Κυνήγι μαγισσών ή δίκαιος έλεγχος; Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή…
Τον τελευταίο μήνα, οι Συντηρητικοί ευρωβουλευτές κατηγόρησαν την Κομισιόν ότι πληρώνει ακτιβιστές για την προστασία του περιβάλλοντας ώστε να ασκούν διακριτικά πιέσεις υπέρ της Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό θα σήμαινε ότι η Επιτροπή ενεργεί ως πολιτικό όργανο που υπερασπίζεται τα δικά της συμφέροντα σε βάρος των φορολογουμένων, υποστηρίζουν, όταν θα έπρεπε να εξυπηρετεί το ευρωπαϊκό γενικό συμφέρον.
Οι ΜΚΟ απέρριψαν αυτό το σενάριο υποστηρίζοντας ότι το έργο τους που χρηματοδοτείται από την Επιτροπή, συμβάλλει σε μια ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ και ότι δεν λαμβάνουν εντολές. Το στέλεχος της ΕΕ είπε επίσης ότι καμία από τις δραστηριότητες που αναφέρονται σε αυτές τις συμβάσεις με ΜΚΟ δεν είναι παράνομη και ότι οι δραστηριότητες που εκτελούνται -συμπεριλαμβανομένης της άσκησης πίεσης- αποτελούν ευθύνη των ΜΚΟ και όχι της Επιτροπής.
«Διακυβεύεται το ζήτημα του ποιος ασκεί τη μεγαλύτερη επιρροή στους κύκλους χάραξης πολιτικής των Βρυξελλών – το οποίο συχνά εξαρτάται από το ποιος έχει τα περισσότερα χρήματα για να πληρώσει τους λομπίστες» επισημαίνεται σε δημοσίευμα του Politico, που είδε και ανέλυσε 28 συμβάσεις που υπογράφηκαν μεταξύ της Κομισιόν και ΜΚΟ -συμφωνίες που εξόργισαν τους δεξιούς ευρωβουλευτές- για να συγκρίνει το περιεχόμενό τους με αυτό που ισχυρίστηκε κατά τη διάρκεια των κοινοβουλευτικών συζητήσεων.
Σκιώδες λόμπι και οδηγίες από την Επιτροπή
Ο ισχυρισμός: Η Κομισιόν χρησιμοποίησε ΜΚΟ για «σκιώδες λόμπι», δήλωσε ο Dirk Gotink από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ). Οι συμβάσεις της Επιτροπής περιέχουν επίσης «οδηγίες» για «χειρισμό» της νομοθετικής διαδικασίας, σύμφωνα με τη Monika Hohlmeier, επίσης από το ΕΛΚ.
Τι διαπιστώθηκε: Το γεγονός ότι η Επιτροπή δίνει χρήματα σε ΜΚΟ και τις εκστρατείες τους δεν είναι σκιερό: Το Κοινοβούλιο συμφώνησε σε αυτό το 2020. Υποστηρίζοντας το έργο των ΜΚΟ στις Βρυξέλλες, το λεγόμενο πρόγραμμα LIFE στοχεύει να εξισορροπήσει την εκπροσώπηση των δημοσίων συμφερόντων στις συζητήσεις χάραξης πολιτικής, στις οποίες ο ιδιωτικός τομέας έχει συνήθως πολύ περισσότερα χρήματα να ξοδέψει. Οι προσκλήσεις για επιχορηγήσεις LIFE και οι όροι τους είναι δημόσιες και αυτές οι 20 σελίδες δεν περιέχουν κανένα σημάδι ότι οι ΜΚΟ που υποβάλλουν αίτηση για χρηματοδότηση πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τα συμφέροντα της Επιτροπής ή να ασκήσουν πιέσεις στο Κοινοβούλιο εκ μέρους της για να λάβουν τα χρήματα.
Οι ΜΚΟ καλούνται εμπιστευτικά να αποκαλύπτουν τις ενέργειες που σχεδιάζουν να λάβουν στην Επιτροπή πριν αποκτήσουν πρόσβαση στο ταμείο της ΕΕ — το οποίο ορίζει το μέγιστο ποσό των 700.000 ευρώ ανά ΜΚΟ ετησίως. Σύμφωνα με ορισμένους νομοθέτες του ΕΛΚ, αυτά τα προγράμματα εργασίας θα μπορούσαν να θεωρηθούν «οδηγίες» από την Επιτροπή, καθώς μπορούν να περιέχουν περιγραφές του έργου συνηγορίας, συμπεριλαμβανομένων συναντήσεων με εκπροσώπους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και ευρωβουλευτών, καθώς και οργάνωση εκδηλώσεων, εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ. Ωστόσο, οι ΜΚΟ είναι αποκλειστικά υπεύθυνες για την κατάρτιση αυτών των προγραμμάτων εργασίας και η Επιτροπή δεν τα τροποποιεί, δήλωσαν εκπρόσωποι ΜΚΟ και η Επιτροπή.
Πουθενά στις 28 συμβάσεις που ανατέθηκαν σε ΜΚΟ και που αναλύθηκαν από το Politico, η Κομισιόν δεν παρέχει άμεσες οδηγίες για άσκηση πίεσης για λογαριασμό της. Περίπου 60 σελίδες ρητρών περιγράφουν τους όρους που πρέπει να ακολουθούν οι ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένων κανόνων κατά της απάτης, της διαφθοράς και της παραπληροφόρησης. Η Επιτροπή λέει επίσης ότι εάν οι ΜΚΟ δεν πραγματοποιήσουν τα προγράμματα εργασίας τους, οι επιχορηγήσεις τους μπορούν να περικοπούν.
Ωστόσο, η ίδια η Επιτροπή δεν αναφέρει στις συμβάσεις καμία απαίτηση για την προώθηση της Πράσινης Συμφωνίας ή για τη στόχευση συγκεκριμένων ευρωβουλευτών ή άλλων υπηρεσιών της Επιτροπής, ως προϋπόθεση για τη λήψη επιχορήγησης. Η Επιτροπή προσθέτει μάλιστα την αποποίηση ευθύνης ότι οι «απόψεις και απόψεις που εκφράζονται» από τις ΜΚΟ «δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Με λίγα λόγια, η διαμάχη πυροδοτήθηκε από την υποψία ότι η Επιτροπή έδωσε χρήματα μόνο σε ΜΚΟ που συμφωνούσαν με την ατζέντα της. Τίποτα στα συμβόλαια δεν υποδηλώνει ότι συνέβη.
Χρηματοδοτικές επιθέσεις στους αγρότες
Ο ισχυρισμός: «Οι αγωγές κατά αγροτών, αρχών, εταιρειών και υποδομών ήταν μέρος των προγραμμάτων του έργου», δήλωσε η Monika Hohlmeier (EPP).
Τι διαπιστώθηκε: Δύο συμβάσεις που αναλύθηκαν από το Politico περιέχουν όντως προγράμματα εργασίας που αναφέρουν ότι οι ΜΚΟ που λαμβάνουν τις επιχορηγήσεις προτίθενται να διερευνήσουν νομικές οδούς, συμπεριλαμβανομένης της υποβολής αγωγών ή της υποστήριξης των πολιτών για την υποβολή νομικών καταγγελιών, για τη βελτίωση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Μια σύμβαση αναφέρει ότι η ΜΚΟ στοχεύει να «αυξήσει τη χρήση του κράτους δικαίου ως ισχυρό, αποτελεσματικό εργαλείο για την προώθηση αλλαγών σε επίπεδο συστημάτων σε περιβαλλοντικά ζητήματα» και προσθέτει ότι θέλει «να επιφέρει φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές σε ολόκληρο τον γεωργικό τομέα μέσω νομικών μέσων και μέσων συνηγορίας».
Σε αυτή την περίπτωση, η επίθεση του ΕΛΚ φαίνεται στην πραγματικότητα βάσιμη.
Ο ισχυρισμός: «Η καταπολέμηση των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου όπως η Mercosur ήταν επίσης ένας από τους στόχους της χρηματοδότησης. Ο στόχος ήταν να οργανωθούν μαζικές διαδηλώσεις [και] μαζικές εκστρατείες αλληλογραφίας για να ασκηθεί δημόσια πίεση στα μέλη του κοινοβουλίου που είχαν διαφορετική άποψη από τα δίκτυα», δήλωσε η Monika Hohlmeier (ΕΛΚ).
Τι διαπιστώθηκε: Το Politico εξέτασε 28 συμβάσεις και καμία δεν περιέγραφε εκστρατεία κατά της εμπορικής συμφωνίας Mercosur ή διοργάνωση μεγάλων διαδηλώσεων και μαζικών εκστρατειών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Η κατάχρηση των χρημάτων της ΕΕ
Ο ισχυρισμός: Το πρόγραμμα LIFE παρέχει «5,5 δισεκατομμύρια ευρώ για να δυσφημιστούν οι αγρότες, οι οποίοι ήδη επιβαρύνονται με προδιαγραφές που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα επί τόπου, για να επιτεθούν στις επιχειρήσεις μας, οι οποίες ήδη ασφυκτιούν από βάρη και υποχρεώσεις κάθε είδους, και για να δυσφημίσουν την πυρηνική μας βιομηχανία, παρά το γεγονός ότι είναι απαλλαγμένη από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αξιόπιστη», δήλωσε η Céline Imart του ΕΛΚ.
Τι διαπιστώθηκε: Το τρέχον πρόγραμμα LIFE έχει προϋπολογισμό 5,4 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2027. Από αυτόν τον προϋπολογισμό, 15,6 εκατομμύρια ευρώ αφιερώνονται ετησίως σε επιχορηγήσεις λειτουργίας για περιβαλλοντικές ΜΚΟ. Τα υπόλοιπα διατίθενται για τη χρηματοδότηση της πράσινης καινοτομίας, της κυκλικής οικονομίας, της ενεργειακής απόδοσης, των έργων προστασίας της φύσης και των πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της ρύπανσης σε ολόκληρη την ΕΕ.
Οι συμβάσεις που αναλύθηκαν από το Politico δεν υποδηλώνουν ότι οι ΜΚΟ σχεδίαζαν συγκεκριμένες εκστρατείες κατά αγροτών ή επιχειρήσεων μεταξύ των δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται με επιχορηγήσεις. Αναφέρουν, ωστόσο, καμπάνιες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που επικρίνουν τη χρήση φυτοφαρμάκων.
Ο ισχυρισμός: «Οι ΜΚΟ λαμβάνουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ … [τα οποία] χρησιμοποιούνται για άσκηση πίεσης κατά των ευρωβουλευτών», δήλωσε ο Alexander Bernhuber (ΕΛΚ).
Τι διαπιστώθηκε: Μεμονωμένες ΜΚΟ μπορούν να λάβουν έως και 700.000 ευρώ ετησίως στο πλαίσιο της λειτουργικής επιχορήγησης LIFE. Οι περισσότερες λαμβάνουν επίσης χρηματοδότηση από φιλανθρωπικά ιδρύματα ή ατομικές δωρεές. Οι συμβάσεις που αναλύθηκαν από το POLITICO δεν αναφέρουν ότι οι ΜΚΟ σχεδίαζαν να ασκήσουν πιέσεις «κατά» συγκεκριμένων ευρωβουλευτών. Σε ορισμένες από τις συμβάσεις, ωστόσο, αναφέρεται ότι θα γινόταν επαφή με ευρωβουλευτές και άλλους εκπροσώπους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Δεν δόθηκαν ονόματα.
Τα χρήματα που λαμβάνουν οι ΜΚΟ στο πλαίσιο των λειτουργικών επιχορηγήσεων LIFE μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υπεράσπιση και την άσκηση πίεσης, αλλά όχι μόνο για να στοχεύσουν σε ευρωβουλευτές. Σύμφωνα με τις συμβάσεις που εξετάστηκαν, τα προγράμματα εργασίας των ΜΚΟ περιλαμβάνουν επίσης τη σύνταξη εκθέσεων και ενημερωτικών σημειωμάτων, καθώς και τη διοργάνωση εκδηλώσεων και εκστρατειών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτές μπορεί να απευθύνονται όχι μόνο σε ευρωβουλευτές, αλλά και σε υπαλλήλους της Επιτροπής και σε εκπροσώπους των εθνικών κυβερνήσεων, καθώς και σε επιχειρήσεις.
Η δεοντολογία
Ο ισχυρισμός: Ο τρόπος με τον οποίο χορηγούνται οι επιχορηγήσεις στις ΜΚΟ είναι «αδιαφανής», δήλωσε ο ευρωβουλευτής Thomas Geisel, ο οποίος δεν πρόσκειται σε καμία πολιτική ομάδα.
Τι διαπιστώθηκε: Οι περιβαλλοντικές ομάδες πρέπει να ανταποκρίνονται σε δημόσιες προσκλήσεις υποβολής αιτήσεων, οι οποίες καθορίζουν τις απαιτήσεις και τα κριτήρια επιλεξιμότητας για τη λήψη λειτουργικής επιχορήγησης στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE – όπως το να είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός, να είναι ανεξάρτητος από πολιτικά κόμματα και εμπορικά συμφέροντα και να δραστηριοποιείται σε επίπεδο ΕΕ σε θέματα περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής.
Στη συνέχεια, οι αιτήσεις αξιολογούνται από οργανισμούς της ΕΕ, όπως ο Ευρωπαϊκός Εκτελεστικός Οργανισμός για το Κλίμα, τις Υποδομές και το Περιβάλλον (CINEA), και όχι απευθείας από την Επιτροπή. Τα ονόματα όλων των δικαιούχων επιχορηγήσεων είναι δημόσια διαθέσιμα, καθώς και το ποσό που λαμβάνουν ετησίως.
Οι ΜΚΟ ελέγχονται επίσης τακτικά από την Επιτροπή για να διασφαλιστεί ότι συμμορφώνονται με τους κανόνες για τη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ. Οι συμβάσεις περιλαμβάνουν, ωστόσο, ρήτρες εμπιστευτικότητας.
