Στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους (Μωσαϊκός Νόμος) επικρατούσε η άποψη ότι Άγιος είναι μόνο Ένας, ο Θεός.
Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ο Απόστολος Παύλος αποκαλεί Αγίους όλους τους βαπτισμένους Χριστιανούς, που ζουν σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, που αγωνίζονται για την σωτηρία της ψυχής τους και που επιδιώκουν να κατακτήσουν την Βασιλεία του Θεού (Ρωμ. α’,7 – Α’ Κορ. α’,1-2 – Εβρ. ς’,10).
Στον 4ο αιώνα ο τίτλος “Άγιος” αρχίζει να αποδίδεται μόνο σε λίγους εκλεκτούς ΄”φίλους του Θεού”, που ξεχωρίζουν για το μαρτύριό τους, για την ζωή τους και για τα θαύματά τους. Ο Άγιος Αντώνιος ο Μέγας όμως τονίζει: “Άγιος είναι εκείνος που είναι καθαρός από κακία και αμαρτήματα”.
Πρώτη από όλους τον τίτλο της “Υπέρ Αγίας” έλαβε η Παρθένος Μαρία. Ακολούθησαν οι Απόστολοι του Κυρίου. Οι Άγγελοι καθώς και πολλά από τα “Δίκαια” πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης δεν θα μπορούσαν να μην πάρουν τοξν τίτλο αυτόν, όπως φυσικά Άγιος δεν θα μπορούσε να μην ονομαστεί και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Βαπτιστής. Σιγά-σιγά άρχισε να διαμορφώνεται μία ιεράρχηση στην ταξινόμηση των Αγίων.
Οι ομάδες (χοροί) των Αγίων έχουν ως εξής:
– Δίκαιοι.Είναι όλοι οι “Δίκαιοι” που έζησαν προ Χριστού έχοντας πίστη στον Έναν και Μοναδικό Θεό και ήλπιζαν ή προφήτευσαν τον ερχομό του Μεσσία – Χριστού.
– Απόστολοι και Αποστολικοί Πατέρες.Τον τίτλο αυτό πήραν οι μαθητές του Κυρίου και οι μαθητές αυτών.
– Μάρτυρες.Ονομάζονται όλοι όσοι μαρτύρησαν για την πίστη τους, βασανίσθηκαν και θανατώθηκαν ιδιαίτερα κατά τους πρώτους μεγάλους διωγμούς. οι Μάρτυρες είναι χιλιάδες: Γυναίκες, άντρες, νέοι, γέροι και παιδιά, και φυσικά δεν είναι όλοι γνωστοί.
– Μεγαλομάρτυρες.Όσοι από τους Μάρτυρες υπέστησαν μεγάλα βασανιστήρια και θανατώθηκαν με φρικτό – βάρβαρο τρόπο, έχουν πάρει από την Εκκλησία αυτόν τον τίτλο.
– Ιερομάρτυρες.Ονομάζονται όσοι απ΄λο τους Μάρτυρες ήταν Ιερομένοι.
– Οσιομάρτυρες.Οι μοναχοί, οι ασκητές και οι ερημίτες έλαβαν αυτόν τον τίτλο.
– Νεομάρτυρες. Έτσι ονομάζονται οι Άγιοι που μαρτύρησαν επί Τουρκοκρατίας.
– Ομολογητές. Ονομάζονται οι Άγιοι που διώχθηκαν και βασανίσθηκαν, που ομολόγησαν την πίστη τους, αλλά που τελικά δεν θανατώθηκαν.
– Όσιοι. Οι Άγιοι (ερημίτες, αναχωρητές, ασκητές…) που εγκατέλειψαν τον κόσμο και αφιερώθηκαν εξ ολοκλήρου στον Θεό. Τον λάτρεψαν σε ερήμους και σε κακοτοπιές με πίστη και εγκαρτέρηση για όλη τους την ζωή και τελικά “κοιμήθηκαν εν ειρήνη”, ονομάσθηκαν Όσιοι.
– Οσιοπαρθενομάρτυρες. Έτσι ονομάζονται οι γυναίκες μοναχές, μάρτυρες της πίστης που θανατώθηκαν με μερτυρικό τρόπο.
– Ισαπόστολοι. Όλοι όσοι έκαναν αποστολικό έργο ισάξιο των Αποστόλων ονομάσθηκαν έτσι.
– Πατέρες της Εκκλησίας.Οι μοναχοί, οι κληρικοί και ιδιαίτερα οι Επίσκοποι που διακ΄ρίθηκαν για το έργο τους δικαίως κατέχουν αυτόν τον τίτλο.
– Απολογητές. Όλοι όσοι ανέλαβαν να υπερασπιστούν τον Χριστιανισμό απέναντι σε φιλόσόφους, ηγεμόνες, βασιλείς και αυτοκράτορες, θεωρητικά ή γραπτά, με επιστολές ή με τον λόγο τους αναγορεύτηκαν σε “Απολογητές” της πίστης μας.
– Θεολόγοι. Φυσικά τρεις μόνο κατέχουν αυτόν τον τίτλο. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Ιωάννης ο Θεολόγος και ο Συμεών ο νέος Θεολόγος. Αυτοί όχι μόνο Θεολόγησαν με τα γραπτά τους, αλλά και με το παράδειγμα της ζωής τους.
