Η σελαστρόλη είναι ένα τριτερπένιο που προέρχεται από τη ρίζα του φυτού Tripterygium wilfordii (λέγεται και «η άμπελος του Θεού των κεραυνών» ή «η άμπελος του Διός») στο οποίο αποδίδονται αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Είναι ένα πεντακυκλικό τριτερπενοειδές και ανήκει στην οικογένεια των μενιδίων κινόνης.
Η δράση του στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας βρέθηκε στο επιστημονικό επίκεντρο το 2015. Οι σχετικές μελέτες έδειξαν ότι η λήψη του οδήγησε σε περιορισμό της πρόσληψης τροφής σε παχύσαρκα ποντίκια κατά σχεδόν 80%, οδηγώντας σε απώλεια βάρους της τάξεως του 45%.
Η σελαστρόλη αυξάνει την ευαισθησία του εγκεφάλου στη λεπτίνη, την ορμόνη που στέλνει το μήνυμα του κορεσμού στον εγκέφαλο, αλλά μέχρι σήμερα παρέμενε αδιευκρίνιστος ο τρόπος δράσης του. Το μυστήριο επιχειρεί να λύσει νέα έρευνα υπό την καθοδήγηση του Δρ. Umut Ozcan από το Παιδιατρικό Νοσοκομείο της Βοστώνης, που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine.
Σήμερα η εν λόγω ουσία βρίσκεται σε φάση Ι κλινικών δοκιμών (όπου θα εκτιμηθεί η ασφάλεια και η ανεκτικότητα του φαρμάκου).
Η νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η σελαστρόλη δρα μέσω ενός προ-φλεγμονώδους μονοπατιού κυτταρικής σηματοδότησης αυξάνοντας την ποσότητα του υποδοχέα τύπου Ι της ιντερλευκίνης-1 (IL1-R1). Σύμφωνα με τη μελέτη αυτός ο υποδοχέας, που λαμβάνει τα σήματα από την κυτοκίνη ιντερλευκίνη 1 (IL-1) αποτελεί τον «φύλακα» των μεταβολικών δράσεων της σελαστρόλης.
«Εάν ‘σιγήσει’ ο IL1-R1 τότε αμέσως χάνεται και η δράση του celastrol όσον αφορά την ευαισθησία στη λεπτίνη και την καταπολέμηση της παχυσαρκίας» εξηγεί ο Δρ. Ozcan.
Επίσης τα ποντίκια με έλλειψη του IL1-R1 στερήθηκαν και των άλλων μεταβολικών πλεονεκτημάτων του μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη σε περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.
Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο Nature Medicine (2011) και το Cell (2017) φαίνεται ότι η σχέση ανάμεσα στη φλεγμονή και την παχυσαρκία είναι πιο πολυσύνθετη από ότι αρχικά εκτιμούσαν οι ερευνητές. Η ενεργοποίησης των φλεγμονωδών μηχανισμών του οργανισμού θεωρείται ότι οδηγεί στην εμφάνιση παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2. Όπως όμως έδειξε ο Δρ. Ozcan η ενεργοποίηση της φλεγμονώδους κυτταρικής σηματοδότησης τελικά είναι ευεργετική και απαιτείται για τον έλεγχο της ομοιόσταση της γλυκόζης. Για την ακρίβεια η λεπτίνη είναι μια προ-φλεγμονώδης κυτοκίνη.
Σύμφωνα με τον Δρ. Ozcan η διαδικασία της φλεγμονής λανθασμένα ενοχοποιείται για την πρόκληση παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2. «Αντιθέτως η έρευνά μας έδειξε ότι η δυσλειτουργία του προ-φλεγμονώδους μονοπατιού κυτταρικής σηματοδότησης είναι μάλλον ο παράγοντας που οδηγεί σε παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2. Το πρόβλημα είναι ότι ο οργανισμός ανθίσταται στην κυτταρική σηματοδότηση των κυτοκινών, παρά το ότι η δράση των κυτοκινών προκαλεί πρόβλημα» εξηγει ο Δρ. Ozcan.
Σε κάθε περίπτωση οι ερευνητές πιστεύουν ότι ίσως είναι δυνατόν να φανεί χρήσιμο το σηματοδοτικό μονοπάτι των κυτοκινών μέσω του IL-R1 ώστε να αλλάξει ο μεταβολισμός και να διευκολυνθεί η απώλεια βάρους.
Οι ερευνητές αρχικά μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο η σελαστρόλη αλλάζει την έκφραση των γονιδίων στον υποθάλαμο, το μέρος του εγκεφάλου όπου ενεργοποιείται η λεπτίνη. Αναλύοντας το RNA στον υποθάλαμο των εγκεφάλων τριών ομάδων ποντικιών (αδύνατων, παχύσαρκων λόγω υπερπρόσληψης τροφής και παχύσαρκων λόγω απουσίας υποδοχέων λεπτίνης) οι ερευνητές κατέληξαν σε μια ομάδα γονιδίων η έκφραση των οποίων τροποποιούνταν μόνο στα παχύσαρκα λόγω φαγητού ποντίκια που είχαν υποδοχείς λεπτίνης – με τον υποδοχέα L1-R1 να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας τους.
Μέσω των πειραμάτων τους οι ερευνητές κατέληξαν τελικά στον υποδοχέα IL1R1 ως υποσχόμενο παράγοντα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η ουσία σελαστρόλη παράγει ικανοποιητικά αποτελέσματα όσον αφορά την απώλεια βάρους, αλλά σε περίπτωση που δεν οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα οι ερευνητές θέλουν να έχουν τον IL1R1 ως μια εναλλακτική δίοδο προς διερεύνηση που μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο κεφάλαιο για την ρύθμιση της πείνας.
