Ρωσία: Οι δυτικές κυρώσεις ωθούν τους Ρώσους παραγωγούς μετάλλων στην “αγκαλιά” της Κίνας

Στα μέσα Απριλίου 2024, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσαν από κοινού την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αλουμινίου, χαλκού και νικελίου. Αυτά τα τρία μέταλλα είναι κρίσιμα για την παραγωγή ενός μεγάλου φάσματος προϊόντων από κουτιά αναψυκτικών έως ημιαγωγούς και ηλεκτρικά οχήματα (EV). Απομονωμένοι από την απαγόρευση, οι Ρώσοι παραγωγοί μετάλλων είναι πιθανό να ανταποκριθούν εξάγοντας περισσότερα στην Κίνα – πράγμα που σημαίνει ότι η Κίνα από τον κύριος ανταγωνιστής γίνεται κύριος πελάτης.

Η Ρωσία ανακατευθύνει μέταλλα στην Κίνα από την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και τις επακόλουθες δυτικές κυρώσεις. Η κορυφαία εταιρεία παραγωγής αλουμινίου της Ρωσίας Rusal ανακοίνωσε ότι τα έσοδά της από τις εξαγωγές στην Κίνα σχεδόν διπλασιάστηκαν το 2023 (παρά τη μεγάλη εγχώρια παραγωγή αλουμινίου στην Κίνα και τον διεθνή ανταγωνισμό μεταξύ της Rusal και των κινεζικών εταιρειών). Εν τω μεταξύ, η Nornickel, ο μεγαλύτερος παραγωγός νικελίου και χαλκού της Ρωσίας, είδε τα έσοδα από τις εξαγωγές στην Κίνα να αυξάνονται κατά 74,2% το 2023 (τα έσοδα από τις εξαγωγές στη Βόρεια Αμερική μειώθηκαν κατά 30% την ίδια περίοδο). Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο επικεφαλής της Nornickel, Vladimir Potanin, δήλωσε ότι η Κίνα θα αντιπροσωπεύει σύντομα πάνω από τις μισές πωλήσεις της εταιρείας.

Τα κινεζικά δεδομένα επιβεβαιώνουν αυτή τη μετατόπιση. Το μερίδιο της Ρωσίας στις κινεζικές εισαγωγές χαλκού αυξήθηκε από 1,8% το 2022 σε 10,4% το 2023, καθιστώντας το Πεκίνο έναν από τους τρεις κορυφαίους εισαγωγείς ρωσικού χαλκού. Η Ρωσία αντιπροσώπευε το 25,7% των εισαγωγών αλουμινίου της Κίνας το 2023, από 12% το 2021. Ενώ το μερίδιο της Ρωσίας στις κινεζικές εισαγωγές νικελίου παρέμεινε στο χαμηλό 3% το 2023  το ποσοστό αυτό ήταν αυξημένο κατά 0,56% το 2021.

Ταυτόχρονα με την αύξηση των εξαγωγών προς την Κίνα, οι Ρώσοι παραγωγοί μετάλλων εισχωρούν στην κινεζική αγορά. Η Rusal, για παράδειγμα, αγόρασε μερίδιο 30% στην κινεζική εταιρεία παραγωγής αλουμίνας Hebei Wenfeng New Materials για 267 εκατομμύρια δολάρια το 2023. Ένας από τους Ρώσους παραγωγούς μετάλλων που επλήγησαν περισσότερο από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Rusal έχασε την πρόσβαση στο 40% περίπου των προμηθειών της σε αλουμίνα από την έναρξη των συγκρούσεων: η Αυστραλία επέβαλε απαγόρευση στις εξαγωγές αλουμίνας στη Ρωσία και η εταιρεία υποχρεώθηκε να κλείσει το διυλιστήριο αλουμίνας στην ουκρανική πόλη Mykolaiv (το Κίεβο ολοκλήρωσε την εθνικοποίηση του διυλιστηρίου το 2023).

Τον Απρίλιο του 2024, ο επικεφαλής της Nornickel ανακοίνωσε σχέδια για μετεγκατάσταση της παραγωγής χαλκού στην Κίνα έως το 2027 και δημιουργία τοπικής κοινοπραξίας, αν και δεν διευκρίνισε αν υπάρξουν εταίροι. Μια τέτοια σύνδεση πιθανότατα σημαίνει ότι ο Potanin θέλει να αξιοποιήσει την παραγωγή μπαταριών ιόντων λιθίου χρησιμοποιώντας κινεζικές τεχνολογίες. Στο σημερινό κλίμα, το Πεκίνο είναι η κύρια ελπίδα της Nornickel για να αποκτήσει πρόσβαση στην παραγωγή μπαταριών, ειδικά μετά την κατάρρευση της συνεργασίας της Nornickel με τη γερμανική εταιρεία BASF για τη δημιουργία εργοστασίου υλικών μπαταριών στη Φινλανδία το 2022. Όταν ρωτήθηκε για τους κινδύνους της αυξανόμενης εξάρτησης της Nornickel από Κίνα, ο Potanin είπε: “Είναι καλύτερο να βρίσκεσαι μέσα στο σύστημα παρά να παρακολουθείς από έξω καθώς σε στριμώχνουν”.

Παρά την έλλειψη τεχνογνωσίας για την παραγωγή μπαταριών, η Nornickel και το τμήμα εξόρυξης του ρωσικού πυρηνικού γίγαντα Rosatom έχουν ανακοινώσει σχέδια για την ανάπτυξη ενός από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα λιθίου της Ρωσίας. Το λίθιο είναι βασικό συστατικό για τις μπαταρίες EV. Η κοινοπραξία τους, Polar Lithium, αναμένεται να ξεκινήσει μέχρι το 2026. Η Ρωσία έχει περίπου 1 εκατομμύριο τόνους αποθεμάτων λιθίου (περίπου τα ίδια με τις Ηνωμένες Πολιτείες), αλλά οι ουσιαστικές συζητήσεις για την αξιοποίηση αυτού του “νέου πετρελαίου” ξεκίνησαν μόνο μετά την έναρξη του πολέμου. Δεδομένων των περιορισμών στις ρωσικές εξαγωγές και του γεγονότος ότι η Κίνα αντιπροσωπεύει το 72% της παγκόσμιας ικανότητας διύλισης λιθίου, η Polar Lithium πιθανότατα θα προμηθεύει κυρίως την κινεζική αγορά.

Καθώς ο ανταγωνισμός του Πεκίνου με την Ουάσιγκτον για κρίσιμα ορυκτά εντείνεται, η Κίνα και η Ρωσία συνεργάζονται στην παγκόσμια εξερεύνηση μετάλλων. Στα μέσα του 2023, η Rosatom και ο κινεζικός επενδυτικός όμιλος CITIC Guoan κέρδισαν έναν διαγωνισμό για την ανάπτυξη κοιτασμάτων λιθίου στη Βολιβία (η χώρα των μεγαλύτερων αποθεμάτων λιθίου στον κόσμο), ξεπερνώντας μια προσφορά των ΗΠΑ που υποστηρίζεται από την Breakthrough Energy Ventures του δισεκατομμυριούχου Bill Gates. Η Rosatom και η CITIC Guoan σχεδιάζουν να επενδύσουν πάνω από 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια στο έργο, το οποίο προβλέπει την κατασκευή δύο εργοστασίων τεχνολογίας ανθρακικού λιθίου. Παρά τις ανησυχίες των αξιωματούχων των ΗΠΑ, αυτή η εξέλιξη σηματοδοτεί ένα ακόμη ορόσημο στην ενσωμάτωση των ορυκτών πόρων της Βολιβίας στις αλυσίδες εφοδιασμού παραγωγής μπαταριών της Κίνας.

Είναι πιθανό ότι οι απαγορεύσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στις εισαγωγές ρωσικών μετάλλων θα ενισχύσουν τον ρόλο του Χρηματιστηρίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης της Σαγκάης (SHFE), ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τον καθορισμό διεθνών σημείων αναφοράς και την προώθηση των συναλλαγών μετάλλων σε γουάν. Καθώς το Χρηματιστήριο Μετάλλων του Λονδίνου και το Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Σικάγου απαγορεύεται να δέχονται ρωσικά μέταλλα, το SHFE είναι το μοναδικό σημαντικό χρηματιστήριο που παραμένει προσβάσιμο. Αυτή είναι μια ιδιαίτερα σημαντική απώλεια για το Λονδίνο: από τον Απρίλιο του 2024, ο χαλκός, το νικέλιο και το πρωτογενές αλουμίνιο ρωσικής προέλευσης αντιπροσώπευαν το 50%, το 33% και το 89% των αποθεμάτων του, αντίστοιχα.

Ενώ το Λονδίνο και η Ουάσιγκτον δεν επιβάλλουν απευθείας κυρώσεις στους κύριους παραγωγούς μετάλλων της Ρωσίας, ένα τέτοιο βήμα θα μπορούσε στην πραγματικότητα να περιορίσει την περαιτέρω ενσωμάτωση των αλυσίδων εφοδιασμού μετάλλων της Κίνας και της Ρωσίας, καθώς οι κινεζικές εταιρείες θα ήταν επιφυλακτικές μήπως στοχοποιηθούν από δυτικές δευτερεύουσες κυρώσεις.

Η Rusal γνώρισε τον άμεσο αντίκτυπο των διεθνών κυρώσεων το 2018, όταν ο τότε μέτοχος της πλειοψηφίας Oleg Deripaska βρέθηκε στο στόχαστρο των κυρώσεων των ΗΠΑ. Αυτό προκάλεσε άνευ προηγουμένου αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές αλουμινίου, οδηγώντας τις τιμές σε άνοδο 30% μέσα σε λίγες μέρες. Δέκα μήνες αργότερα, όταν ο Deripaska μείωσε το μερίδιό του στη Rusal από 70% σε 45%, οι κυρώσεις κατά της Rusal άρθηκαν. Ο φόβος μιας πιθανής επανάληψης του σεναρίου σημαίνει ότι οι Ρώσοι παραγωγοί μετάλλων αντισταθμίζουν τις νέες κυρώσεις. Για παράδειγμα, η ανακοίνωση του Potanin τον Απρίλιο του 2024 ότι η Nornickel θα μεταφέρει την παραγωγή χαλκού στην Κίνα σχεδιάστηκε για να διασφαλίσει ότι τυχόν κυρώσεις της Δύσης εναντίον της εταιρείας ή των προϊόντων της δεν θα είναι καταστροφικές.

Εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και του εντεινόμενου τεχνολογικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, η Κίνα και η Ρωσία έχουν αναπτύξει μια πιο οικονομικά εξαρτημένη σχέση, αν και πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση που ευνοεί σε μεγάλο βαθμό το Πεκίνο. Η βαθύτερη ενσωμάτωση της Μόσχας στην αγορά μετάλλων της Κίνας είναι ακόμη ένα σημάδι της αυξανόμενης κινεζικής επιρροής στις ρωσικές βιομηχανίες που εκτείνεται από ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης και συσκευές έως μέταλλα και υδρογονάνθρακες.