Στις πρώτες θέσεις μεταξύ των χωρών της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας με τα υψηλότερα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών και εφήβων βρίσκεται η Ελλάδα, γεγονός που αποτελεί κακό οιωνό για το μέλλον της υγείας στη χώρα, καθώς η παιδική παχυσαρκία συνδέεται με σοβαρά προβλήματα υγείας στην ενήλικη ζωή.
Σύμφωνα με την πρόσφατη Έκθεση Υγείας για την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η χώρα μας κατατάσσεται στη 2η θέση μετά την Κύπρο, ενώ ακολουθούν η Ιταλία και η Ισπανία. Η έκθεση, η οποία δημοσιεύεται κάθε τρία χρόνια, καταδεικνύει ότι πάνω από 4 στα 10 παιδιά, ηλικίας 7–9 ετών, στην Ελλάδα ζουν με υπερβαρότητα ή παχυσαρκία. Στις 33 χώρες της Περιφέρειας, για τις οποίες υπάρχουν δεδομένα, 3 στα 10 παιδιά είναι υπέρβαρα, ενώ το 12% ζουν με παχυσαρκία. Το πρόβλημα να είναι πιο έντονο στα αγόρια (30%) σε σχέση με τα κορίτσια (28%), με μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών (7%-48% και 5%-40%, αντίστοιχα).
Η κατάσταση κρίνεται ως ανησυχητική, με δεδομένο ότι το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία έχουν σημαντική και μακροπρόθεσμη επίδραση στη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών. Ειδικότερα, συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι μυοσκελετικές διαταραχές, η χρόνια νεφρική νόσος και ορισμένοι τύποι καρκίνου. Τα παιδιά με υπερβολικό βάρος μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν αυξημένες δυσκολίες στην αναπνοή, κατάγματα, αναπαραγωγικές διαταραχές και υπέρταση. Εάν η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί, η πρόγνωση για τα παιδιά και τους εφήβους που ζουν με παχυσαρκία επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, ενώ οι κίνδυνοι αρνητικών επιπτώσεων μπορούν να διαρκέσουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι ανάγκες ψυχικής υγείας αποτελούν επίσης ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς ένας υψηλότερος δείκτης μάζας σώματος συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους και κοινωνικού στιγματισμού.
Σημειώνεται ότι η εν λόγω έκθεση καλύπτει 53 χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας. Ορισμένες μη ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ουκρανία, το Καζακστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν κ.ά., περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ για ιστορικούς, πολιτικούς και υγειονομικούς λόγους.
Ο ρόλος της πανδημίας COVID-19
Σύμφωνα με την έκθεση, κατά την περίοδο 2018 -2020 δεν παρουσιάζεται σημαντική αύξηση των ποσοστών παχυσαρκίας κατά την σχολική ηλικία, σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο που εξετάστηκε (2015-2017). Η επόμενη φάση συλλογής δεδομένων αφορά στο διάστημα 2022–2024 και σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα (δεν είχε ολοκληρωθεί κατά τη σύνταξη της αναφοράς), η παιδική υπερβαρότητα και παχυσαρκία παραμένουν μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας. Συγκρίνοντας τα δεδομένα σε 28 χώρες με διαθέσιμα στοιχεία, φαίνεται ότι η πανδημία COVID-19 πιθανώς επιδείνωσε το πρόβλημα, καθώς όπου σημειώθηκαν μεταβολές, αυτές ήταν κυρίως αυξητικές.
Ωστόσο, επισημαίνεται ότι η παιδική παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, όπως γενετικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοοικονομικοί. Ιδιαίτερα, τα παιδιά από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά υπερβαρότητας και παχυσαρκίας, γεγονός που σχετίζεται και με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο των γονέων.
Στοχευμένα μέτρα
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η έκθεση προτείνει ορισμένα μέτρα τα οποία μπορούν να υιοθετήσουν οι κυβερνήσεις, όπως:
• Φορολόγηση αναψυκτικών με ζάχαρη και τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη.
• Περιορισμός διαφημίσεων ανθυγιεινών τροφίμων προς τα παιδιά.
• Βελτίωση της σήμανσης των τροφίμων για ενημέρωση των καταναλωτών.
• Δημιουργία περιβαλλόντων που ενθαρρύνουν τη φυσική δραστηριότητα και την υγιεινή διατροφή.
«Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που θα εξασφαλίσει ένα υγιέστερο μέλλον για τις επόμενες γενιές», υπογραμμίζει η έκθεση του ΠΟΥ.
Εθνική δράση κατά της παιδικής παχυσαρκίας
Στην Ελλάδα, οι προσδοκίες για τη βελτίωση της κατάστασης στρέφονται στην Εθνική Δράση για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας. Πρόκειται για το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα, στο πλαίσιο του οποίου γίνονται δειλά-δειλά τα πρώτα βήματα, με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας, μέσω της προώθησης και υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών και σωματικής άσκησης. Το Πρόγραμμα υλοποιείται από το υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τη UNICEF και τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, δασκάλων και καθηγητών, διάσημων μαγείρων, γονέων και παιδιών, αθλητικών σωματείων και των τοπικών φορέων και κοινοτήτων. Είναι το πρώτο πρόγραμμα που υλοποιείται σε όλη την επικράτεια, καλύπτοντας τις ανάγκες των παιδιών ηλικίας 0-17 ετών και των οικογενειών τους, σε επίπεδο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας πρόληψης.
