ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: “Βρυχάται” το ηφαίστειο σε ετοιμότητα η Γενική Γραμματεία Προστασίας

Στην εκπόνηση σχεδίου δράσης με την κωδική ονομασία “Τάλως” προχώρησε η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση μελλοντικής εκδήλωσης ηφαιστειακής δραστηριότητας στη Σαντορίνη.

Στο σχέδιο 184 σελίδων με την κωδική ονομασία “Ταλώς”, επισημαίνεται η αυξημένη ετοιμότητα “εν όψει επαπειλούμενου κινδύνου για την εκδήλωση ηφαιστειακής δράσης” ενώ περιγράφονται εκτενώς μέτρα για την “Αντιμετώπιση Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Ηφαιστειακής Δραστηριότητας στο Ηφαιστειακό Σύμπλεγμα Σαντορίνης”.

Λαμβάνοντας υπόψη τον χαρακτηρισμό της κατάστασης επιφυλακής (alert level), που καθορίζεται από την Μόνιμη Επιστημονική Επιτροπή Παρακολούθησης Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου(ΜΕΕΠΕΗΤ) στην έκθεση παρουσιάζονται τα σενάρια επαναδραστηριοποίησης και η αναλυτική περιγραφή των κινδύνων και της χωρικής τους κατανομής.

Όπως υπογραμμίζεται στις σελίδες του σχεδίου “Ταλώς”, η εκδήλωση ηφαιστειακής δραστηριότητας στο σύμπλεγμα της Σαντορίνης μπορεί να προκαλέσει:
•    -Τραυματισμούς και απώλειες ανθρώπινων ζωών και αίσθημα ανασφάλειας
•    -Καταστροφές στις υποδομές
•    -Άμεσες και έμμεσες οικονομικές απώλειες από καταστροφές στις περιουσίες των πολιτών,στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία), σε διάφορες υποδομές της χώρας (δίκτυα ηλεκτρισμού, τηλεπικοινωνιών κλπ.), καθώς και συνέπειες στον τουρισμό εν γένει

Το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης περιλαμβάνει δύο ενεργούς ηφαιστειακούς πόρους, την “Καμένης”, στην ομώνυμη νησίδας μεταξύ Θήρας και Θηρασιάς, και τον υποθαλάσσιο ηφαιστειακό πόρο “Κολούμπο”, σε απόσταση 8,5 χιλιομέτρων από το ομώνυμο ακρωτήριο, στο βορειανατολικό άκρο του νησιού.

Οι τελευταίες εκρήξεις

Η τελευταία έκρηξη στην Καμένη σημειώθηκε πριν από περίπου 80 χρόνια, το 1939 ενώ μία μικρή “υπολειμματική έκρηξη” αυτού του συμβάντος συνέβη το 1950. Η τελευταία έκρηξη στον ηφαιστειακό πόρο του Κολούμπο κατρεγράφη το 1650 μ.Χ αλλά από τον Ιανουάριο του 2011 μέχρι τον Μάρτιο του 2013, παρατηρήθηκε σεισμική έξαρση στη Σαντορίνη, που συνοδεύτηκε από παραμορφώσεις στον φλοιό.

Η Σαντορίνη έχει γεωγραφικό πλάτος από 36o 19′ 56″ έως 36o 28′ 40″ Βόρειο και Γεωγραφικό Μήκος από 25o 19′ 22″ έως 25o 29′ 13″ Aνατολικό.

Το ύψος της καλντέρας κυμαίνεται από 150 – 350 μέτρα, ενώ η υψηλότερη κορυφή το Μέσα Βουνό εντοπίζεται στην περιοχή νοτιοδυτικά του Προφήτη Ηλία με υψόμετρο 550 μέτρα.

Το μήκος του νησιού είναι 18 km και το πλάτος κυμαίνεται από 2 – 6 km. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού της Εθνικής Στατιστικής Αρχής για το 2011 τα πληθυσμιακά στοιχεία του νησιού έχουν ως κάτωθι:

Μόνιμος πληθυσμός: 15.550

Πραγματικός πληθυσμός: 17.752

Αριθμός κατοικιών: 14.066

Αριθμός κτιρίων: 14.317

“Με βάση το είδος και την ένταση των μεταβολών που καταγράφουν τα εγκατεστημένα δίκτυα, εκτιμάται σήμερα ότι το ηφαιστειακό κέντρο των Καμένων βρίσκεται στο αρχικό στάδιο της φάσης ‘επιτήρησης’ (κίτρινο), σύμφωνα με την κατάταξη των διεθνών συστημάτων επικινδυνότητας και συναγερμού των ηφαιστείων”.

Στατιστικά είναι πολύ πιθανό το ηφαίστειο να επιστρέψει ξανά στην προηγούμενη κατάσταση αλλά δεν αποκλείεται εντελώς και το ενδεχόμενο να οδηγηθεί σε μη αναστρέψιμη πορεία και να προκληθεί κάποια επαναδραστηριοποίηση του ηφαιστειακού κέντρου της γραμμής των Καμένων.

“Η αλλαγή που παρατηρήθηκε στη θερμική κατάσταση του χώρου και η κίνηση υδροθερμικών ρευστών επιβεβαιώνεται από τις αλλαγές στη χημική σύσταση των αερίων των ατμίδων της Νέας Καμένης, όπου η καταγραφόμενη έντονη αύξηση έκλυσης υδρογόνου και διοξειδίου του άνθρακα (σε πολλαπλάσιες ποσότητες από τις τιμές ηρεμίας του ηφαιστείου) ερμηνεύεται ως έντονη θερμική αναθόλωση. Επίσης, η συγκέντρωση της μεγάλης πλειοψηφίας των επικέντρων των σεισμικών γεγονότων του 2011 κατά μήκος της ‘γραμμής Καμένης’, τη ζώνη κατά μήκος της οποίας εκδηλώθηκαν οι πόροι όλων των υποβρύχιων και χερσαίων ενδοκαλδερικών ιστορικών ηφαιστειακών δράσεων, και η ύπαρξη σεισμικών γεγονότων ‘μακράς περιόδου’ υποδεικνύει το ίδιο”.

Τα σενάρια επαναδραστηριοποίησης βασίζονται σε δύο τυπικές εκρήξεις, μία υποπλινιακή (Ακραίο σενάριο) και μία πιο τυπική, βουλκάνιου τύπου (που είναι το πιθανότερο σενάριο), αντίστοιχη με τις περισσότερο γνωστές ιστορικές εκρήξεις.

Το πιο ακραίο σενάριο

Το μεγαλύτερης έντασης ηφαιστειακό γεγονός που έχει κάποια πιθανότητα να εκδηλωθεί στο προσεχές μέλλον είναι μία υποπλινιακού τύπου έκρηξη. Από μία τέτοια έκρηξη αναπτύσσεται ηφαιστειακή στήλη ύψους μεταξύ 8-12 Km και διαρκεί από 30 έως 60 λεπτά.   Από την «ομπρέλα» του ηφαιστειακού νέφους, το πιθανότερο είναι να πέσει τέφρα σημαντικού πάχους σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων, στον άξονα κατεύθυνσης της φοράς του ανέμου κατά το χρόνο της έκρηξης. Τροφοδοτούνται επίσης πυροκλαστικά ρεύματα πυκνότητας, ιδιαίτερα επικίνδυνα για τις κοντινές περιοχές, ενώ σε κίνδυνο εκτίθενται και πιο μακρινές περιοχές που βρίσκονται σε τοπογραφικά ταπεινά, καθώς οι ροές κινούνται οριζόντια και κατά μήκος των κοιλάδων ή των πεδινών περιοχών.

Οι κίνδυνοι

Οι κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν συνοψίζονται στους εξής:
1)Ηφαιστειογενείς σεισμικές δονήσεις,
2)Εναιώρηση και πτώση ηφαιστειακής στάχτης,
3)Έκλυση ηφαιστειακών αερίων –Όξινη Βροχή,
4)Υδροθερμικές εκρήξεις, πίδακες θερμού νερού και ατμού, εκρήξεις διάνοιξης ηφαιστειακών πόρων,
5)Εκτίναξη αναβλημάτων,
6)Ροές λάβας –Δημιουργία ηφαιστειακών θόλων,
7)Υδροηφαιστειακές εκρήξεις τύπου Σαρτσέυ (εκρήξεις σε υποθαλάσσιο χώρο),
8)Κατολισθήσεις πρανών λόγω ηφαιστειογενούς σεισμικότητας,
9)Επιφανειακές σεισμικές διαρρήξεις,
10)Τσουνάμι προκαλούμενο από υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις ή κατολισθήσεις πρανών.

Ποιες περιοχές θα επηρεαστούν

“Ακραίο Σενάριο: Η περιοχή του νησιού που αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο είναι το οικιστικό σύμπλεγμα Φηρά-Φηροστεφάνι-Ημεροβίγλι με εντάσεις της τροποποιημένης κλίμακας Mercalli που θα φτάνουν μέχρι το 8, καθώς και οι περιοχές Βουρβούλος και Μεσαριά με εντάσεις μεταξύ 7 και 8. Τέλος θα επηρεαστούν σημαντικά οι περιοχές Μανωλάς (Θηρασιά), Μεγαλοχώρι, Ακρωτήρι και Οία με εντάσεις μεταξύ 6 και 7. Οι περιοχές του Μονόλιθου (αεροδρόμιο), του Ακρωτηρίου (αρχαιολογικός χώρος) και των τουριστικών θέρετρων Περίσσας και Καμαρίου δεν αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά”.

Στο πιθανότερο σενάριο η περιοχή του νησιού που αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο είναι το οικιστικό σύμπλεγμα Φηρά-Φηροστεφάνι-Ημεροβίγλι καθώς και οικισμοί που βρίσκονται στην νοητή προέκταση της γραμμής Καμένης όπως ο Βουρβούλος με εντάσεις της τροποποιημένης κλίμακας Mercalli που θα φτάνουν μέχρι το 7 ενώ στις υπόλοιπες περιοχές του νησιού οι αναμενόμενες εντάσεις δεν θα ξεπερνούν το 6.

Οι περιοχές του Μονόλιθου (αεροδρόμιο), του Πύργου, του Εμπορείου, του Μεγαλοχωρίου, του Ακρωτηρίου (αρχαιολογικός χώρος) και των τουριστικών θέρετρων Περίσσας και Καμαρίου δεν αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά.