Οι επιστήμονες κατάφεραν να αναπαραστήσουν το πρόσωπο μιας γυναίκας που έζησε πριν από 45.000 χρόνια και θεωρείται ο αρχαότερος άνθρωπος που έχει αναλυθεί γενετικά
Πώς έμοιαζαν οι άνθρωποι, όταν άρχισαν να πρωτοεμφανίζονται στη γη; Απάντηση σε αυτό το ερώτημα κλήθηκαν να δώσουν επιστήμονες από τη Βραζιλία, την Αυστραλία και την Ιταλία αναπαριστώντας ψηφιακά το πρόσωπο μιας γυναίκας που έζησε πριν από περίπου 45.000 χρόνια.
Το 1950 οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα ανθρώπινο κρανίο θαμμένο βαθιά σε ένα σύστημα σπηλαίων στην Τσεχία. Το κρανίο ήταν σπασμένο και χωρισμένο στη μέση. Εξαιτίας αυτού, οι ερευνητές υπέθεσαν αρχικά ότι τα σκελετικά υπολείμματα προέρχονταν από δύο ξεχωριστά άτομα. Ωστόσο, μέσα από ανάλυση της αλληλουχίας του γονιδιώματος των δύο αυτών κομματιών, που έγινε μετά από δεκαετίες, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κρανίο ανήκει στην πραγματικότητα σε ένα μόνο άτομο, μία γυναίκα που έζησε πριν 45.000 χρόνια.
Οι ερευνητές ονόμασαν τη γυναίκα «Zlatý kůň», δηλαδή «Χρυσό Άλογο» στα τσέχικα, παίρνοντας το όνομα από τον λόφο που βρίσκεται πάνω από το σύστημα σπηλαίων, όπου εντοπίστηκε το κρανίο.
Περαιτέρω ανάλυση του DNA της αποκάλυψε ότι το γονιδίωμά της είχε κοινά στοιχεία κατά περίπου 3% με τους Νεάντερταλ, ενώ η ίδια ανήκε σε έναν πληθυσμό πρώιμων σύγχρονων ανθρώπων που πιθανότατα είχαν ερωτικές επαφές με τους Νεάντερταλ. Το μικρό κοινό γονιδίωμα της γυναίκας με τους Νεάτερνταλ δείχνει ότι η σχέση της με αυτό το είδος ανθρωποειδούς πήγαινε πίσω κατά 70-80 γενιές-περίπου δηλαδή 2.000 χρόνια μετά το τελευταίο περιστατικό διασταύρωσης Ανθρώπων-Νεάντερνταλ.
Η Zlatý kůň έζησε πριν από περισσότερα από 40.000 χρόνια κατά την Πρώιμη Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο, όταν οι αρχαιότεροι σύγχρονοι άνθρωποι άρχισαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη και την Ασία, μετά την μετανάστευσή τους από την Αφρική. Την ίδια εκείνη περίοδο αρχίζει και η εξαφάνιση των Νεάντερνταλ, ενώ θεωρείται ότι τα σύγχρονοι άνθρωποι και Νεάντερνταλ συνυπήρξαν για περίπου 3.000-5.000 χρόνια.
Με βάση τη γενετική χρονολόγηση, η Zlatý kůň πιστεύεται ότι είναι ο παλαιότερος ανατομικά σύγχρονος άνθρωπος που έχει ποτέ αναλυθεί γενετικά.
Πάντως, η Zlatý kůň και οι σύγχρονοί της άνθρωποι δεν φαίνεται να είναι οι απευθείας πρόγονοι των μεταγενέστερων Ευρωπαίων, καθώς τα πολύ λίγα αρχαία δείγματα DNA που ανακτήθηκαν από αυτήν την περίοδο δεν έχουν κοινά στοιχεία με μεταγενέστερα δείγματα. Η Zlatý kůň επίσης δεν έχει κοινά γενετικά στοιχεία ούτε με τους μεταγενέστερους Ευρωπαίους ούτε με τους Ασιάτες.
Πώς αποκάλυψαν το πρόσωπό της
Οι ερευνητές κατάφεραν από νωρίς να μάθουν πολλά για το γονιδίωμα της γυναίκας, όμως γνώριζαν ελάχιστα για το πώς έμοιαζε. Τώρα όμως, μια νέα εργασία που δημοσιεύτηκε στις 18 Ιουλίου δίνει νέες πληροφορίες για το πώς μπορεί να έμοιαζε προσφέροντας μια ψηφιακή προσέγγιση στην εικόνα του προσώπου της.
Για να δημιουργήσουν το ομοίωμα του προσώπου της γυναίκας, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα που συλλέχθηκαν από διάφορες υπάρχουσες ψηφιακές τομογραφίες (CT) του κρανίου της, οι οποίες αποτελούν μέρος μιας διαδικτυακής βάσης δεδομένων. Ωστόσο, όπως και οι αρχαιολόγοι που ξέθαψαν τα λείψανά της πριν από περισσότερα από 70 χρόνια, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι έλειπαν κομμάτια του κρανίου, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου τμήματος της αριστερής πλευράς του προσώπου της.
«Μια ενδιαφέρουσα πληροφορία για το κρανίο της είναι ότι το ροκάνισε ένα ζώο μετά τον θάνατό της. Το ζώο θα μπορούσε να είναι λύκος ή ύαινα, καθώς και τα δύο υπήρχαν στην πανίδα εκείνης της εποχής», είπε στο Live Science ένας από τους συντάκτες της μελέτης, ο Βραζιλιάνος ειδικός στα γραφικά Κίκερο Μοράες.
Για να υποκαταστήσουν τα τμήματα που έλειπαν, ο Μοράες και η ομάδα του χρησιμοποίησαν στατιστικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν το 2018 από ερευνητές οι οποίοι δημιούργησαν μια ανακατασκευή του κρανίου. Αξιοποίησαν επίσης δύο αξονικές τομογραφίες, μίας σύγχρονης γυναίκας και ενός άνδρα, για να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό πρόσωπο.
Η εντυπωσιακή κάτω γνάθος
«Αυτό που μας τράβηξε περισσότερο την προσοχή ήταν η στιβαρότητα της δομής του προσώπου, ειδικά της κάτω γνάθου. Αφού οι αρχαιολόγοι εντόπισαν το κρανίο, οι πρώτοι ειδικοί που το ανέλυσαν θεώρησαν ότι επρόκειτο για άντρα. Και είναι εύκολο να καταλάβει κανείς το γιατί. Το κρανίο είχε χαρακτηριστικά πολύ συμβατά με αυτά του ανδρικού φύλου των σημερινών ανθρώπων, καθώς σε αυτούς συναντούμε μια πιο δυνατή και γεροδεμένη κάτω γνάθο», αναφέρει ο Μοράες και συμπληρώνει ότι «η δομή του σαγονιού της Zlatý kůň μοιάζει περισσότερο με αυτή των Νεάντερταλ».
Το σαγόνι της αρχαίας, μακρινής προγόνου μας όμως δεν ήταν το μόνο στοιχείο που εντυπωσίασε τους ερευνητές. Διαπίστωσαν επίσης ότι ο όγκος του ενδοκρανιακού χώρου της γυναίκας- η κοιλότητα στην οποία βρίσκεται ο εγκέφαλος- ήταν μεγαλύτερη στο κρανίο της σε σχέση με αυτόν των σύγχρονων ατόμων που είχαν στη βάση δεδομένων. Σύμφωνα με τον Μοράες, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η γυναίκα είχε μεγαλύτερη δομική συγγένεια με τους Νεάτερνταλ απ’ ότι με τους σύγχρονους ανθρώπους.
«Από την στιγμή που είχαμε το βασικό πρόσωπο, δημιουργήσαμε αρχικά πιο αντικειμενικές και επιστημονικές εικόνες, χωρίς χρώμα και μόνο στην κλίμακα του γκρι, με κλειστά μάτια και χωρίς μαλλιά», αναφέρει ο Μοράες. «Αργότερα δημιουργήσαμε μια πιο υποθετική εκδοχή με χρωματισμένο δέρμα, ανοιχτά μάτια, γούνα και μαλλιά, με στόχο να διαμορφώσουμε ένα πρόσωπο που θα ήταν πιο κατανοητό για τον γενικό πληθυσμό», προσθέτει.
Το αποτέλεσμα είναι η εικόνα μίας γυναίκας με σκούρα, σγουρά μαλλιά και καστανά μάτια.
«Επιλέξαμε στοιχεία που θα μπορούσαν να συνθέσουν μια οπτική δομή του προσώπου μόνο σε υποθετικό επίπεδο καθώς δεν έχουμε στοιχεία που να μας δείχνουν ποιο ήταν το χρώμα του δέρματός της, των ματιών της ή πώς έμοιαζαν τα μαλλιά της», ξεκαθαρίζει ο Μοράες για την δεύτερη «υποθετική» εικόνα.
Τα ερωτήματα παραμένουν
Την ίδια ώρα, ο Κόσιμο Ποσθ, αρχαιολόγος που έχει μελετήσει εκτενώς την Zlatý kůň αλλά δεν συμμετείχε στη μελέτη, επιβεβαίωσε ότι πολλά θέματα γύρω από αυτή τη γυναίκα παραμένουν μυστήριο.
«Τα γενετικά δεδομένα από τη Zlatý kůň με τα οποία έχω ασχοληθεί δεν μπορούν να μας πουν πολλά για τα χαρακτηριστικά του προσώπου της» υποστήριξε στο Live Science ο καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Τίμπιγκεν της Γερμανίας.
«Κατά τη γνώμη μου, τα μορφολογικά δεδομένα μπορούν να δώσουν μια λογική ιδέα για το ποιο μπορεί να ήταν το σχήμα του κεφαλιού και του προσώπου της, αλλά όχι μια ακριβή αναπαράσταση των μαλακών ιστών της», ανέφερε.
