Πώς η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να εκτοξεύσει τις τιμές του πετρελαίου στα ύψη

H Μέση Ανατολή βρίσκεται στα πρόθυρα να εξελιχθεί σε μια περιφερειακή και ίσως παγκόσμια σύγκρουση εκτός ελέγχου. Ίσως κανένας χρόνος δεν φαινόταν δυνητικά πιο επικίνδυνος για την περιοχή και για εκείνες τις χώρες που συνδέονται με αυτήν μέσω της πολιτικής, της οικονομίας ή των τιμών της ενέργειας από αυτήν τη στιγμή.

Μια πλήρης κινητοποίηση της Χεζμπολάχ εναντίον του Ισραήλ, ταυτόχρονα με τη συνεχιζόμενη σύγκρουση σε άλλο μέτωπο κατά της Χαμάς θα μπορούσε να επεκτείνει σημαντικά τις αμυντικές δυνατότητες του Ισραήλ – ακόμη περισσότερο εάν επαυξηθεί από αεροπορικές επιθέσεις στο Ισραήλ από το Ιράν ή από πρόσθετες δυνάμεις από τη Συρία προς τα βορειοανατολικά του Ισραήλ από τον ιρανικό στρατό.

Στον ενεργειακό τομέα, το Ιράν θα μπορούσε να απειλήσει να διακόψει περαιτέρω τη ναυτιλία μέσω του Στενού του Ορμούζ, μέσω του οποίου περνά ιστορικά περίπου το 30% του συνόλου του παγκόσμιου πετρελαίου. Παρόμοιες απειλές στο παρελθόν έχουν προκαλέσει μεγάλες εκρήξεις στην τιμή του πετρελαίου. Μια λιγότερο άμεση απειλή θα ήταν η χρήση των δυνάμεων αντιπροσώπων των Χούτι της Υεμένης για να αυξήσει το επίπεδο των επιθέσεων σε πλοία πετρελαίου σε άλλα μέρη γύρω από την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, κάτι που θα ασκούσε επίσης ανοδική πίεση στις τιμές του πετρελαίου.

Οι Χούτι θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να εξαπολύσουν άμεσες επιθέσεις στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, όπως απείλησε να κάνει πρόσφατα εάν η Σαουδική Αραβία συνέχιζε να επιτρέπει στα πολεμικά αεροσκάφη των ΗΠΑ να χρησιμοποιούν το έδαφός τους για στρατιωτικά πλήγματα κατά της ομάδας ανταρτών της Υεμένης. Την τελευταία φορά που οι Χούτι εξαπέλυσαν μεγάλες συντονισμένες επιθέσεις κατά της ηπειρωτικής χώρας της Σαουδικής Αραβίας -στις 14 Σεπτεμβρίου 2019 κατά της εγκατάστασης επεξεργασίας πετρελαίου Abqaiq και του κοιτάσματος πετρελαίου Khurais- η παραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας μειώθηκε στο μισό, προκαλώντας τη μεγαλύτερη ενδοημερήσια άνοδο στις τιμές του πετρελαίου από το 1988.

Εμπάργκο εξαγωγών

Εναλλακτικά, το Ιράν θα μπορούσε να διευρύνει το εμπάργκο που είχε ζητηθεί από ισλαμικά μέλη του ΟΠΕΚ στις εξαγωγές πετρελαίου προς τους συμμάχους του Ισραήλ καθώς και προς το ίδιο το Ισραήλ.

Αυτό θα αντικατοπτρίζει ακριβώς αυτό που έκανε η Σαουδική Αραβία το 1973/74 σε χώρες που υποστήριξαν το Ισραήλ κατά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ με την Αίγυπτο και τη Συρία.
Καθώς τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου μειώθηκαν, η τιμή αυξήθηκε δραματικά, που επιδεινώθηκε από τις σταδιακές περικοπές στην παραγωγή πετρελαίου από τα μέλη του ΟΠΕΚ κατά τη διάρκεια της περιόδου. Οι τιμές του φυσικού αερίου επίσης αυξήθηκαν, καθώς ιστορικά περίπου το 70% αυτών αποτελούνται από την τιμή του πετρελαίου. Μέχρι το τέλος του εμπάργκο τον Μάρτιο του 1974, η τιμή του πετρελαίου είχε αυξηθεί περίπου κατά 267%, από περίπου 3 δολάρια ΗΠΑ ανά βαρέλι (pb) σε σχεδόν 11 δολάρια ΗΠΑ ανά βαρέλι.
Αυτό, με τη σειρά του, πυροδότησε μια παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση, ιδιαίτερα αισθητή στις καθαρές χώρες εισαγωγής πετρελαίου της Δύσης.

Το πού ακριβώς θα μπορούσαν να οδηγήσουν την τιμή του πετρελαίου τέτοιες κλιμακώσεις σκιαγράφησε η Παγκόσμια Τράπεζα λίγο μετά τις επιθέσεις της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου.
Μια «μικρή διαταραχή» – με τη μείωση της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου κατά 500.000 έως 2 εκατομμύρια bpd (περίπου ίδια με τη μείωση που παρατηρήθηκε κατά τον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη το 2011) – θα έβλεπε την τιμή του πετρελαίου να αυξηθεί αρχικά 3-13% .
Μια «μέτρια διακοπή» – που συνεπάγεται απώλεια εφοδιασμού κατά 3 έως 5 εκατομμύρια bpd (περίπου ισοδύναμη με τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003) θα ανέβαζε την τιμή του πετρελαίου κατά 21-35%.
Και μια «μεγάλη διαταραχή» – με πτώση της προσφοράς κατά 6 έως 8 εκατομμύρια bpd (παρόμοια με την πτώση που παρατηρήθηκε στην Πετρελαϊκή Κρίση του 1973) – θα ωθούσε την τιμή του πετρελαίου σε άνοδο 56-75%. Με την τρέχουσα τιμή αναφοράς του Brent στα περίπου 77 δολ. ανά βαρέλι, αυτό θα σήμαινε άλμα σε περίπου 120-135 δολ. ανά βαρέλι.

Οποιοδήποτε σημαντικό εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου από τα ισλαμικά μέλη του ΟΠΕΚ προς το Ισραήλ και τους βασικούς υποστηρικτές του θα οδηγούσε πιθανότατα σε πολύ μεγαλύτερη απώλεια των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου – και κατά συνέπεια θα είχε πολύ μεγαλύτερη επίδραση στην τιμή του πετρελαίου – από ό,τι συνέβη κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1973 σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.
Τα ισλαμικά μέλη του ΟΠΕΚ είναι η Αλγερία, με μέσο ρυθμό παραγωγής αργού πετρελαίου περίπου 1 εκατομμύριο bpd, το Ιράν (3,4 εκατομμύρια bpd), το Ιράκ (4,1 εκατομμύρια bpd), το Κουβέιτ (2,5 εκατομμύρια bpd), η Λιβύη (1,2 εκατομμύρια bpd), η Σαουδική Αραβία Αραβία (9 εκατομμύρια bpd) και ΗΑΕ (2,9 εκατομμύρια bpd).
Αυτό αντιστοιχεί σε λίγο περισσότερο από 24 εκατομμύρια bpd – ή περίπου 29% – της τρέχουσας μέσης συνολικής παγκόσμιας παραγωγής περίπου 82 εκατομμυρίων bpd. Παράλληλα με ένα τέτοιο εμπάργκο, το Ιράν σίγουρα θα καλούσε τις δυνάμεις αντιπροσώπου του Χούτι να εντείνουν τις επιθέσεις κατά των πλοίων πετρελαίου μέσα και γύρω από την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας για να ωθήσουν τις τιμές του πετρελαίου ακόμη υψηλότερα.

ΗΠΑ και Κίνα

Ένας βασικός παράγοντας που μπορεί να μετριάσει τους κινδύνους της κλιμάκωσης είναι ότι καμία από τις κύριες υπερδύναμες χορηγούς των κύριων αντίπαλων πλευρών σε αυτή τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή δεν θέλει οι τιμές του πετρελαίου να πάνε πολύ ψηλότερα από ό,τι ήδη είναι.
Ο βασικός χορηγός του Ισραήλ –οι ΗΠΑ– έχει μακροχρόνιο ενδιαφέρον να διατηρήσει την τιμή του Brent κάτω από τα 75-80 δολάρια ανά βαρέλι. Οι τιμές πάνω από αυτό αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα διολίσθησης της οικονομίας σε ύφεση. Ιστορικό προηγούμενο ήταν ότι κάθε 10$ ΗΠΑ ανά βαρέλι αλλαγή στην τιμή του αργού έχει ως αποτέλεσμα μια αλλαγή 25-30 σεντ στην τιμή ενός γαλονιού βενζίνης και για κάθε 1 σεντ που η μέση τιμή ανά γαλόνι βενζίνης αυξάνεται περισσότερο, χάνεται 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως από καταναλωτικές δαπάνες. Και εάν η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται σε ύφεση δύο χρόνια πριν από μια σημαντική εκλογή (προεδρικές ή ενδιάμεσες) τότε οι πιθανότητες να κερδίσει το κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία μειώνονται δραματικά. Από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 2018, ο εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ κέρδισε επανεκλογή μόνο μία φορά στις επτά τέτοιες περιπτώσεις.

Ο βασικός χορηγός του Ιράν, η Κίνα, έχει την ίδια επιθυμία με τις ΗΠΑ η τιμή του πετρελαίου να διαπραγματεύεται στο χαμηλότερο άκρο των πρόσφατων επιπέδων. Από το 2017, είναι ο μεγαλύτερος ακαθάριστος εισαγωγέας αργού πετρελαίου στον κόσμο, κάτι που είναι το κλειδί για την ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης.
Αν και απολαμβάνει σημαντικές εκπτώσεις στις τιμές του πετρελαίου που της προσφέρονται από τη Ρωσία, το Ιράν και το Ιράκ, όσο χαμηλότερη είναι η αρχική τιμή πριν από την εφαρμογή της έκπτωσης, τόσο το καλύτερο για το Πεκίνο. Τουλάχιστον εξίσου σημαντικό με αυτό για την Κίνα είναι το γεγονός ότι οι οικονομίες της Δύσης παραμένουν το βασικό εξαγωγικό μπλοκ της, με τις ΗΠΑ να εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν από μόνες τους πάνω από το 16% των εσόδων από τις εξαγωγές τους.

Σύμφωνα με ανώτερη πηγή ενεργειακής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επικαλείται το OilPrice.com, η οικονομική ζημιά στην Κίνα – άμεσα μέσω των δικών της εισαγωγών ενέργειας και έμμεσα λόγω ζημιών στις οικονομίες των βασικών εξαγωγικών αγορών της στη Δύση – θα αυξανόταν επικίνδυνα εάν η τιμή του Brent παρέμεινε πάνω από 90-95 δολάρια το βαρέλι για περισσότερο από ένα τέταρτο του έτους.