Σεντράλια: Η πόλη που «καίγεται» εδώ και εξήντα χρόνια

Μια φωτιά που εξαπλώθηκε κατά λάθος μετέτρεψε τη Σεντράλια σε πόλη-φάντασμα. Οι ειδικοί λένε ότι τα έγκατα της Σεντράλια θα καίγονται για έναν αιώνα ακόμα

Στις 21 Νοεμβρίου 1979 ο Τζον Κόντινγκτον παρατήρησε να βγαίνει ατμός από ένα εγκαταλελειμμένο πάρκινγκ που βρισκόταν δίπλα στον πρατήριο καυσίμων που του ανήκε. Ο Κόντινγκτον ήταν ο δήμαρχος της μικρής κωμόπολης Σεντράλια, η οποία βρίσκεται στην κεντρική Πενσιλβάνια, και εκείνη την εποχή είχε περίπου 1.000 κατοίκους.

Στις αρχές Δεκεμβρίου ο Κόντινγκτον παρατήρησε να βγαίνει ατμός και από τον χώρο κάτω από το σπίτι του και θορυβήθηκε. Γνώριζε ότι στις τέσσερις υπόγειες δεξαμενές του πρατηρίου του υπήρχαν αποθηκευμένα 9000 γαλόνια βενζίνης. Επικοινώνησε με τις αρμόδιες αρχές οι οποίες έστειλαν ένα κλιμάκιο για να εξετάσει την κατάσταση. Το θερμόμετρο που έβαλαν μέσα στις δεξαμενές των καυσίμων έδειξε 58 βαθμούς Κελσίου με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει κάθε λίγες ώρες. Σήμανε άμεσα συναγερμός. Η βενζίνη αντλήθηκε και αντικαταστάθηκε με νερό για να αποφευχθεί ανάφλεξη. Το πρατήριο έκλεισε, όπως αποδείχθηκε για πάντα. Ήταν η αρχή του τέλους της Σεντράλια.

Η γέννηση και η… προφητεία

Η περιοχή ανήκε έως το 1749 σε φυλές ιθαγενών. Την αγόρασαν για 500 λίρες οι άποικοι. Το 1842 πέρασε στα χέρια εταιρίας εξόρυξης μεταλλευμάτων. Δύο χρόνια μετά ο σιδηρόδρομος έφτασε εκεί ενώ παράλληλα εντοπίστηκαν κοιτάσματα άνθρακα. Έτσι γεννήθηκε η μικρή πόλη που αρχικά είχε το όνομα Bull’s Head, έπειτα Centreville για να καταλήξει το 1865 στο Σεντράλια.

Τα πρώτα δύο ορυχεία άνοιξαν το 1856 και ακολούθησαν ακόμα τρία μέσα στα επόμενα χρόνια. Ιδρυτής της πόλης θεωρείται ο Αλεξάντρερ Ρέι ο οποίος δολοφονήθηκε το 1868. Εκείνη την περίοδο η Σεντράλια πέρασε περίπου μια δεκαετία βίας και αναβρασμού. Ο τοπικός μύθος λέει πως ήταν αποτέλεσμα της κατάρας που είχε ρίξει στην πόλη ο ρωμαιοκαθολικός ιερέας Ντάνιελ Ιγκνάτιους ΜακΝτέρμοντ γιατί είχε δεχθεί επίθεση από τη συμμορία Molly Maguires. «Θα έρθει η μέρα που στην Σεντράλια θα μείνει όρθιος μόνο ο ναός του Αγίου Ιγνατίου» φέρεται να είχε… προφητεύσει ο ιερέας.

Το 1877 τα περισσότερα μέλη των Molly Maguires συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού. Η πόλη μπήκε σε μια περίοδο ηρεμίας και άνθισης και το 1890 έφτασε τους 2.761 κατοίκους, τους περισσότερους στην ιστορία της. Εκεί την εποχή είχε επτά εκκλησίες, πέντε ξενοδοχεία, 27 σαλούν, δύο θέατρα, σχολεία, τράπεζα, ταχυδρομείο και 14 καταστήματα. Ήταν μια κλασική αμερικανική πόλη ανθρακωρύχων.

Το Κραχ του ’29 οδήγησε στο κλείσιμο πέντε ορυχείων της Σεντράλια και εκ των πραγμάτων σε μαρασμό. Η παράνομη εξόρυξη, που ακολούθησε, προκάλεσε την κατάρρευση κάποιων ορυχείων με αποτέλεσμα η πρόσβαση σε αυτά να είναι αδύνατη. Η Σεντράλια διατήρησε πάντως έναν πληθυσμό πάνω από 1.000 κατοίκους και οι εξορύξεις συνεχίστηκαν για δεκαετίες.

Η φωτιά

Υπάρχουν διάφορα σενάρια για το πώς ξεκίνησε η πυρκαγιά κάτω από την Σεντράλια. Οι ερευνητές όμως συμφωνούν ότι όλα ξεκίνησαν στις 27 Μαΐου 1962. Το δημοτικό συμβούλιο της πόλης αποφάσισε ότι πρέπει να καθαριστεί η κεντρική χωματερή, ένας τεράστιος λάκκος βάθους 15 μέτρων που βρισκόταν κοντά στο νεκροταφείο Odd Fellows.

Την επιχείρηση ανέλαβαν οι τοπικές αρχές με τη συμβολή της Πυροσβεστικής. Μπήκε φωτιά στον σκουπιδότοπο η οποία έκαιγε για πάνω από μια εβδομάδα. Οι υπεύθυνοι αποφάσισαν να βρέξουν τα καμένα σκουπίδια και στη συνέχεια να τα καλύψουν με χώμα. Στις 8 Ιουνίου μια μεγάλη τρύπα παρουσιάστηκε στο βόρειο τμήμα της χωματερής. Πιθανότατα μια παλιά σήραγγα ορυχείου κατέρρευσε και «κατάπιε» τα σκουπίδια που σιγοκαίγονταν.

Παρά τα συνεχόμενα παράπονα για οσμή καμένου η δημοτική αρχή συνέχισε να χρησιμοποιεί την χωματερή. Όπως αποκαλύφθηκε οι αρχές της Σεντράλια γνώριζαν για την υπόγεια φωτιά. Έστειλαν επίσημο αίτημα στην εταιρία στην οποία ανήκαν τα ορυχεία αποκρύπτοντας τις λεπτομέρειες για το πώς ξεκίνησε η φωτιά.

Στις 6 Αυγούστου 1962 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη για το θέμα. Αποφασίστηκε να κλείσουν όλα τα ορυχεία της περιοχής και να δοθεί σε εργολάβο το έργο της κατάσβεσης. Η επιχείρησε απέτυχε και σταμάτησε μέσα σε λίγους μήνες. Τον χειμώνα του 1963 ξεκίνησε δεύτερη προσπάθεια η οποία ήταν εξίσου αποτυχημένη. Τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς η έρευνα έδειξε ότι η φωτιά είχε εξαπλωθεί 210 μέτρα ανατολικά. Όταν το καλοκαίρι του 1963 ολοκληρώθηκε άκαρπη και μια τρίτη προσπάθεια κατάσβεσης ή έστω περιορισμού, τοπική αρχή και πολιτεία ουσιαστικά άφησαν την πόλη στη μοίρα της. Ήλπιζαν ότι η φωτιά θα ξεμείνει από καύσιμα και θα σβήσει μόνη της. Δεν συνέβη κάτι τέτοιο…

Η εγκατάλειψη

Μετά την αποκάλυψη στο πρατήριο καυσίμων του δημάρχου και τα ευρήματα στο υπέδαφος άνοιξε η συζήτηση για άμεση εκκένωση της Σεντράλια. Οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν αρνητικοί στο ενδεχόμενο και τόνιζαν ότι δεν πρόκειται να αφήσουν την πόλη. Το κλίμα άλλαξε όταν το 1981 ένα ρήγμα, το οποίο άνοιξε ξαφνικά σε μια αυλή, «κατάπιε» τον 12χρονο Τοντ Ντομπόσκι. Το παιδί κρατήθηκε από μια ρίζα και τελικά σώθηκε. Από το ρήγμα ξεκίνησε να βγαίνει καυτός ατμός με τις αναλύσεις να δείχνουν ότι περιείχε θανάσιμο επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα.

Η συντριπτική πλειονότητα των 1.017 κατοίκων πείστηκε ότι πρέπει να μετεγκατασταθεί άμεσα. 500 κτίρια κατεδαφίστηκαν και έως το 1990 η Σεντράλια είχε πλέον 63 μόνιμους κατοίκους. Μέσα στα επόμενα χρόνια η πόλη ουσιαστικά εξαφανίστηκε. Το 2020 είχαν απομείνει μόλις τέσσερις κάτοικοι και ελάχιστα κτίρια. Σήμερα η Σεντράλια είναι μια πόλη φάντασμα. Από τις δορυφορικές φωτογραφίες ξεχωρίζουν μόνο τα νεκροταφεία, ένας ναός και λίγα ακόμα κτίρια τα οποία ανήκουν στην κυβέρνηση. Η φωτιά σιγοκαίει ακόμα κάτω από την Σεντράλια και επεκτείνεται. Το χωριό Μπάιρνσβιλ έγινε επίσης θύμα της και εκκενώθηκε.

Η λεωφόρος των γκράφιτι

Η ιστορία της Σεντράλια προκάλεσε αίσθηση στις ΗΠΑ και η εγκαταλελειμμένη πόλη έγινε τουριστικό αξιοθέατο. Για χρόνια άνθρωποι από κάθε μεριά της Αμερικής, και όχι μόνο, επισκέπτονταν την Σεντράλια. Αυτό το ενδιαφέρον δημιούργησε ένα έργο τέχνης. Πάνω ένα χιλιόμετρο της Roote 61, η οποία οδηγούσε στην πόλη, καλύφθηκε από γκράφιτι. Η αποκαλούμενη «Graffiti Highway» έγινε διάσημη σε ολόκληρες τις ΗΠΑ και κόσμος συνέρρεε για να αφήσει το δικό του μήνυμα εκεί.

Η «Graffiti Highway» έγινε ένα μνημείο αφιερωμένο στην Σεντράλια και προσέλκυσε χιλιάδες επισκέπτες. Η δημοτικότητα της όμως οδήγησε και στην εξαφάνιση της. Τον Μάρτιο του 2017 η πρόσβαση στην Σεντράλια απαγορεύτηκε και τον Φεβρουάριο του 2018 η εταιρία «Pagnotti» αγόρασε τα δικαιώματα της περιοχής. Η εταιρία δέχθηκε καταιγισμό παραπόνων για επισκέπτες που άναβαν φωτιές, ατυχήματα και βανδαλισμούς στα νεκροταφεία. Σε πολλά σημεία του δρόμου είχαν δημιουργηθεί ρήγματα και η περιοχή είχε γίνει ιδιαιτέρως επικίνδυνη.

Τον Απρίλιο του 2020 λοιπόν η «Pagnotti» πήρε την απόφαση της να εξαφανίσει την «Graffiti Highway». Παρά τις αντιδράσεις και τις χιλιάδες υπογραφές που συγκεντρώθηκαν η εταιρία προχώρησε στο πλάνο της. Κάλυψε όλη την οδό με χιλιάδες κυβικά χώματος. Σύντομα η φύση θα καταλάβει και την «Graffiti Highway» όπως έκανε και με την υπόλοιπη Σεντράλια. Όσο για το πότε θα σβήσει η φωτιά που σιγοκαίει κάτω από την πόλη, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ίσως χρειαστεί ένας αιώνας ακόμα…