Όλοι γνωρίζουν τους πολιτικούς ηγέτες της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια και Ελευθέριο Βενιζέλο. Ποιος ήταν όμως ο Αυγουστίνος Καποδίστριας και ο Μπενιζέλος Ρούφος που ηγήθηκαν της πολύπαθης χώρας στα πρώτα βήματα της ανεξαρτησίας της; Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα, πάνω από 100 πρόσωπα, έχουν λάβει το πρωθυπουργικό αξίωμα. Μέσος όρος ένας κάθε δύο χρόνια. Κάποιοι είναι παντελώς άγνωστοι σε όσους δεν ασχολούνται αρκετά με την ιστορία. Συνήθως όσοι υπήρξαν μεταβατικοί για ένα μικρό διάστημα.
Αυγουστίνος Καποδίστριας
Μετά τη δολοφονία του πρώτου Έλληνα κυβερνήτη τον Σεπτέμβριο του 1831, τα ηνία ανέλαβε ο μικρός αδερφός του, Αυγουστίνος. Την εποχή εκείνη είχε τον τίτλο του Προέδρου της Κυβερνήσεως και όχι του πρωθυπουργού….
Ο Αυγουστίνος Καποδίστριας δεν ήταν άπειρος στην πολιτική. Διετέλεσε διπλωμάτης στην πρεσβεία της Ιονίου Πολιτείας στην Κωνσταντινούπολη, ενώ από το 1800 ήταν γραμματέας των αυτοκρατορικών Επιτρόπων για τη διοίκηση των Ιονίων Νήσων. Υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας από την ίδρυσή της και συμμετείχε ενεργά στον Επαναστατικό αγώνα….
Όταν ο κατά δύο χρόνια μεγαλύτερος αδερφός του, Ιωάννης, ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, ανέθεσε στον Αυγουστίνο την στρατιωτική και πολιτική διοίκηση της Δυτικής Ελλάδας. Η κίνηση αυτή αρχικά δέχθηκε τη σφοδρή κριτική των αντιπάλων του Έλληνα κυβερνήτη, οι οποίοι τον κατηγόρησαν για νεποτισμό. Ωστόσο, επί των ημερών του Αυγουστίνου, οι τουρκικές φρουρές εκδιώχθηκαν οριστικά από τη Ναύπακτο, το Αντίρριο, το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό. Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831, η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, μαζί με όλους τους συμπατριώτες του, αιφνιδίασε και τον ίδιο. Οι Έλληνες θρηνούσαν την κεφαλή του νεοσύστατου κράτους, ο Αυγουστίνος θρηνούσε τον αδελφό του. Την ίδια μέρα κλήθηκε να μεταβεί στο Ναύπλιο. Η Γερουσία τον είχε εκλέξει ως πρόεδρο της προσωρινής τριμελούς «Διοικητικής Επιτροπής της Ελλάδας» μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Ιωάννη Κωλέττη. Η συγκεκριμένη επιτροπή είχε μεταβατικό χαρακτήρα ενόψει της επικείμενης εθνοσυνέλευσης του Δεκεμβρίου. Πράγματι, η Ε’ Εθνοσυνέλευση συνεκλήθη στο Άργος και την τρίτη μέρα των εργασιών, ανακήρυξε τον Αυγουστίνο Καποδίστρια «Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβερνήσεως», μέχρι την ψήφιση του Συντάγματος. Οι αντιπολιτευόμενοι, που αυτοαποκαλούνταν «συνταγματικοί», αμφισβήτησαν τη νομιμότητά της. Η ψήφιση του Συντάγματος θα καθυστερούσε ακόμη 4 μήνες. Εν τω μεταξύ, επικράτησε πολιτική αστάθεια και εμφύλιος αναβρασμός. Στην πραγματικότητα, είχαν σχηματιστεί δύο κυβερνήσεις που δρούσαν στην ελληνική επικράτεια. Η νόμιμη στο Ναύπλιο υπό τον Καποδίστρια, που έλεγχε την Πελοπόννησο και η δεύτερη υπό τον Κωλέττη στην Περαχώρα, που εξουσίαζε τη Στερεά Ελλάδα. Στις 15 Μαρτίου ψηφίσθηκε το Σύνταγμα που προέβλεπε τον βασιλιά ως τον ανώτατο άρχοντα. Για τρίτη φορά, ο Αυγουστίνος ονομάστηκε επίσημα Κυβερνήτης της Ελλάδας, τουλάχιστον μέχρι την άφιξη του βασιλιά. Στην πράξη, διατήρησε τον τίτλο για λίγες μόνο ημέρες. Στις 28 Μαρτίου του 1832, βλέποντας το κίνημα του Κωλέττη να επικρατεί, αναγκάσθηκε να παραιτηθεί. Δύο ημέρες αργότερα, αναχώρησε οριστικά από την Ελλάδα με τη ρωσική φρεγάτα «Πάρις», μεταφέροντας και την ταριχευμένη σορό του αδελφού του. Ο Αυγουστίνος δεν είχε σε καμία περίπτωση τις πολιτικές ικανότητες του Ιωάννη και του καταλόγιζαν ότι ήταν καλύτερος στη διαίρεση (του λαού), παρά στην πρόσθεση….
Έκανε μία στάση στην Κέρκυρα, όπου κήδευσε τον Ιωάννη κι έπειτα εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αγία Πετρούπολη. Άφησε την τελευταία του πνοή το 1857. Ο τάφος του βρίσκεται πλάι στον τάφο του αδερφού του, στη Μονή Πλατυτέρας στην Κέρκυρα….
Μπενιζέλος Ρούφος
Σήμα κατατεθέν του Μπενιζέλου Ρούφου ήταν η φουστανέλα. Όσοι τον θυμούνταν από την αρχή της δράσης του μέχρι και το θάνατό του, περιέγραφαν ότι δεν την αποχωρίστηκε ποτέ. Γεννημένος στην Πάτρα, με καταγωγή από Σικελία, ήταν απόγονος οπλαρχηγών και επιφανών εμπόρων. Όντας κι ο ίδιος ενεργό μέλος της Φιλικής Εταιρείας, προσέφερε σημαντικά ποσά για την προετοιμασία της Επανάστασης και αργότερα έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας.
Αν και κατά την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης του Καποδίστρια, ήταν ένθερμος υποστηρικτής του, περί το 1830 μεταπήδησε στο «στρατόπεδο» του Κωλέττη. Το 1832 συνέδραμε στην ανατροπή της κυβέρνησης του Αυγουστίνου Καποδίστρια κι έπειτα διορίστηκε ως μέλος της Γερουσίας. Η πολιτική του ανέλιξη συνεχίστηκε σταθερά τα επόμενα χρόνια. Το 1848 διετέλεσε υπουργός εσωτερικών στην κυβέρνηση Κουντουριώτη και το 1855 εξελέγη δήμαρχος Πατρέων. Εν τω μεταξύ είχε ενισχύσει οικονομικά τον επαναστατικό αγώνα που μαινόταν στην Ήπειρο και πρωτοστάτησε στην εξέγερση εναντίον του Όθωνα στην Πάτρα.
Από τη θέση του δημάρχου, θεμελίωσε το Δημοτικό Νοσοκομείο Πατρών, δώρισε το μισθό του για την ίδρυση υδραγωγείου και διαμόρφωσε την πλατεία Υψηλών Αλωνίων, η οποία για ένα χρονικό διάστημα έφερε το όνομα του. Το 1862, μετά το διωγμό του Όθωνα, συγκρότησε με τον Δημήτριο Βούλγαρη και τον Κωνσταντίνο Κανάρη, την Προσωρινή Κυβέρνηση της Ελλάδος που ανέλαβε την εξουσία. Ήταν η εποχή της σφοδρής κόντρας μεταξύ «Πεδινών» και «Ορεινών». Ο Μπενιζέλος, αν και «πεδινός», επιλέχθηκε για την πρωθυπουργία ως μία ενδιάμεση λύση τον Απρίλιο του 1863. Ωστόσο, η συμβιβαστική του πολιτική δεν απέδωσε καρπούς.
Η πρώτη περίοδος πρωθυπουργίας του έληξε επεισοδιακά, με την εκδήλωση των Ιουνιανών που τον ανάγκασαν σε παραίτηση. Στις 19 Ιουνίου ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις στην Αθήνα μεταξύ ορεινών και πεδινών. Ο τραγικός απολογισμός: περισσότεροι από 200 νεκροί και ένα ακέφαλο κράτος. Για τρεις ημέρες, τη διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε προσωρινά ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, Διομήδης Κυριακός. Στις 21 Ιουνίου, η Εθνοσυνέλευση εξέλεξε νέο υπουργικό συμβούλιο με πρόεδρο και πάλι το Μπενιζέλο Ρούφο. Υπουργοί διορίστηκαν τόσο από τις τάξεις των «Ορεινών», όσο και από τους «Πεδινούς». Για το λόγο αυτό, η κυβέρνηση αυτή έμεινε γνωστή ως Κυβέρνηση του Οροπεδίου. Ο Μπενιζέλος τελικά παραιτήθηκε από το πρωθυπουργικό αξίωμα στις 25 Οκτωβρίου 1863, λίγες μέρες μετά την άφιξη του βασιλιά Γεωργίου Α’.
Η τρίτη πρωθυπουργική του θητεία ήρθε δύο χρόνια αργότερα. Στις 28 Νοεμβρίου 1865 εκλέχθηκε ως πρωθυπουργός της «Συμμαχικής κυβέρνησης». Ήταν μία συμβιβαστική λύση στην οποία κατέληξαν ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο Επαμεινώνδας Δεληγεώργης και ο Δημήτριος Βούλγαρης. Η θητεία του, ήταν διαχειριστική και διήρκεσε έως τις 9 Ιουνίου 1866, όποτε για ακόμα μία φορά παραιτήθηκε. Κατά τη διάρκεια της, ψήφισε τον προϋπολογισμό του 1866 και διενήργησε με απόλυτη επιτυχία τις δημοτικές εκλογές του έτους εκείνου. Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1868, σε ηλικία 73 ετών. Κηδεύτηκε στο Μαυσωλείο των Ρούφων, στο Α’ Νεκροταφείο Πατρών….
Νικόλαος Δηλιγιάννης
Την «τριλογία των συνονόματων» με διάσημους κυβερνώντες κλείνει ο Νικόλαος Δηλιγιάννης. Ο Νικόλαος ήταν ξάδερφος του Θεόδωρου Δηλιγιάννη και η περίοδος που παρέμεινε στην πρωθυπουργική καρέκλα ήταν πολύ συντομότερη από εκείνη του Αυγουστίνου Καποδίστρια και του Μπενιζέλου Ρούφου.
Η πολιτική συγκυρία που τον έφερε στην εξουσία ήταν η κυβερνητική κρίση μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη τον Ιανουάριο του 1895. Ο Νικόλαος Δηλιγιάννης διορίσθηκε από τον Γεώργιο Α’ ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός, με σκοπό να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. Ο ίδιος και τα περισσότερα μέλη της κυβέρνησής του δεν είχαν ενεργό ανάμιξη στην πολιτική, αλλά ήταν πιστοί φιλοβασιλικοί. Προσόν που σε ορισμένες περιπτώσεις αποδείχθηκε ανεκτίμητο κριτήριο για την ανέλιξη στην ηγεσία της χώρας….
Αλέξανδρος Κορυζής
Μία από τις πιο επεισοδιακές και σύντομες πρωθυπουργίες της νεότερης ελληνικής ιστορίας είναι αναμφίβολα αυτή του Αλέξανδρου Κορυζή. Ο Κορυζής κλήθηκε να διαδεχθεί τον Μεταξά ενώ ο ελληνοϊταλικός πόλεμος μαινόταν και η γερμανική εισβολή ήταν δεδομένη. Ο αιφνίδιος θάνατος του πρωθυπουργού στις 29 Ιανουαρίου του 1941, προκάλεσε εγκεφαλικό στο παλάτι, που ήταν και η μόνη «πολιτική ζωή» της Ελλάδας, αφού δεν υπήρχαν κόμματα.
Ο βασιλιάς Γεώργιος δεν επιθυμούσε με τίποτα την πτώση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Το πλάνο του ήταν όλα τα στελέχη να παραμείνουν στις θέσεις τους και το καθεστώς να συνεχίσει με νέο ηγέτη. Γι αυτόν το ρόλο επέλεξε τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Αλέξανδρο Κορυζή. Έως τις 17 Απριλίου, οι Γερμανοί είχαν φτάσει στα Τέμπη, εκδιώχνοντας τις βρετανικές δυνάμεις που είχαν παραταχθεί στις Θερμοπύλες.
Η εισβολή στην Αθήνα ήταν πλέον θέμα ημερών. Υπό το πρίσμα αυτό, ο βασιλιάς Γεώργιος συγκάλεσε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάνια». Όλα τα υψηλόβαθμα στελέχη του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου κάθισαν στη στρογγυλή τράπεζα για να συζητήσουν τις εξελίξεις. Ωστόσο, σύντομα, ο βασιλιάς Γεώργιος διέκοψε τη συνεδρίαση και κάλεσε τον πρωθυπουργό στο γραφείο του. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με σιγουριά τι ειπώθηκε μεταξύ τους. Ο Γεώργιος ανέφερε ότι υπήρξε διαφωνία, αλλά σε ήπιους τόνους.
Ξαφνικά, ο Κορυζής του φίλησε τα χέρια, βγήκε από το γραφείο, πήρε το παλτό του και, χωρίς να μιλήσει σε κανέναν, κατευθύνθηκε στο αμάξι του. Ο βασιλιάς θορυβημένος, όπως είπε, από την αψυχολόγητη αντίδραση, έστειλε τον στενό του συνεργάτη, Ιωάννη Διάκο, να τον ακολουθήσει. Ο Διάκος τον είδε να μπαίνει στο σπίτι του και λίγα λεπτά αργότερα, άκουσε δύο πυροβολισμούς. Ο Αλέξανδρος Κορυζής είχε αυτοκτονήσει.
Ακούστηκε ότι δεν άντεξε την πίεση. Οι φήμες όμως οργίασαν και εξακολουθούν να αναφέρουν ότι έβαλε τέλος στη ζωή του για λόγους ευθιξίας, μετά από μια σφοδρή παρατήρηση που δέχθηκε από το Βασιλιά….
Δημήτριος Μάξιμος
Τα τελευταία 40 χρόνια το Μέγαρο Μαξίμου είναι η έδρα της Κυβέρνησης. Προτού αγοραστεί από το ελληνικό δημόσιο, αποτελούσε την μόνιμη οικία του Δημήτριου Μαξίμου, που για ένα σύντομο διάστημα διετέλεσε και αυτός πρωθυπουργός.
Ο Μάξιμος είχε σπουδάσει οικονομικά και για περισσότερα από τριάντα χρόνια, από το 1891 έως το 1923, εργαζόταν σε κορυφαίες θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. Η ενασχόλησή του με την πολιτική ξεκίνησε μόλις το 1929. Διετέλεσε αρχικά οικονομικός σύμβουλος του Λαϊκού Κόμματος και το 1933 διορίστηκε Υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Παναγή Τσαλδάρη.
Επί υπουργίας του, υπεγράφη το Σύμφωνο της Διαβαλκανικής Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Γιουγκοσλαβίας και Ρουμανίας. Η χούντα του Μεταξά και η κατοχή ανέκοψαν την πολιτική του διαδρομή. Επανήλθε τον Ιανουάριο του 1947, όταν μετά από πίεση των Αμερικανών στα υπόλοιπα κόμματα, ανέλαβε χρέη εξωκοινοβουλευτικού πρωθυπουργού. Σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με μέλη και από τα επτά κόμματα που συμμετείχαν στη σύνθεση της τότε Βουλής, προκειμένου «να αντιμετωπιστεί η κομμουνιστική απειλή».
Η «Επτακέφαλη Κυβέρνηση» είχε αντιπροέδρους τους Κωνσταντίνο Τσαλδάρη και Σοφοκλή Βενιζέλο και υπουργούς, μεταξύ άλλων, τους Γεώργιο Παπανδρέου, Στυλιανό Γονατά, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Ναπολέοντα Ζέρβα και Κωνσταντίνο Καραμανλή. Η αποτυχία των «εκκαθαριστικών επιχειρήσεων» του Ελληνικού Στρατού, καθώς και η άρνηση του Τσαλδάρη να ικανοποιήσει το αίτημα των Βενιζέλου, Παπανδρέου και Κανελλόπουλου να αποπεμφθούν από την κυβέρνηση οι «ακραίοι» Ζέρβας και Στράτος, εξανάγκασαν τον Δημήτριο Μάξιμο στις 29 Αυγούστου 1947, να υποβάλλει την παραίτηση του. Πέθανε το 1955. Τρία χρόνια νωρίτερα, το Ελληνικό Δημόσιο είχε ζητήσει να αγοράσει το σπίτι του επί της οδού Ηρώδου Αττικού 19.
Συστάθηκε επιτροπή, η οποία εκτίμησε την αξία του Μεγάρου σε 11 δισεκατομμύρια δραχμές. Ο ίδιος δήλωσε ότι δέχεται να το πουλήσει περίπου στο μισό της εκτιμώμενης αξίας, δηλαδή στα 5,75 δισεκατομμύρια. Επιπλέον, προσέφερε στο Κράτος όλη την επίπλωση της κατοικίας, καθώς και τους πίνακες, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως «Κυβερνητικόν Μέγαρον» και για τη φιλοξενία ξένων υψηλών προσώπων. Στα επόμενα χρόνια υπήρξαν και άλλα πρόσωπα που έγιναν πρωθυπουργοί για μικρό χρονικό διάστημα κυρίως σε μεταβατικές κυβερνήσεις λίγων ημερών πριν την διεξαγωγή εκλογών….
