Κάθε Οκτώβριο, με την άφιξη του Halloween, βλέπουμε μια έκρηξη από ταινίες τρόμου, βιντεοπαιχνίδια στο horror genre όπως το πρόσφατο remake του Silent Hill 2 και γενικότερα πολλές άλλες σχετικές κυκλοφορίες και happenings. Ωστόσο, για ορισμένους, η συγκίνηση του φόβου είναι…ετήσια υπόθεση! Για παράδειγμα, εταιρείες όπως η America Haunts εκτιμούν ότι οι Αμερικανοί ξοδεύουν περισσότερα από 500 εκατομμύρια δολάρια ετησίως μόνο σε «στοιχειωμένα» αξιοθέατα.
Γενικότερα, σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι αναζητούν τη συγκίνηση του φόβου μέσα από τέτοια αξιοθέατα, ταινίες τρόμου, βιντεοπαιχνίδια και βιβλία. Αυτή η περίεργη γοητεία δεν περιορίζεται σε μια μόνο κουλτούρα ή σε κάποιο συγκεκριμένο γεγονός όπως το Halloween, πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο.
Γιατί όμως τόσοι άνθρωποι αναζητούν από μόνοι τους τρόπους για να νιώσουν φόβο; Ποια είναι η επιστημονική εξήγηση;
Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι αυτή η γοητεία του φόβου έχει τις ρίζες της στους μηχανισμούς επιβίωσης του ανθρώπου. Ο φόβος ενεργοποιεί την «fight-or-flight» αντίδραση του οργανισμού, απελευθερώνοντας αδρεναλίνη και αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, όταν ο φόβος βιώνεται σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπως παρακολουθώντας μια ταινία τρόμου, αυτή η φυσιολογική αντίδραση μοιάζει σε πολλούς αναζωογονητική αντί για απειλητική. Μόλις περάσει ο «κίνδυνος», ο εγκέφαλος απελευθερώνει ντοπαμίνη, δημιουργώντας συναισθήματα ανακούφισης και ευχαρίστησης, όπως περίπου αυτό που νιώθει κάποιος μετά από έντονη σωματική δραστηριότητα.
Είναι ενδιαφέρον ότι αυτές οι δραστηριότητες που βασίζονται στον φόβο μπορεί να έχουν ακόμη και ψυχολογικά οφέλη πέρα από την άμεση ντοπαμίνη, όπως τονίζει η Sarah Kollat, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Μελέτες δείχνουν ότι οι ελεγχόμενες εμπειρίες φόβου μπορούν στην πραγματικότητα να βοηθήσουν στη μείωση του άγχους. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι επισκέπτες που πάνε σε «στοιχειωμένα σπίτια» παρουσίασαν μετά την εμπειρία τους χαμηλότερα επίπεδα εγκεφαλικής δραστηριότητας, ως απάντηση στο έντονο άγχος που βίωσαν πριν. Αυτή η ηρεμιστική επίδραση μπορεί να εξηγεί γιατί οι άνθρωποι που απολαμβάνουν την ψυχαγωγία τρόμου αισθάνονται πιο χαλαροί μετά την ενασχόληση με τρομακτικό περιεχόμενο.
Ο φόβος χρησιμεύει επίσης ως ισχυρό εργαλείο δεσμού. Το μοίρασμα τρομακτικών εμπειριών με άλλους, είτε πρόκειται για μια ομαδική επίσκεψη σε ένα «στοιχειωμένο σπίτι» είτε για την παρακολούθηση μιας ταινίας τρόμου με φίλους, μπορεί να ενισχύσει τις κοινωνικές σχέσεις. Οι ψυχολόγοι εξηγούν ότι το να βιώνουμε μαζί το άγχος ενεργοποιεί την “tend-and-befriend” αντίδραση του οργανισμού, ένα σύστημα που ρυθμίζεται από την ωκυτοκίνη, που συχνά αποκαλείται ως η «ορμόνη της αγάπης». Αυτός ο φυσικός μηχανισμός δεσμών βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τον φόβο, προωθώντας ταυτόχρονα τις κοινωνικές σχέσεις.
Τέλος, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το να τρομάζουμε ελεγχόμενα μπορεί να χρησιμεύσει και ως συναισθηματική προετοιμασία για τους κινδύνους της πραγματικής ζωής. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι λάτρεις του τρόμου ήταν πιο ανθεκτικοί ψυχολογικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πιθανώς επειδή είχαν «εξασκηθεί» στην αντιμετώπιση του φόβου μέσω των ταινιών και των άλλων μέσων που επέλεξαν.
