Ποιο είναι το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν;

Περισσότεροι από 140 άνθρωποι σκοτώθηκαν και δεκάδες τραυματίστηκαν στη χειρότερη τρομοκρατική επίθεση που σημειώνεται στη Ρωσία τα τελευταία χρόνια.

Το Ισλαμικό Κράτος (ΙS) ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, επαινώντας τους «ισλαμιστές μαχητές» που την πραγματοποίησαν. Πολλοί σχολιαστές και Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επισημάνει ως κύριο ύποπτο τη θυγατρική του ΙΚ που ονομάζεται Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν (ISKP).

Ποιος ευθύνεται για την επίθεση;
Το ISKP είναι παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν. Το όνομά του προέρχεται από έναν παλιό όρο για την περιοχή που περιελάμβανε τμήματα του Ιράν, του Τουρκμενιστάν και του Αφγανιστάν, εμφανίστηκε στο ανατολικό Αφγανιστάν στο τέλος του 2014 και γρήγορα δημιούργησε τη φήμη της ακραίας βαρβαρότητας.

Η ομάδα απορρίπτει ρητά τα σύγχρονα εθνικά σύνορα ενώ παραπέμπει σε αυτό που τα μέλη της θεωρούν ως χαμένη δόξα των μουσουλμανικών αυτοκρατοριών. Δημιουργήθηκε στην κορύφωση της ισχύος του ISIS το 2015, όταν η ομάδα με έδρα το Ιράκ και τη Συρία προσπαθούσε να επεκταθεί δημιουργώντας ένα δίκτυο «θυγατρικών» στη Μέση Ανατολή, το Μαγκρέμπ, τη δυτική Ασία και άλλα μέρη της Αφρικής.

Αυτές οι προσπάθειες έφεραν ανάμεικτα αποτελέσματα. Ωστόσο, εκατοντάδες απογοητευμένοι μαχητές των Ταλιμπάν και ορισμένοι από τις εξτρεμιστικές φατρίες του Πακιστάν προσελκύθηκαν από τον εξτρεμισμό και τους πόρους του IΚ. Αποτέλεσαν τον πυρήνα του ISKP – και η ομάδα παραμένει συνδεδεμένη με τον IS μέχρι σήμερα.

Το ISKP είχε πάντα διεθνείς στόχους;
Όχι, γι’ αυτό είναι σημαντικό που το ISKP δεν έχει αναλάβει το ίδιο την ευθύνη για την επίθεση στη Μόσχα. Αυτό προήλθε από κεντρικά κανάλια επικοινωνίας του IS, όχι από τα δικά τους. Επίσης, το ISKP είχε επικεντρωθεί κυρίως σε μια τοπική καμπάνια μέχρι σχετικά πρόσφατα.

Έχει εξαπολύσει εκατοντάδες επιθέσεις τόσο σε στόχους αμάχων όσο και σε δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των δυτικών δυνάμεων, στο Αφγανιστάν. Δύο επιθέσεις το 2020 είχαν στόχο ένα μαιευτήριο και το Πανεπιστήμιο της Καμπούλ. Άλλα χτυπήματα έπληξαν χτυπήσει τζαμιά και εθνοτικές ή θρησκευτικές μειονότητες στο Αφγανιστάν.

Η ομάδα ήταν επίσης υπεύθυνη για μια τεράστια καταστροφική επίθεση στο διεθνές αεροδρόμιο της Καμπούλ το 2021 που σκότωσε 13 Αμερικανούς στρατιώτες και περισσότερους από 150 πολίτες κατά τη χαοτική εκκένωση των ΗΠΑ από τη χώρα. Αυτός ήταν ένας διεθνής στόχος, αλλά με έδρα το Αφγανιστάν.

Το ISKP χτυπά διεθνείς στόχους τώρα;
Σε ένα βαθμό. Η ομάδα έχει πλήξει στόχους στο Τατζικιστάν και το Πακιστάν, γείτονες του Αφγανιστάν, και ένα ξενοδοχείο στο Αφγανιστάν που στεγάζει κατά βάση Κινέζους υπηκόους. Νωρίτερα αυτό το έτος, οι ΗΠΑ υπέκλεψαν επικοινωνίες που επιβεβαίωσαν ότι η ομάδα είχε πραγματοποιήσει δύο βομβιστικές επιθέσεις στο Ιράν που σκότωσαν σχεδόν 100 ανθρώπους – αν και το ISKP δεν ανέλαβε την ευθύνη.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο ανώτερος στρατηγός των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή είπε ότι το ISKP θα μπορούσε να επιτεθεί σε αμερικανικά και δυτικά συμφέροντα εκτός Αφγανιστάν «σε μόλις έξι μήνες και με ελάχιστη έως καθόλου προειδοποίηση».

Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλές εξτρεμιστικές ισλαμιστικές φατρίες έχουν μετακινήσει την εστίασή τους από καθαρά τοπικούς στόχους σε διεθνείς. Οι λόγοι μπορεί να διαφέρουν από ομάδα σε ομάδα. Μερικές φορές ένας νέος ηγέτης φέρνει μια προσωπική ατζέντα, άλλες φορές η εκτόξευση διεθνών επιθέσεων μεγάλης εμβέλειας θεωρείται ως ένας τρόπος για να προσελκύσουν νεοσυλλέκτους, να κερδίσουν νέους πόρους από χορηγούς ή να κινητοποιήσουν οπαδούς που απογοητεύονται από τις τοπικές αποτυχίες.

Είναι επίσης συχνά ένας τρόπος για να διακρίνει κανείς μια ομάδα από τους ανταγωνιστές της στην περίπτωση του ISKP, των Ταλιμπάν, που απέφευγαν πάντα μια τέτοια στρατηγική– και της Αλ Κάιντα, η οποία πρωτοστάτησε στη στρατηγική, αλλά διατηρεί μία τοπική εστίαση από το 2011.

Είναι επίσης απολύτως πιθανό το ISKP να ενεργεί με άμεσες εντολές των ηγετών του IS. Παρά την κατάρρευση του χαλιφάτου του IS στη Συρία και το Ιράκ, εξακολουθούν να υπάρχουν δεσμοί μεταξύ του ISKP και ανώτερων στελεχών στις χώρες αυτές. Το 2022, μια έκθεση του ΟΗΕ που βασιζόταν σε πληροφορίες από κράτη μέλη ανέφερε ότι το ISKP ήταν αποδέκτης κεφαλαίων από την ηγεσία «μέσω αξιόπιστων ταχυμεταφορών»

Ένα δίκτυο που σχεδίαζε να επιτεθεί σε μία αίθουσα συναυλιών στις Βρυξέλλες, που πρόσφατα διαλύθηκε από τη γαλλική και τη βελγική αστυνομία, φέρεται να εμπνεύστηκε τουλάχιστον από το Ισλαμικό Κράτος. Αλλά αυτό εγείρει επίσης την πιθανότητα ότι μια διαφορετική θυγατρική ή φατρία του IS ήταν υπεύθυνη ή ακόμη και μια ημιαυτόνομη ομάδα εμπνευσμένη από το IS.

Γιατί να στοχοποιήσει τη Ρωσία το IS;
Οι ηγέτες του IS, όπως πολλοί ισλαμιστές μαχητές, έχουν επίγνωση της ρωσικής υποστήριξης στο καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία και βλέπουν τη Μόσχα ως μέρος του ευρύτερου συνασπισμού χριστιανικών ή δυτικών δυνάμεων κατά του Ισλάμ. Αυτό είναι ένα βασικό σημείο που διατυπώνει η προπαγάνδα του IS από το Πακιστάν έως τη Νιγηρία.