισλαμιστική, εθνικιστική, αυταρχική. Από τη στιγμή που δεν θα είναι υπόλογος απέναντι στο Κοινοβούλιο, ο Ερντογάν θα έχει πλέον τον απόλυτο έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας. Θα ελέγχει όμως και τη δικαστική εξουσία, καθώς αποκτά το δικαίωμα να ορίζει ο ίδιος τους ανώτατους δικαστές.
Ο ίδιος απορρίπτει την κριτική και υποστηρίζει ότι προεδρική δημοκρατία έχουν και άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και η ΗΠΑ. Όπως επισημαίνει ο Ερσίν Καλασίογλου, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο Σαμπάντσι της Κωνσταντινούπολης «δεν έχει γίνει συζήτηση μαζί μας για το νέο πολιτειακό σύστημα, παρά μόνο σε πολύ γενικές γραμμές, οπότε λεπτομέρειες δεν γνωρίζουν ούτε η κοινή γνώμη, ούτε η επιστημονική κοινότητα. Ασφαλώς υπάρχουν διαφορές με άλλες χώρες, για παράδειγμα στις ΗΠΑ ο πρόεδρος δεν μπορεί να διαλύσει το Κογκρέσσο και να προκηρύξει εκλογές, ενώ στη Γαλλία τα μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου ορίζονται από το Κοινοβούλιο».
Ο Μπαχτσελί ο κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν
Ο Ερσίν Καλασίογλου επισημαίνει τα στοιχεία αυταρχισμού στο νέο πολιτειακό σύστημα της Τουρκίας, σύμφωνα με την DW. «Τόσο στο αμερικανικό, όσο και στο γαλλικό σύστημα πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών. Κάτι τέτοιο σε μας δεν υπάρχει. Μία άλλη εξέλιξη είναι ότι εφεξής ο Ερντογάν θα ελέγχει τη νομοθετική εξουσία κυβερνώντας με προεδρικά διατάγματα, κάτι που μέχρι σήμερα δεν μπορούσε, παρά μόνο επικαλούμενος την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ακόμη ισχύει στην Τουρκία». Παρόμοια άποψη εκφράζει ο πολιτικός επιστήμων Ντογκού Εργκίλ, επισημαίνοντας ότι «ουσιαστικά καταργούνται η διάκριση των εξουσιών και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, στοιχεία ιδιαίτερα σημαντικά σε μία δημοκρατία».
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι αν το πολιτικό θερμόμετρο στην Τουρκία ανεβαίνει ακόμη περισσότερο λόγω της συμμαχίας του Ερντογάν με το εθνικιστικό κόμμα MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, το οποίο του εξασφαλίζει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πολλοί φοβούνται ότι η σκληρή στάση του MHP σε μία σειρά ζητημάτων θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο εθνικιστικές αντιλήψεις, δυσχεραίνοντας τόσο την επίλυση του κουρδικού ζητήματος, όσο και την προσέγγιση με την ΕΕ. Ήδη από το 1999 η Άγκυρα είχε υποβάλει αίτηση ένταξης. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις άρχισαν στις 3 Οκτωβρίου 2005, αλλά μέχρι σήμερα δεν σημειώνουν θεαματική πρόοδο και ουσιαστικά έχουν παγώσει εδώ και δύο χρόνια, μετά την επιβολή «κατάστασης έκτακτης ανάγκης» στην Τουρκία. Μιλώντας στην Deutsche Welle η Κάτι Πίρι, εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία, ζητεί μάλιστα την επίσημη αναστολή των διαπραγματεύσεων.
Ένταση με τις ΗΠΑ λόγω S-400
Παράλληλα, κρίσιμη περίοδο διέρχονται και οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ. Και αυτό για πολλούς λόγους: Ο Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο ο Ερντογάν θεωρεί υποκινητή της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, εξακολουθεί να ζει ανενόχλητος στις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί συνεχίζουν να συνεργάζονται με την κουρδική οργάνωση Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) στη Συρία, παρά τις τουρκικές ενστάσεις. Και επιπλέον η Άγκυρα θέλει να αγοράσει ρωσικούς πυραύλους S-400, παρά τις αντιρρήσεις του ΝΑΤΟ. «Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις οι ΗΠΑ είναι λιγότερο δημοφιλείς από το Ιράν στην Τουρκία», σημειώνει ο πολιτικός επιστήμων Ντογκού Εργκίλ. «Στην τουρκική κοινωνία εξαπλώνεται μία νοοτροπία εχθρική απέναντι στις ΗΠΑ και την ΕΕ, ανεξάρτητα από την πολιτική Ερντογάν», συμπληρώνει.
Μπορεί o Mουχαρέμ Ιντζέ και ο συνδυασμός του να ηττήθηκαν από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερτνογάν στις εκλογές του Ιουνίου, αλλά φαίνεται ότι κέρδισαν τις ψήφους του στρατού. Αυτό εξηγεί γιατί ο Ερντογάν έχει βάλει στο στόχαστρο των εκκαθαρίσεων του τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Τα αποτελέσματα ψηφοφορίας από τις εγκαταστάσεις στρατιωτικών καταλυμάτων στην πρωτεύουσα της Τουρκίας δείχνουν ότι τα μέλη του στρατού είναι συντριπτικά υπέρ του υποψηφίου του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Μουχαρέμ Ιντζέ και του κόμματός του κατά τις κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές του περασμένου μήνα, ανέφερε η κοσμική καθημερινή εφημερίδα Cumhuriyet.
Ο Ιντζέ έλαβε υποστήριξη 65%, ενώ το κόμμα του συγκέντρωσε 47% των ψήφων από τα στρατιωτικά μέλη, δήλωσε η εφημερίδα, κάτι που είναι περισσότερο από το διπλάσιο τα ποσοστά που έλαβαν από τον τουρκικό εκλογικό σώμα στις εκλογές του προηγούμενου μήνα.
Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατέλαβε την εξουσία με νίκη από τον πρώτο γύρο στις προεδρικές εκλογές του περασμένου μήνα, ενώ το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) διατήρησε τον έλεγχο του κοινοβουλίου με το 42% των ψήφων – χάρη στη συμμαχία του με τον ακροδεξιό Εθνικό Κίνημα, (ΜΗΡ). Ο υποψήφιος του CHP κατέλαβε τη δεύτερη θέση με ποσοστό 30,64%, ενώ το κόμμα του κυμάνθηκε στο 22,65%.
Το νεοσυσταθέν κεντροδεξιό Καλό Κόμμα (İYİ) υπό την ηγεσία της Meral Akşener έλαβε το 25% των ψήφων από τα μέλη του στρατού σε σύγκριση με το 9,96% που έλαβε από το γενικό τουρκικό εκλογικό σώμα.
Απολύονται πάνω από 18.600 εργαζόμενοι στο δημόσιο
Πάνω από 18.600 εργαζόμενοι στο δημόσιο, μεταξύ των οποίων μέλη των δυνάμεων της τάξης, αλλά και εκπαιδευτικοί και πανεπιστημιακοί, απολύονται στην Τουρκία με διάταγμα που δημοσιεύεται σήμερα στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
Συνολικά 18.632 άτομα, μεταξύ των οποίων περισσότεροι από 9.000 αστυνομικοί και 6.000 μέλη των ενόπλων δυνάμεων είδαν τα ονόματά τους να δημοσιεύονται στο διάταγμα, το οποίο παρουσιάστηκε στα μέσα ενημέρωσης ως το τελευταίο πριν από την πιθανή άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης αύριο Δευτέρα. Περίπου 1.000 εργαζόμενοι του υπουργείου Δικαιοσύνης και 650 του υπουργείου Παιδείας απολύονται επίσης.
Το διάταγμα αυτό εμφανίζεται ως το τελευταίο που εκδίδεται υπό το καθεστώς έκτακτης ανάγκης που εγκαθιδρύθηκε την επομένη της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016 και έκτοτε ανανεώνεται αδιάκοπα.
Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης υποστηρίζουν πως το έκτακτο αυτό καθεστώς θα αρθεί αύριο Δευτέρα μετά την ορκωμοσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος επανεξελέγη πρόεδρος στις 24 Ιουνίου για μια νέα θητεία και είχε υποσχεθεί προεκλογικά την άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
Η αυριανή ημέρα θα σηματοδοτήσει επίσης την έναρξη της ισχύος ενός προεδρικού συστήματος στο πλαίσιο της συνταγματικής αναθεώρησης που υιοθετήθηκε με δημοψήφισμα τον Απρίλιο 2017. Υπό το νέο αυτό σύστημα, το σύνολο των εκτελεστικών εξουσιών περιέρχονται στον πρόεδρο, ο οποίος θα μπορεί να κυβερνά με προεδρικά διατάγματα.
Στο μεταξύ 12 ενώσεις, τρεις εφημερίδες και ένα τηλεοπτικό δίκτυο έκλεισαν με το σημερινό διάταγμα.
Επιπλέον στο κείμενο ανακοινώνεται πως 148 πρόσωπα, που είχαν απολυθεί με προηγούμενα διατάγματα, επανεντάσσονται στη δημόσια διοίκηση.
Σύμφωνα με την ΜΚΟ Human Rights Joint Platform (Ihop), στις 20 Μαρτίου 2018 112.679 άτομα είχαν απολυθεί στην Τουρκία, εκ των οποίων πάνω από 8.000 από τις ένοπλες δυνάμεις, περίπου 33.000 μεταξύ του προσωπικού του υπουργείου Παιδείας και 31.000 στους κόλπους του υπουργείου Εσωτερικών, εκ των οποίων 22.600 στη Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας. Χιλιάδες άλλα τέθηκαν σε διαθεσιμότητα.
Οι διώξεις αυτές επικρίνονται έντονα από την αντιπολίτευση και τις οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που βλέπουν σ’ αυτές απόπειρα να φιμωθεί κάθε επικριτική φωνή.
