Έκκληση για συνεχή επιτήρηση και υψηλή εμβολιαστική κάλυψη κάνει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) μετά τον εντοπισμό του ιού της πολιομυελίτιδας σε αστικά λύματα ευρωπαϊκών πόλεων. Η παρουσία του ιού σε πέντε χώρες αποδίδεται σε κυκλοφορούντα στελέχη του εμβολίου της πολυομυελίτιδας τύπου 2 (cVDPV2), βελτιωμένη εκδοχή του αρχικού εμβολίου από του στόματος με ζωντανό, εξασθενημένο ιό.
Σύμφωνα με το ECDC, μέχρι σήμερα δεν έχουν αναφερθεί κρούσματα πολιομυελίτιδας σε ανθρώπους και η Ευρωπαϊκή Ένωση/Ευρωπαϊκός (ΕΕ/ΕΟΧ) εξακολουθεί να είναι απαλλαγμένη από την πολιομυελίτιδα.
Πέντε ευρωπαϊκές χώρες
- Ισπανία: Στα μέσα Σεπτεμβρίου 2024, οι αρχές δημόσιας υγείας ανέφεραν την ανίχνευση στελεχών cVDPV2 σε δείγματα λυμάτων από τη μητροπολιτική περιοχή της Βαρκελώνης (Καταλονία).
- Πολωνία: Στις 18 Νοεμβρίου 2024, οι πολωνικές αρχές δημοσίευσαν δελτίο Τύπου για την παρουσία cVDPV2 σε δείγμα αστικών λυμάτων από τη Βαρσοβία.
- Γερμανία: Στις 28 Νοεμβρίου 2024, ανιχνεύθηκαν στελέχη cVDPV2 σε δείγματα λυμάτων από τέσσερις πόλεις (Μόναχο, Βόννη, Κολωνία και Αμβούργο). Στο επιδημιολογικό δελτίο της 5ης Δεκεμβρίου 2024 από το Ινστιτούτο Robert Koch, αναφέρθηκε η ανίχνευσή τους σε τρεις ακόμη περιοχές (Δρέσδη, Ντίσελντορφ και Μάιντς).
- Φινλανδία: Στις 9 Δεκεμβρίου 2024, οι φινλανδικές αρχές ανακοίνωσαν τον εντοπισμό cVDPV2 σε δείγματα λυμάτων από το Τάμπερε.
- Ηνωμένο Βασίλειο: Στις 10 Δεκεμβρίου 2024, εντοπίστηκε cVDPV2 στο Leeds, το Λονδίνο και το West Essex.
Τα δύο βασικά σενάρια που προκύπτουν από τη γενετική ανάλυση είναι:
- οι πολλαπλές εισαγωγές του ιού από περιοχές όπου ήδη κυκλοφορεί.
- μια μόνο εισαγωγή να ακολουθήθηκε από κοινοτική εξάπλωση εντός της ΕΕ/ΕΟΧ.
Πολύ μπερδεμένο, πολύ ανησυχητικό
«Μπερδεμένο», «πολύ ανορθόδοξο», «πολύ ανησυχητικό» ήταν οι χαρακτηρισμοί που επέλεξε ο Shahin Huseynov, επικεφαλής τομέα πολιομυελίτιδας στο ευρωπαϊκό σκέλους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για να περιγράψει την κατάσταση. «Γενετικά, η εικόνα είναι πολύ, πολύ ασυνήθιστη. Παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον» σχολιάζει, εξηγώντας πως τα απομονωμένα στελέχη προέρχονται από ένα στέλεχος που κυκλοφορεί στην Αφρική, οι μεγάλες διαφοροποιήσεις στην αλληλουχία τους, ωστόσο, καθιστούν δύσκολο τον εντοπισμό του πώς έφτασε ο ιός στην Ευρώπη, αν ήταν πολλαπλές εισαγωγές ή μία αρχική που εξαπλώθηκε.
Η γονιδιακή ανάλυση δείχνει ότι ο ιός κυκλοφορεί απαρατήρητος εδώ και περίπου 1 χρόνο, το πιθανότερο στην Αφρική, καθώς τα υψηλής ποιότητας δίκτυα επιτήρησης στην Ευρώπη σίγουρα θα είχαν «πιάσει» την τόσο εκτεταμένη κυκλοφορία του ιού. «Αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε εντελώς ότι συνέβη στην Ευρώπη. Όλα είναι πιθανά» συμπληρώνει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι εξαπλώνεται γρήγορα.
Εμβόλιο από του στόματος
Ο ιός της πολιομυελίτιδας ανιχνεύεται για περισσότερο καιρό στα κόπρανα και μεταδίδεται κυρίως μέσω της κοπρανο-στοματικής οδού. Προκαλεί κατά 90% ασυμπτωματική νόσο ή με ήπια συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, διάρροια, πυρετός ή ναυτία και παράλυση κατά 1%.
Οι κυκλοφορούντες ιοί της πολιομυελίτιδας από εμβόλια (cVDPV) προκύπτουν όταν τα εξασθενημένα στελέχη, που υπάρχουν στο εμβόλιο από του στόματος (OPV), εξαπλώνονται σε περιοχές με κακές συνθήκες υγιεινής και χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, καταφέρνοντας να γεννήσουν παραλλαγές που προκαλούν νόσηση και παράλυση, όχι όμως στον εμβολιασμένο πληθυσμό. Επιπλέον, η κατά καιρούς ανίχνευση τέτοιων στελεχών σε χώρες απαλλαγμένες από τον ιό της πολιομυελίτιδας δεν είναι ασυνήθιστες· συμβαίνει από ταξιδιώτες προερχόμενους από χώρες που χρησιμοποιούν εμβόλια OPV ή από επισκέψεις σε τέτοιες χώρες. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η διασπορά που καταγράφηκε πριν δύο χρόνια στο Λονδίνο.
Το OPV εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε χώρες της Αφρικής, στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν, όπου ο άγριος ιός πολιομυελίτιδας (WPV) παραμένει ενδημικός. Σε Ευρώπη, ΗΠΑ και μεγάλο μέρος του κόσμου χορηγείται μόνο το αδρανοποιημένο εμβόλιο πολιομυελίτιδας (IPV).
Χώρες υψηλού κινδύνου για κρούσματα παράλυσης
«Είναι ζωτικής σημασίας να διατηρηθεί η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη στον γενικό πληθυσμό και να αυξηθεί ο εμβολιασμός σε συγκεκριμένους πληθυσμούς που καταγράφουν χαμηλότερα ποσοστά» επισημαίνει το ECDC, δείχνοντας τις Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Ουκρανία που γειτνιάζουν με την ΕΕ/ΕΟΧ (Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Ουκρανία) ως υψηλού κινδύνου μόνιμης επιδημίας πολιομυελίτιδας μετά από εισαγωγή άγριου ιού ή cVDPV, λόγω χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης. Ακόμα, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Επιτροπής Πιστοποίησης για την Εξάλειψη της Πολιομυελίτιδας (RCC) που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2023, έξι χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ διατρέχουν ενδιάμεσο κίνδυνο συνεχιζόμενων κρουσμάτων πολιομυελίτιδας.
Ο Ondrej Mach, επικεφαλής στην έρευνα και ανάπτυξη ιατροτεχνολογικών προϊόντων για την πολιομυελίτιδα στην Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Εξάλειψη της Πολιομυελίτιδας (GPEI) με έδρα τον ΠΟΥ, εικάζει ως πιθανότερο σενάριο την εξάλειψη του ιού από την Ευρώπη. Εντούτοις, σύμφωνα με άλλους ειδικούς, αν η κυκλοφορία παραμείνει, οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει πιθανώς να επανεξετάσουν το ενδεχόμενο συνδυαστικών εμβολιασμών με IPV και το νέο OPV τύπου 2, λόγω της αποδεδειγμένης ικανότητάς του να διακόπτει τη μετάδοση.
Μια τέτοια απόφαση, βέβαια, θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα βήμα προς τα πίσω, για μια περιοχή που σταμάτησε τα εμβόλια από το στόμα για την πολιομυελίτιδα πριν από σχεδόν 20 χρόνια.
