Τα τελευταία πενήντα χρόνια, ο κινηματογράφος έχει γίνει πεδίο έντονης και ανεξάντλητης προβολής βίας. Πολλές ταινίες, ανεξαρτήτως θεματολογίας, περιλαμβάνουν αναφορές σε εγκλήματα και ειδικότερα στη δολοφονία. Μια πρόσφατη μελέτη που εξετάζει πάνω από 160.000 αγγλόφωνες ταινίες αποκαλύπτει μια ανησυχητική αύξηση στην αναφορά περιστατικών ανθρωποκτονιών.

Η έρευνα εστιάζει στους υπότιτλους ταινιών που κυκλοφόρησαν από το 1970 έως το 2020. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο ανέλυσαν τη συχνότητα εμφάνισης λέξεων που σχετίζονται με τη δολοφονία. Σκοπός τους ήταν να εντοπίσουν την προφορική παρουσία αυτών των λέξεων και να κατανοήσουν την εξέλιξη της βίας στην τέχνη με την πάροδο του χρόνου.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ήρωες στις ταινίες αναφέρονται στη δολοφονία πιο συχνά από ποτέ άλλοτε. Αυτή η τάση παρατηρείται ακόμα και σε ταινίες που δεν έχουν άμεση σχέση με εγκληματικές δραστηριότητες. Η αύξηση αυτή μπορεί να υποδηλώνει μια αλλαγή στην πολιτισμική αντίληψη γύρω από τη βία και τον τρόπο που αυτή απεικονίζεται στο μέσο του κινηματογράφου.

Ο «δολοφονικός» ενεστώτας

Ο Brad Bushman, συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής επικοινωνίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο υποστηρίζει ότι ποσοστά αύξησης της επικοινώνησης του εγκλήματος εμπεριέχονται πλέον σε όλα τα είδη των ταινιών. Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε από την εφαρμογή εξελιγμένων τεχνικών επεξεργασίας της φυσικής γλώσσας των ηθοποιών για τον υπολογισμό των «ρημάτων της δολοφονίας» και των λέξεων – παραλλαγών τους και τη σύγκρισή τους με το σύνολο των χρησιμοποιούμενων ρημάτων. Η σκέψη των επιστημόνων ήταν να αποκλείσουν παθητικές φράσεις όπως το «σκοτώθηκε», αρνήσεις όπως το «δεν σκότωσε» και ερωτήσεις όπως την απορία «δολοφόνησε κάποιον;», προκειμένου να εστιάσουν σε διαλόγους που παροντοποιούν την ενέργεια του εγκλήματος.

Παρατηρήθηκε ότι σχεδόν το 7% όλων των ταινιών που αναλύθηκαν περιείχαν αυτά τα ρήματα στους διαλόγους τους. Τα ευρήματα καταδεικνύουν μια σταθερή αύξηση αυτής της γλώσσας με την πάροδο του χρόνου, ιδίως σε ταινίες με επίκεντρο το έγκλημα. Οι ανδρικοί χαρακτήρες παρουσίασαν την ισχυρότερη αυξητική τάση στον προφορικό λόγο για τη βία. Από την άλλη, οι γυναικείες αναφορές στο έγκλημα σημείωσαν αύξηση σε μη αστυνομικές ταινίες.

Το «σύνδρομο του κακού κόσμου»

Το γεγονός ότι η περιστασιακή συζήτηση για τη θανατηφόρα βία κανονικοποιείται καλλιτεχνικά, συμβάλλει σε αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «σύνδρομο του κακού κόσμου» – όπου η ψυχαγωγία μέσω της βίας οδηγεί τους ανθρώπους να βλέπουν τον κόσμο ως πιο επικίνδυνο και απειλητικό από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.

Τα ευρήματα ευθυγραμμίζονται με προηγούμενες έρευνες που δείχνουν ότι η βία με όπλα έχει υπερδιπλασιαστεί από το 1950 και έχει υπερτριπλασιαστεί στις ταινίες PG-13 από τότε που εισήχθη η εν λόγω διαβάθμιση το 1985. Όσο οι ταινίες έχουν ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα το έγκλημα, η προσοχή και η ζήτηση της βίας γίνεται κανόνας, όπως εξηγεί ο ερευνητής Babak Fotouhi.

Δεκαετίες ερευνών έχουν δείξει ότι η έκθεση στη βία των μέσων ενημέρωσης επιδρά στην επιθετική συμπεριφορά και την ψυχική υγεία τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, από το φαινόμενο του μιμητισμού των παρατηρούμενων βίαιων πράξεων έως τη συλλογική απευαισθητοποίηση απέναντι στη βία και τη μειωμένη ενσυναίσθηση για τους άλλους.