Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται μετά την απόσυρση τους. Η αποθήκευση, η ανακύκλωση και τα ζητήματα που προκύπτουν.
Πού πηγαίνουν οι ατομικές βόμβες όταν φτάσουν σε ηλικία… συνταξιοδότησης; Στο ερώτημα αυτό απάντησαν με άρθρο τους οι New York Times. Η αφορμή για την έρευνα δόθηκε από την ανακοίνωση της κυβέρνησης Μπάιντεν πως προτίθεται να αποσύρει το πιο ισχυρό όπλο που διαθέτουν οι ΗΠΑ στο πυρηνικό τους οπλοστάσιο. Πρόκειται για την B83, μια βόμβα υδρογόνου που δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και παραδόθηκε επίσημα στον αμερικάνικό στρατό το 1983. Από το 2011, όταν αποσύρθηκε επίσημα η Β53, έγινε τον πιο ισχυρό πυρηνικό των ΗΠΑ.
Η αμερικανική κυβέρνηση είχε κατασκευάσει 660 τέτοιες βόμβες, οι οποίες μπορούν να μεταφερθούν από βομβαρδιστικά αεροσκάφη. Η B83 είχε μήκος 3,5 μέτρων, διαθέτει πτερύγια και εκρηκτική δύναμη περίπου 80 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τη βόμβα που ισοπέδωσε τη Χιροσίμα. Θεωρητικά μπορεί να εξαφανίσει στρατιωτικές βάσεις και υπόγεια διοικητικά κέντρα.
Τι επιφυλάσσει λοιπόν το μέλλον για τη B83; Το πόσες τέτοιες βόμβες ακριβώς διαθέτει σήμερα ο αμερικάνικος στρατός αποτελεί κρατικό μυστικό. Όμως δεν ισχύει το ίδιο και για την πιθανή μοίρα τους, η οποία ενδέχεται να ξαφνιάσει όσους πιστεύουν ότι το τέλος ενός πυρηνικού όπλου μεταφράζεται στην εξαφάνισή του από προσώπου γης.
Δεν διαλύονται, δεν εξαφανίζονται…
Κατά κανόνα, τα πυρηνικά όπλα που αποσύρονται από το αμερικανικό οπλοστάσιο, δεν εξαφανίζονται διά της τήξης, δεν γίνονται σκόνη, ούτε συνθλίβονται, δεν θάβονται, ούτε καταστρέφονται με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Αντ’ αυτού, αποσυναρμολογούνται με μεγάλη προσοχή και τα τμήματά τους, συμπεριλαμβανομένων των φονικών πυρήνων πλουτωνίου, φυλάσσονται σε έναν λαβύρινθο από υπόγειους αποθηκευτικούς χώρους και επίγειες αποθήκες σε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ. Κάθε μεμονωμένη εγκατάσταση αυτού του γιγαντιαίου συμπλέγματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα είδος… μάντρας με ανταλλακτικά, από την οποία μπορούν να δημιουργηθούν νέα όπλα. Και συχνά, συμβαίνει αυτό ακριβώς.
«Μοιάζει με τεράστιο σουπερμάρκετ», λέει ο Χανς Μ. Κρίστενσεν, διευθυντής του Προγράμματος Πυρηνικών Πληροφοριών της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημών, μιας ιδιωτικής ερευνητικής ομάδας με έδρα την Ουάσιγκτον. «Μπαίνεις μέσα χρησιμοποιώντας ένα barcode και παίρνεις ό,τι χρειάζεσαι».
Ανακυκλωμένες πυρηνικές βόμβες
Ένα όπλο που αναμένεται να κατασκευαστεί από ανακυκλωμένα μέρη και σχέδια είναι η W93, η οποία είναι η πρώτη νέα πυρηνική κεφαλή της χώρας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε τη δημιουργία του όπλου τον Μάρτιο και εκτίμησε ότι θα κοστίσει έως και 15,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Το τελικό προϊόν αναμένεται να τοποθετηθεί σε ρουκέτες που εκτοξεύονται από υποβρύχια περίπου το 2034. Παρά τον χαρακτηρισμό της ως «νέα», το επίσημο κυβερνητικό σχέδιο αναφέρει ότι το όπλο θα «στηριχτεί σε πυρηνικά μέρη που έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν». «Είναι τρελός ο τρόπος που αυτά τα πράγματα κάνουν τον κύκλο τους», αναφέρει ο Κρίστενσεν. «Ξεφορτώνεσαι ένα πυρηνικό όπλο και εμφανίζεται ένα άλλο».
Η ανακύκλωση αυτή δεν επηρεάζει άμεσα το συνολικό μέγεθος του αμερικανικού πυρηνικού οπλοστασίου, καθώς τα ανακυκλωμένα εκρηκτικά τμήματα συχνά χρησιμοποιούνται για να αντικαταστήσουν παλιότερα όπλα, και όχι για την κατασκευή νέων. Αυτό θα συμβεί και με τις W93 που πρόκειται να αντικαταστήσουν ή να συμπληρώσουν παλαιότερες πυρηνικές κεφαλές υποβρυχίων.
Ακόμη κι έτσι, αυτού του είδους η ανακύκλωση εξοργίζει τους υπέρμαχους του περιορισμού των εξοπλισμών. Όπως τονίζουν τα άλλα κράτη αντιμετωπίζουν την αποθήκευση των εκρηκτικών τμημάτων ως δείγμα ότι οι ΗΠΑ θέλουν να έχουν την επιλογή κατασκευής αμέτρητων νέων πυρηνικών κεφαλών. Αυτή η πεποίθηση, προσθέτουν, μπορεί να τροφοδοτήσει νέες κούρσες εξοπλισμών και να οδηγήσει στον πυρηνικό αφανισμό.
«Θα ήταν καλύτερα να τα ξεφορτωθούμε», σημειώνει ο Φρανκ Ν. βον Χίπελ, πυρηνικός φυσικός και σύμβουλος του Λευκού Οίκου επί κυβέρνησης Κλίντον, που πλέον διδάσκει στο πανεπιστήμιο Πρίνστον. «Θα σηματοδοτούσε ότι δεν σκοπεύουμε να ξαναγεμίσουμε το οπλοστάσιό μας».
Τα «Γεράκια» τις θέλουν
Όμως τα «Γεράκια» των ΗΠΑ θεωρούν αυτή τη στρατηγική αποθήκευσης ως κρίσιμη για τον περιορισμό του πυρηνικού κινδύνου. Τελευταία, παραπέμπουν στο όλο και μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο της Κίνας ως αναδυόμενη απειλή που θα μπορούσε να απαιτήσει την εκ νέου αύξηση των πυρηνικών.
«Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε αυτά τα τμήματα», υποστηρίζει μιλώντας ο Φράνκλιν Σ. Μίλερ, ειδικός σε ζητήματα πυρηνικών που διατηρούσε ομοσπονδιακές θέσεις επί τρεις δεκαετίες, πριν αποχωρήσει το 2005. «Αν εξακολουθούσαμε να έχουμε τις κατασκευαστικές δυνατότητες του παρελθόντος, δεν θα ήμασταν αναγκασμένοι να στηριχτούμε στα παλιά τμήματα». Προσθέτει ότι οι πυρηνικές δυνάμεις μπορούν να κατασκευάσουν νέα ατομικά εξαρτήματα, και εξακολουθούν να το κάνουν.
Φονικά… κουκούτσια
Πέραν της συζήτησης για τα ίδια τα όπλα, οι επικριτές της ανακύκλωσης των πυρηνικών προειδοποιούν ότι το αποθηκευτικό σύστημα είναι δεδομένο ότι θα οδηγήσει σε καταστροφή. Όπως τονίζουν, υπάρχει μακρύ ιστορικό ατυχημάτων, κενών ασφαλείας και αποτυχιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην πυρηνική καταστροφή.
«Είναι επικίνδυνο», σημειώνει ο Ρόμπερτ Αλβάρεζ, ειδικός σε ζητήματα πυρηνικών ο οποίος, από το 1993 έως το 1999, στη διάρκεια της κυβέρνησης Κλίντον, ήταν σύμβουλος πολιτικής στο αμερικανικό Υπουργείο Ενέργειας, όπου και υπόκεινται και οι υποδομές πυρηνικών όπλων της χώρας. «Και γίνεται όλο και πιο επικίνδυνο, καθώς οι ποσότητες που βρίσκονται στις αποθήκες αυξάνονται».
Οι πυρήνες πλουτωνίου των βομβών υδρογόνου που έχουν αποσυρθεί προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία, σύμφωνα με τον Αλβάρεζ και άλλους ειδικούς. Έχοντας περίπου το μέγεθος ενός γκρέιπφρουτ, οι πυρήνες αυτοί αναφέρονται συνήθως ως «κουκούτσια». Οι ΗΠΑ διατηρούν αυτή τη στιγμή στην αποθήκη τους τουλάχιστον 20.000 τέτοια… κουκούτσια. Φυλάσσονται σε τεράστιες εγκαταστάσεις στο Τέξας που είναι γνωστές ως Pantex. Το πλουτώνιο είναι φονικό για τον άνθρωπο ακόμη και σε μικροσκοπικές ποσότητες, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά περίπλοκη την ασφαλή φύλαξή του.
Αν ανακυκλωθούν οι Β83 (φωτό πάνω), τα «κουκούτσια» τους θα τοποθετηθούν στις υπόγειες αποθήκες πλουτωνίου της Pantex που είναι ήδη υπερφορτωμένες. Ο Αλβάρεζ τονίζει ότι οι καταρρακτώδεις βροχές του 2010 και του 2017 πλημμύρισαν μια εκτεταμένη περιοχή αποθήκευσης πλουτωνίου στις εγκαταστάσεις της Pantex. Προσθέτει ότι οι επισκευές που απαιτήθηκαν κόστισαν εκατομμύρια δολάρια.
Οι κυβερνήσεις Κλίντον, Μπους και Ομπάμα είχαν καταστρώσει η καθεμία το δικό της σχέδιο, κόστους δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ασφαλή απόρριψη των πλεοναζόντων αποθεμάτων πλουτωνίου, τα οποία αυξήθηκαν δραματικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη μείωση των πυρηνικών. Όμως προς το παρόν καμιά στρατηγική δεν είχε επιτυχία.
Οι Ρεπουμπλικάνοι αντιστέκονται
Τα σχέδια ανακύκλωσης τμημάτων των B83 ίσως πέσουν στο κενό αν επικρατήσει η άποψη των Ρεπουμπλικάνων. Στις αρχές του έτους, επέκριναν το σχέδιο της κυβέρνησης Μπάιντεν να αποσύρει την ισχυρή βόμβα, την οποία χαρακτήρισαν απαραίτητη για δύσκολους στόχους σε μεγάλο βάθος.
Όμως ο Κρίστενσεν της ομοσπονδίας επιστημόνων σημείωσε ότι είναι απίθανο οι Ρεπουμπλικάνοι να καταφέρουν να κρατήσουν τη βόμβα, ακόμη και μετά την ανάκτηση της εξουσίας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, που τους δίνει νέα δύναμη επί των στρατιωτικών προϋπολογισμών και προτεραιοτήτων. Όπως λέει, το όπλο, τέσσερις δεκαετίες μετά την προσθήκη του στο αμερικανικό οπλοστάσιο, είναι πιθανότερο να περάσει στη… μετά θάνατον ζωή, στους λαβυρίνθους των αποθηκών.
«Έχουν προσπαθήσει να αναγκάσουν την κυβέρνηση να τις κρατήσει, όμως ο στρατός δεν έχει εκφράσει καμιά τέτοια ανάγκη», δηλώνει για τις απόπειρες των Ρεπουμπλικάνων. «Πιστεύω ότι πιθανότατα θα αποσυρθεί. Νομίζω πως αυτό το όπλο έχει πεθάνει».
Το Πεντάγωνο δεν έχει στηρίξει δημοσίως το παλιό όπλο. Αξιωματούχοι σημειώνουν ότι η διατήρησή του θα ήταν ακριβή, ενώ το όπλο θέτει τα βομβαρδιστικά σε κίνδυνο, επειδή τα αναγκάζει να πετούν πολύ κοντά στους στόχους και κατά συνέπεια στα αντιαεροπορικά πυρά.
Νεότερα όπλα χρησιμοποιούν πλοήγηση μέσω δορυφόρων επιτρέποντας στα βομβαρδιστικά να τα πετούν από μακριά. Για παράδειγμα, το μοντέλο 12 της βόμβας B61 διαθέτει υπολογιστικό εγκέφαλο και τέσσερα κινούμενα πτερύγια που του επιτρέπουν να φτάνει σε στόχους βαθιά κάτω από το έδαφος. Το όπλο, που πρόκειται να αποσταλεί στην Ευρώπη στο τέλος του έτους, έχει οριστεί ως αντικαταστάτης της B83. Και ναι, τα εκρηκτικά του τμήματα προέρχονται από τον μεγάλο πυρηνικό κάδο ανακύκλωσης.
