Ήδη από το 2020 με την παγκόσμια υγειονομική κρίση του Covid και κυρίως μετά την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης της Ρωσίας στην Ουκρανία πολλοί οικονομικοί αναλυτές θεωρούν από περνάμε στην περίοδο της αποπαγκοσμιοποίησης (deglobalisation).
Η αναταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες που προκλήθηκαν από τα lockdowns και τις γεωπολιτικές αναταράξεις (όπως τώρα στην Ερυθρά Θάλασσα με τις επιθέσεις των Houthi) κάνουν τα κράτη να αναζητούν επί παραδείγματι ασφάλεια όσον αφορά την ενεργειακή επάρκεια είτε τα διατροφικά αγαθά είτε αναπτύσσοντας δική τους παραγωγή είτε διαφοροποιώντας με ιδιαίτερη προσοχή τις αλυσίδες εφοδιασμού.
Οποιαδήποτε ανατάραξη στις τελευταίες προκαλεί κρίση στην προσφορά (είτε ενεργειακών αγαθών είτε ειδών διατροφής) και εκτοξεύσει τον πληθωρισμό, γεγονός το οποίο με τη σειρά του έχει επιπτώσεις στις πιστωτικές συνθήκες καθώς αναγκάζει τις κεντρικές τράπεζες να ανεβάζουν τα επιτόκια.
Χαρακτηριστική είναι η πλημμυρίδα επενδύσεων που εξήγγειλε η κυβέρνηση Biden στις ΗΠΑ για την εγχώρια ανάπτυξη πράσινων τεχνολογιών αλλά και για την κατασκευή ημιαγωγών (chips) ώστε να μην χάσει το παιχνίδι της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και του 5G από την Κίνα.
Η αισιόδοξη εποχή που ξεκίνησε με την εισδοχή της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στις αρχές του 21ου αιώνα και οδήγησε στην ψηφιακή επανάσταση στις επικοινωνίας και την παραγωγή φαίνεται να λαμβάνει τέλος.
Η 13η διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) της περασμένης εβδομάδας έδειξε κάποια στιγμή ότι μπορεί να ήταν και η τελευταία.
Περιγράφεται ότι συνομιλίες απέβησαν άκαρπες καθ’ όλη τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου (2 -3 Μαρτίου) και η πλήρης κατάρρευση φαινόταν πιθανή.
Την τελευταία στιγμή, επιτεύχθηκε κάτι που θα μπορούσε κάποιος μετά δυσκολίας να το χαρακτηρίσει συμφωνία.
Σχεδόν χωρίς καμία ουσία, ο ΠΟΕ ανέβαλε αυτό που τώρα φαίνεται να είναι η μοίρα του, σημειώνεται με τόνους δραματικούς από τον αρθρογράφο.
Εκφράζοντας τις αγωνίες των οπαδών της παγκοσμιοποίησης υπό τη αιγίδα των ΗΠΑ συμβουλεύει ότι η αναβίωση αυτού του θεσμού είναι και απαραίτητη και εφικτή ειδικά σήμερα μέσα στο τεταμένο γεωπολιτικό περιβάλλον το οποίο ασκεί πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία.
Είναι όμως δεδομένο ότι οι ίδιες οι ΗΠΑ με την οικονομική επιρροή που ασκούν έχουν απφασίζει το θάνατο του θεσμού καθώς πλέον οι ανταγωνιστές τους – με αποκορύφωμα την ομάδα των BRICS – ζητούν μερίδιο από τις παγκόσμιες ροές αγαθών και κεφαλαίου.
Με αποτέλεσμα να εντείνονται οι ρωγμές στο παγκόσμιο εμπόριο με αύξηση του προστατευτισμού, των εμπορικών και των δασμών.
Ο φιλελεύθερος μύθος ότι τα έθνη που εμπορεύονται μεταξύ του δεν πολεμούν έχει στην πράξη καταρρεύσει – και μόνο την περίπτωση του Ουκρανικού να λάβουμε υπόψη μας.
Σημειώνεται ότι οι χώρες επιταχύνουν σκόπιμα την αποσύνθεση του ΠΟΕ, επιλέγοντας προφανώς την εγχώρια βιομηχανική πολιτική και το διαχειριζόμενο εμπόριο αντί της συνεργασίας που βασίζεται στην ελεύθερη αγορά – και η πολιτική Biden το πιστοποιεί αυτό.
Σε εύθετο χρόνο, θα δουν πόσο σοβαρό λάθος είναι αυτό, επισημαίνει το συστημικό μέσο.
Μέχρι τότε, η ζημιά που θα προκληθεί από τον παγκόσμιο οικονομικό κατακερματισμό θα μπορούσε να είναι τεράστια και μπορεί να μην αποκατασταθεί εύκολα.Φταίει ο ίδιος ο ΠΟΕ;Είναι φυσιολογικό οι ευθύνες να αποδοθούν στον ίδιο τον οργανισμό και τη μη προσαρμογή του στις τρέχουσες συνθήκες.
Αν δούμε όμως τη γελοιοποίηση της προσπάθειας της κυβέρνησης Biden για την επιβολή ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου 15% για τις πολυεθνικές η οποία κατέρρευσε από τους ίδιους του αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς θα αντιληφθεί κάποιος ότι το ζήτημα είναι βαθύτερο.
Σημειώνεται στο «κατηγορώ» κατά του ΠΟΕ ότι εδώ και καιρό έχουν διατυπωθεί εύλογες καταγγελίες σχετικά με τα συστήματα και τις διαδικασίες του ΠΟΕ.
Ο οργανισμός υπάρχει για να θέτει και να επιβάλλει τους κανόνες που διέπουν το διεθνές εμπόριο. Αλλά καθώς η φύση του εμπορίου εξελίσσεται, οι κανόνες χρειάζονται προσαρμογή.
Οι κυβερνήσεις που παραβιάζουν αυτούς τους κανόνες πρέπει να λογοδοτήσουν, διαφορετικά η καλή πίστη αμοιβαίου συμφέροντος καταρρέει.
Και από τις δύο απόψεις, ο ΠΟΕ παρουσιάζει επί μακρόν χαμηλές επιδόσεις, είναι το συμπέρασμα.Οι αιτίες της παρακμής
Για δεκαετίες μετά το 1945, η ισχυρή ηγεσία των ΗΠΑ σε συνδυασμό με μια παγκόσμια συναίνεση για τα οφέλη της συνεργασίας επέκτεινε το εμπόριο σε τεράστιο βαθμό – πρώτα από τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου και εν συνεχεία από τον διάδοχό της, τον ΠΟΕ.
Τα αποτελέσματα όμως δεν ήταν και τόσο εντυπωσιακά: Το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε παγκοσμίως, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι μεταρρυθμίσεις που προέκυψαν από το σύστημα οδήγησαν συνήθως σε προστιθέμενη οικονομική ανάπτυξη από 1,0 έως 1,5 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως, οδηγώντας σε αυξήσεις εισοδήματος από 10% έως 20% στη διάρκεια μιας δεκαετίας.
Την ίδια όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις μεγάλες οικονομίες της Δύσης υπήρξε συστηματική καταστροφή της παραγωγικής βάσης, εκτίναξη των ανισοτήτων με την ανισομερή κατανομή των ωφελημάτων από την παγκοσμιοποίηση ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα, την καθοδική κοινωνική κινητικότητα και την εργασιακή ανασφάλεια (ήδη από το 2006 έχει ενσωματωθεί στο ενωσιακό δίκαιο η έννοια της flexicutiy).
Το εμπόριο με μερκαντιλιστικούς όρους θεωρείτο ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, μη λαμβάνοντας υπόψη του τους πραγματικούς όρους της αναπαραγωγής των κοινωνιών.
Οι κανόνες του ΠΟΕ δεν έλαβαν υπόψη τις νέες οικονομικές προκλήσεις και τις νέες μορφές εμπορίου. Η αδιαφορία, οι βυζαντινισμοί, η εσωτερική πολιτική και η απαίτηση οι νέες συμφωνίες να έχουν ομόφωνη υποστήριξη, όλα λειτούργησαν με τρόπο για να παραλύσουν το ίδρυμα – κάτι που φαίνεται, με τη σειρά του, να επικυρώνει τα παράπονα των επικριτών.
Βέβαια εδώ είναι εύκολο να δούμε πώς έντεχνα υποκρύπτεται η μονομέρεια της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης που ωφέλησε κατά κύριο λόγο το πλούσιο κομμάτι των αναπτυγμένων κοινωνικών – το γνωστό 1%.
Oι δασμοί στο ψηφιακό εμπόριο
Ένα στοιχείο του φιάσκο της περασμένης εβδομάδας αποτυπώνει τέλεια το πρόβλημα, επισημαίνεται. Από το 1998, τα μέλη του ΠΟΕ συμφώνησαν να μην επιβάλλουν δασμούς στο ψηφιακό εμπόριο.
Σε συναντήσεις επί συναντήσεων, τα μέλη έχουν παρατείνει αυτό το moratorium.
Την περασμένη εβδομάδα, η Ινδία, η Ινδονησία και η Νότια Αφρική αντιτάχθηκαν σε περαιτέρω παράταση, εν μέρει επειδή θέλουν τα έσοδα που θα αποφέρουν οι δασμοί αλλά και για να δώσουν προβάδισμα σε άλλα επίμαχα ζητήματα.
Την τελευταία στιγμή, το ψηφιακό ελεύθερο εμπόριο παρατάθηκε για ακόμα δύο χρόνια, αλλά προφανώς με την υπόθεση ότι θα λήξει στη συνέχεια. Τα καλά νέα, είπε η γενική διευθύντρια του ΠΟΕ Ngozi Okonjo-Iweala, είναι ότι οι επιχειρήσεις θα έχουν «χρόνο να προσαρμοστούν».
Να προσαρμοστούν μάλλον στον κατακερματισμό του παγκόσμιου εμπορίου…
Οι διαπραγματεύσεις για τις επιδοτήσεις των αγροτικών μονάδων και την υπεραλίευση δεν κατέληξαν πουθενά.
Μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις του ΠΟΕ – η αποκατάσταση της διαδικασίας επίλυσης διαφορών που οι ΗΠΑ έχουν ακρωτηριάσει αρνούμενες να διορίσουν δικαστές στο δευτεροβάθμιο όργανό τους – έμεινε ανεπίλυτη.
Η Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ για το Εμπόριο Katherine Tai σηματοδότησε τη δέσμευσή της σε αυτό και σε άλλα θέματα αποχωρώντας νωρίτερα από τη συνάντηση.
Ο πρόεδρος Joe Biden φαίνεται ικανοποιημένος με αυτή την αμέλεια.
Η επιστροφή των δασμών
Ο πιθανός αμφισβητίας του νικητής στις εκλογές του Νοεμβρίου ο πρώην πρόεδρος Donald Τrump θα τα πήγαινε καλύτερα, υποστηρίζοντας συνολικούς δασμούς που θα παραβίαζαν κατηγορηματικά τις βασικές αρχές του ΠΟΕ και θα έκαναν επίσημο τον θάνατο του οργανισμού.
To άρθρο επισημαίνει ότι το ελεύθερο εμπόριο παραμένει το πιο γόνιμο είδος οικονομικής συνεργασίας, ενισχύοντας την ανάπτυξη, αυξάνοντας τα εισοδήματα και – κυρίως – καθιστώντας τις χώρες εταίρους και όχι αντιπάλους.
Ξεχνά όμως να επισημάνει ότι αυτή η συναίνεση αφορούσε όχι ένα παιγνιο μηδενικού αθροίσματος αλλά την υποταγή στην αμερικανική ηγεμονία με μορφές όπως το υπερβολικό νομισματικό προνόμιο του δολαρίου.
Όταν κάποιοι ζητούν μερίδιο στην πίτα δεν είναι δυνατόν να δεχθούν τους κανόνες που τους επιβάλλουν άλλοι.
Οι εμπορικοί πόλεμοι που θα ξεσπάσουν θα είναι άγριοι και αιματηροί σαν αυτού επί του πραγματικού μέχρι ένα πολυπολικός κόσμος να αντιπροσωπεύει τις πραγματικές ισορροπίες ισχύος που έχουν διαμορφωθεί.
