Οι Ρώσοι μισθοφόροι που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία συμβάλλουν ακούσια στην τόνωση μιας νέας άνθησης μετρητών στην πατρίδα τους, σε μια ασυνήθιστη παρενέργεια του πολέμου.
Τα χρήματα που καταβάλλονται ως αποζημίωση για τον θάνατό τους – τα οποία ανέρχονται σε 5 εκατομμύρια ρούβλια (60.000 δολάρια) ανά άτομο, επιπλέον των μισθών που δεν έχουν εισπραχθεί – συνήθως έρχονται σε σακούλες, σύμφωνα με αρκετές γυναίκες που χρειάστηκε να ταξιδέψουν σε σημεία παραλαβής σε όλη τη χώρα.
Σε πολλές έχουν πει να αποφύγουν να καταθέσουν τα μετρητά σε τράπεζα.
Η Oksana από το Τσελιάμπινσκ στην περιοχή των Ουραλίων, της οποίας ο σύζυγος πέθανε πολεμώντας για την παραστρατιωτική ομάδα Wagner στο Μπαχμούτ, δεν χρειάστηκε οδηγίες, λέγοντας ότι δεν ήθελε να έχει “προβλήματα” με το φορολογικό σύστημα και δεν είχε έγγραφα που να αναφέρουν από πού προέρχονται τα χρήματα.
“Η Wagner πλήρωσε ό,τι έπρεπε να πληρώσει”, δήλωσε. “Έχουμε ήδη αγοράσει ένα διαμέρισμα”.
Η χρηματοδότηση
Η χρηματοδότηση των στρατιωτών που προσέλαβε η Wagner, η οποία, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ΗΠΑ, είχε 50.000 άτομα προσωπικό που πολεμούσε στην Ουκρανία, άνοιξε την κάνουλα των μετρητών που έχει γίνει μία από τις πολλές πηγές χαρτονομισμάτων που διαρρέουν τη ρωσική οικονομία.
Ο όγκος των ρουβλίων είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα των στρεβλώσεων που προκάλεσε ο πόλεμος που διανύει πλέον τον 16ο μήνα του.
Η ποσότητα του συναλλάγματος που κυκλοφορεί έχει εκτοξευθεί με ρυθμό ρεκόρ από τον Σεπτέμβριο, όταν ο πρόεδρος Vladimir Putin ανακοίνωσε την πρώτη κινητοποίηση της Ρωσίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με αποτέλεσμα τη σωρευτική υπερβάλλουσα εκροή μετρητών από τις τράπεζες κατά 2,2 τρισεκατομμύρια ρούβλια, σύμφωνα με το Bloomberg Economics.
Με δεδομένους τους περιορισμούς που επιβάλλονται στις τραπεζικές συναλλαγές, η χρήση χαρτονομισμάτων γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη για τον διακανονισμό του εξωτερικού εμπορίου, ενώ επεκτείνεται και στα κατεχόμενα τμήματα της Ουκρανίας, όπου η Ρωσία επιβάλλει το δικό της νόμισμα, καθώς οι άλλες επιλογές πληρωμών παραμένουν περιορισμένες.
Με επικεφαλής τον Yevgeny Prigozhin, έναν υπό κυρώσεις Ρώσο επιχειρηματία που συνδέεται με τον Putin, η Wagner αναπτύχθηκε στην Ουκρανία ήδη από τον περασμένο Μάρτιο και τελικά ενίσχυσε τις τάξεις της με την πρόσληψη καταδίκων από ρωσικές φυλακές.
Ο Prigozhin δεν προσπάθησε να κρύψει πώς πληρώνονται οι δυνάμεις του.
Σε ένα ηχητικό σχόλιο που δημοσίευσε αυτό το μήνα η εταιρεία του Concorde, είπε ότι οι μαχητές “παίρνουν όλα τα χρήματα σε μαύρα”.
“Άνθρωποι με ποινικές υποθέσεις πήγαν στον πόλεμο για να μπορούν οι άνθρωποι της Ρωσικής Ομοσπονδίας να κάθονται στο σπίτι δίπλα στις σόμπες και να ζεσταίνονται”, είπε.
“Και πέθαναν για αυτά τα μαύρα μετρητά”.
Η μαύρη οικονομία
Αν και οι πηγές χρηματοδότησης των Wagner δεν είναι σαφείς, η συμμετοχή του σήμαινε ότι ακόμη περισσότερες δαπάνες για τον πόλεμο ρέουν εκτός συστήματος.
“Η επέκταση της χρήσης μετρητών μπορεί να υποδηλώνει διάφορες αλλαγές στην οικονομία της Ρωσίας.
Η αυξανόμενη ζήτηση για μετρητά υποδηλώνει όμως χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις τοπικές τράπεζες, μεγαλύτερη ανησυχία για ένα αβέβαιο μέλλον μεταξύ των νοικοκυριών, τα οποία προτιμούν να διατηρούν μετρητά παρά τον πληθωρισμό, και ένα αυξανόμενο μερίδιο της παραοικονομίας και επιδείνωση της φορολογικής συμμόρφωσης”.
Ο Putin έχει υποσχεθεί απεριόριστες δαπάνες για την πολεμική προσπάθεια, ενώ η κυβέρνηση έχει κατατάξει ένα πρωτοφανές ποσοστό των κρατικών δαπανών.
Την ευθύνη για την εποπτεία του συστήματος κυκλοφορίας μετρητών έχει ο υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας Sergey Belov, ένας στρατιωτικός που είναι επίσης υπεύθυνος για τους ειδικούς θεσμούς που διοχετεύουν χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό στα στρατεύματα πρώτης γραμμής.
Απαντώντας σε αίτημα για σχολιασμό, η Τράπεζα της Ρωσίας επισήμανε διάφορους πιθανούς λόγους για αυτό που αποκάλεσε “αυξημένη ζήτηση” για μετρητά από το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους.
Μεταξύ των παραγόντων είναι η “πιθανή πρόσθετη” ζήτηση για χαρτονόμισμα στις “νέες περιοχές” της Ρωσίας, ανέφερε, αναφερόμενη στα τμήματα της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας που προσαρτήθηκαν από τον Putin τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Η κεντρική τράπεζα ανέφερε επίσης τον ρόλο των πληρωμών του δημόσιου τομέα που οι άνθρωποι τείνουν να αναλαμβάνουν εν μέρει σε μετρητά και τις ανάγκες των τουριστών κατά την περίοδο των διακοπών του Μαΐου στη Ρωσία.
Εξαργύρωση
Τα χρήματα που προορίζονται για τον στρατό, συμπεριλαμβανομένων των τακτικών στρατευμάτων, είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο τα μετρητά γίνονται όλο και περισσότερο το μέσο επιλογής, σύμφωνα με πηγές του Bloomberg.
Η φοροαποφυγή είναι απίθανο να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.
Σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1990, όταν οι εργοδότες πλήρωναν τους μισθούς σε μετρητά για να αποφύγουν τους φόρους, η νοοτροπία τώρα είναι διαφορετική, σύμφωνα με τον Oleg Vyugin, πρώην κορυφαίο στέλεχος της κεντρικής τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών.
“Οι φόροι έχουν παραμείνει στο ίδιο επίπεδο που είναι αποδεκτό από τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις”, δήλωσε ο Vyugin.
Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι “υπάρχει τώρα μια άλλη πηγή ζήτησης μετρητών, που συνδέεται με την ειδική στρατιωτική επιχείρηση”, είπε, χρησιμοποιώντας τον προτιμώμενο όρο του Κρεμλίνου για τον πόλεμο.
Οι Ρώσοι έβγαλαν μετρητά από τις τράπεζες σε ποσά-ρεκόρ τότε τον Φεβρουάριο του 2022, έναν μήνα που κορυφώθηκε με την απόφαση του Putin να εισβάλει στην Ουκρανία.
Αλλά η φρενίτιδα αποδείχθηκε βραχύβια, καθώς η Τράπεζα της Ρωσίας τράβηξε κεφάλαια πίσω στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με μια έκτακτη αύξηση των επιτοκίων που βοήθησε στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.
Η δυναμική αυτή τη φορά δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετική.
Το νόμισμα σε κυκλοφορία έχει καταγράψει 10 μήνες σχεδόν αδιάλειπτης αύξησης που το έφερε περίπου 1,4 τρισεκατομμύρια ρούβλια πέρα από την κορυφή που είχε επιτευχθεί τον Μάρτιο του 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας.
Είναι ένα χρονικό πλαίσιο που ευθυγραμμίζεται με την επιστράτευση του Κρεμλίνου και την επίθεση που συχνά καθοδηγείται από τη Wagner στην πόλη Μπαχμούτ της ανατολικής Ουκρανίας – τη μεγαλύτερη και πιο αιματηρή μάχη του πολέμου μέχρι στιγμής.
Εκτός από την προσφορά πρόωρης αποφυλάκισης για τους εγκληματίες που επέζησαν από την εξάμηνη μάχη στο μέτωπο, οι μισθοφόροι της Wagner λαμβάνουν επίσης πληρωμές που περιλαμβάνουν μπόνους και μηνιαίο μισθό 240.000 ρούβλια (2.850 δολ).
Ενώ η κυβέρνηση δεν δημοσιοποιεί τακτικά τις ρωσικές απώλειες, ο Prigozhin δήλωσε μετά την κατάληψη του Μπαχμούτ ότι η Wagner είχε 20.000 στρατιώτες που σκοτώθηκαν σε αυτό που ο ίδιος αποκάλεσε “κρεατομηχανή”.
Απώλειες αυτής της κλίμακας θα σήμαιναν μια χρηματική αποζημίωση 100 δισεκατομμυρίων ρουβλίων μόνο σε αποζημιώσεις θανάτου.
Ο ρόλος της Wagner
Η Wagner, που ιδρύθηκε από τον Prigozhin τον Μάιο του 2014, έχει ένα σκοτεινό νομικό καθεστώς στη Ρωσία.
Το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας έχει θέσει προθεσμία μέχρι την 1η Ιουλίου για όλες τις εθελοντικές μονάδες να υπογράψουν επίσημο συμβόλαιο με τον στρατό – μια εντολή που μέχρι στιγμής απορρίπτεται ευθέως από τον Prigozhin.
Λειτουργώντας επί χρόνια σε πεδία μάχης από τη Μέση Ανατολή έως την Αφρική, η Wagner έπρεπε να καλύψει τα οικονομικά της ίχνη πολύ πριν οι ΗΠΑ την χαρακτηρίσουν ως διεθνή εγκληματική οργάνωση νωρίτερα φέτος.
Δεδομένου ότι η Wagner δεν είναι φορολογικός κάτοικος της Ρωσίας, πραγματοποιούσε πάντοτε επιχειρηματικές συναλλαγές με μετρητά, ενώ λάμβανε χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, σύμφωνα με τον Marat Gabidullin, ο οποίος ήταν διοικητής πεδίου σε μια πολιτοφυλακή στη Συρία που συνδέεται με την ομάδα Wagner και συνεργάστηκε με τον Prigozhin για τέσσερα χρόνια, συμπεριλαμβανομένου ενός πόστου στο γραφείο του στην Αγία Πετρούπολη μέχρι το 2019.
Οι συμβάσεις υπογράφονται με μια άλλη εταιρεία που ανήκει στον Prigozhin και τα μετρητά παραδίδονται αρκετές φορές τον μήνα με αυτοκίνητο σε μια βάση του Wagner στη νότια Ρωσία, δήλωσε ο Gabidullin από τη Γαλλία.
“Όλες οι εκταμιεύσεις, τα μπόνους, οι πληρωμές κηδειών και άλλα γίνονταν πάντα μόνο σε μετρητά, σε φακέλους – τόσο τότε όσο και τώρα”, είπε.
Η οικονομία των μετρητών που διαμορφώνεται είναι εμβληματική των αλλαγών στη Ρωσία, οι τράπεζες της οποίας πριν από τον πόλεμο ήταν μεταξύ των ηγετών της Ευρώπης στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών.
Τώρα, μεγάλα τμήματα της οικονομίας πρέπει να λειτουργούν κρυφά.
“Η αύξηση των μετρητών αντανακλά την εκτίμηση των επιχειρηματικών κινδύνων και της αβεβαιότητας στην οικονομία”, δήλωσε ο Sergey Dubinin, διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας από το 1995 έως το 1998. “Αυτός είναι ο κύριος παράγοντας”.
