Στην πρώτη γραμμή του μετώπου, η δυσωδία είναι αφόρητη. Οι σοροί των πολεμιστών κείτονται εδώ επί εβδομάδες.
Στα χαρακώματα, υπάρχει φόβος. Οι Αρμένιοι είναι ανυπεράσπιστοι απέναντι στα drones του Αζερμπαϊτζάν που πετούν πάνω από τα κεφάλια τους και σκοτώνουν κατά βούληση.
Στο στρατιωτικό νεκροταφείο, οι μπουλντόζες έσκαψαν μία πλαγιά. Ήδη διακρίνονται εκεί δύο σειρές νέων τάφων, καθώς και ορθογώνιες -φρεσκοσκαμμένες και που σύντομα θα γεμίσουν- τρύπες.
Η σύγκρουση επί τρεις εβδομάδες μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας για μία αμφισβητούμενη περιοχή στα βουνά του Καυκάσου, όπου η Ευρώπη συναντά την Ασία, μετατράπηκε σε έναν σκληρό Πόλεμο Φθοράς, δήλωσαν στρατιώτες και πολίτες.
Το Αζερμπαϊτζάν θυσιάζει πολλούς πολεμιστές του, λένε οι Αρμένιοι, για να αποκομίσει μικρά εδαφικά οφέλη στην επικίνδυνη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενός εθνοτικού αρμενικού θύλακα που αποτελεί μέρος του Αζερμπαϊτζάν βάσει διεθνούς δικαίου.
Οι εναπομείναντες πολίτες ζουν στα -διαμορφωμένα, τις τελευταίες εβδομάδες, ως αυτοσχέδιες, προσωρινές, κουζίνες- υγρά και χωρίς θέρμανση υπόγειά τους, και κοιμούνται σε χάρτινα κουτιά. Οι βομβαρδισμοί στις πόλεις του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και του Αζερμπαϊτζάν έχουν σκοτώσει δεκάδες πολίτες και εκατοντάδες στρατιώτες και έχουν γεμίσει τις νύχτες με τρομακτικές αναλαμπές και εκρήξεις.
Στην πόλη Στεπανακέρτ της περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, πυρά του πυροβολικού συχνά ακούγονταν στο βάθος. Αργά το βράδυ της Παρασκευής, η ίδια η πόλη δέχθηκε επίθεση. Σειρήνες κινδύνου και κρότοι και χτυπήματα ηχούσαν καθ’όλη τη διάρκεια της νύχτας, καθώς οι επισκέπτες του ξενοδοχείου έσπευδαν επανειλημμένα προς το υπόγειο. Τουλάχιστον μία από τις οβίδες έπεσε στο κέντρο της πόλης.
Η Manushak Titanyan, αρχιτέκτονας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έχει ήδη χάσει ένα από τα κτίριά της εξαιτίας της μάχης: το Σπίτι του Πολιτισμού, στην πόλη της Σούσα (Shusha), έχασε τη στέγη του, τα βελούδινα κόκκινα καθίσματα επικαλύφθηκαν με σκόνη, η κουρτίνα της σκηνής κουρελιάστηκε στα ερείπια.
Πλέον, φοβάται για τους τρεις γιους της -ο νεότερος εκ των οποίων, 18 ετών- που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Φρόντισε να απασχοληθεί ράβοντας στρατιωτικές στολές σε εργαστήριο έκτακτης ανάγκης, το οποίο έστησαν οι αρχές σε εργοστάσιο της πόλης Στεπανακέρτ, της πρωτεύουσας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Όταν το κτίριο σείστηκε από το βρόντο μιας έκρηξης της περιοχής, σταμάτησε η καρδιά της να χτυπά αλλά συνέχισε να ράβει.
«Ο πόλεμος είναι ίσως το πιο τρομερό πράγμα στον κόσμο», είπε η κυρία Titanyan. «Καθετί φρικτό που δημιούργησε ο άνθρωπος εμφανίζεται στη φρικτότερη μορφή του».
Για τους κατοίκους της περιοχής, ο πόλεμος αποτελεί τη συνέχεια των βίαιων συγκρούσεων, τόσο ως προς την επικράτεια, όσο και την ιστορία, των οποίων οι ρίζες χρονολογούνται πριν από έναν αιώνα και πλέον. Οι Αρμένιοι και οι Αζέροι ζούσαν δίπλα-δίπλα κατά τη σοβιετική εποχή, έως ότου η σύγκρουση, ως προς το επίμαχο ορεινό έδαφος, ονόματι Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, προκαλώντας ταραχές, απελάσεις και έναν πολυετή πόλεμο.
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανεξαρτητοποιήθηκε μετά τη νίκη της Αρμενίας στον πόλεμο του 1994, που προκάλεσε το θάνατο περίπου είκοσι χιλιάδων 20.000 ατόμων και τον εκτοπισμό περίπου ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, Αζέρων, ως επί το πλείστον.
Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε την επίθεσή του στις 27 Σεπτεμβρίου και άρχισε να επιτυγχάνει μικρά εδαφικά οφέλη, με την υποστήριξη του πυροβολικού και των drones. Η περιορισμένη αεροπορική άμυνα της Αρμενίας απέτυχε να σταματήσει τα drones, αλλά τα -υποστηριζόμενα από εθελοντές και στρατευμένους- στρατεύματά της επιβράδυναν την πρόοδο του Αζερμπαϊτζάν.
Σε ορισμένα τμήματα του μετώπου, οι Αρμένιοι έσκαψαν νέα χαρακώματα και σκότωσαν μεγάλο αριθμό στρατιωτών του Αζερμπαϊτζάν που προσπαθούσαν να προχωρήσουν με τα πόδια, σύμφωνα με τις αρμενικές αναφορές.
Το Αζερμπαϊτζάν, ένας κόμβος πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Κασπία Θάλασσα, έχει αναπτύξει ανώτερη δύναμη πυρός, καθώς χρησιμοποιεί προηγμένα drones και αγορασμένα -από το Ισραήλ, την Τουρκία και τη Ρωσία- συστήματα πυροβολικού. Τρεις εβδομάδες, όμως, μετά την έναρξη των συγκρούσεων, το Αζερμπαϊτζάν απέτυχε να μετατρέψει αυτό το πλεονέκτημα σε ευρεία εδαφικά κέρδη, κάτι το οποίο υποδεικνύει ότι ένας μακρύς και επώδυνος πόλεμος επίκειται. Θα μπορούσε να μετατραπεί σε μία ευρύτερη κρίση, αντιτάσσοντας, έτσι, τον κύριο εταίρο του Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία, σύμμαχο του ΝΑΤΟ, ενάντια στη Ρωσία, η οποία έχει συνάψει σύμφωνο αμυντικής συνεργασίας με την Αρμενία.
Το Σάββατο, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσαν ότι διαπραγματεύθηκαν μία εκεχειρία, με τη διαμεσολάβηση της Γαλλίας, με στόχο τη συλλογή σορών και την ανταλλαγή κρατουμένων. Όμως, παρά τη συμφωνηθείσα χάρη στη Ρωσία, κατάπαυση του πυρός, οι μάχες συνεχίστηκαν και, την Κυριακή, οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνταν για παραβίαση της εκεχειρίας.
«Η πολεμική τους προσπάθεια εναντίον των Αρμενίων είναι, πρωτίστως, ένας Πόλεμος Φθοράς», δήλωσε για την εκστρατεία του Αζερμπαϊτζάν ο Μίχαελ Κόφμαν, στρατιωτικός αναλυτής στον Οργανισμό Έρευνας και Ανάλυσης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα («CNA»), στ Άρλινγκτον της Βιρτζίνια.
Υπερισχύουσα σε οπλισμό, η Αρμενία, έριξε στρατευμένους και εθελοντές στη μάχη. Μερικοί από τους τελευταίους είναι βετεράνοι του πολέμου της δεκαετίας του 1990, όπως ο Αρτούρ Αλεξανιάν, συνταξιούχος συνταγματάρχης των Ειδικών Δυνάμεων, ο οποίος δήλωσε ότι βρισκόταν στο νοσοκομείο, σε ανάρρωση, μετά από μία χειρουργική επέμβαση, όταν ξεκίνησε η σύγκρουση. Εξήγησε ότι τώρα οδηγεί μία εθελοντική μονάδα στα χαρακώματα προς τα βόρεια, πολεμώντας, για να ανακόψει την πορεία του Αζερμπαϊτζάν.
Χρησιμοποίησε, για τελευταία φορά, όπλο πριν από δεκαπέντε χρόνια, δήλωσε το Σάββατο ο κύριος Αλεξανιάν, σε μία συνέντευξη στην πόλη του Στεπανακέρτ, όπου μάζεψε μία τσάντα γεμάτη ραδιοεξοπλισμό, πριν επιστρέψει στο μέτωπο. Σήκωσε τη στολή του, για να δείξει τους επιδέσμους γύρω από την κοιλιά του, τους οποίους πρέπει να αλλάζει οκτώ φορές ημερησίως, και χτύπησε την τεχνητή επιγονατίδα του, ως υπενθύμιση του τελευταίου του πολέμου.
Αυτή, όμως, η σύγκρουση ουδόλως μοιάζει με τη δεκαετία του 1990, δήλωσε ο κύριος Αλεξανιάν. Τότε, το κύριο όπλο ήταν το καλάσνικωφ. Αυτήν τη φορά, είναι λίγες οι ανταλλαγές πυρών. Η μονάδα του, από τις δεκαεπτά ημέρες της στο μέτωπο, είπε, τις δεκαπέντε βρισκόταν στα χαρακώματα, για κάλυψη από τα μπαράζ του πυροβολικού που πυροβολούσαν κάθε είκοσι λεπτά. Εκεί, περιβάλλονται από κρατήρες, όπου το Αζερμπαϊτζάν συστηματικά καταστρέφει αρμενικά άρματα μάχης και λοιπό εξοπλισμό, χρησιμοποιώντας σύγχρονα drones «αυτοκτονίας», που περιφέρονται σε ένα πεδίο μάχης πριν κατευθυνθούν ταχύτατα στον κατάλληλο στόχο.
«Είναι τόσο γρήγοροι που δεν μπορούμε να τους κυνηγήσουμε», είπε ο κύριος Αλεξανιάν. «Δεν θα πω ότι δεν φοβόμαστε. Όλοι φοβόμαστε».
Ο κ. Αλεξανιάν και άλλοι Αρμένιοι πολεμιστές ανέφεραν ότι, παρά την τρομερή δύναμη του πυρός του Αζερμπαϊτζάν, οι πεζικάριοί του αποδείχθηκαν εύκολοι στόχοι, όταν επιχείρησαν να προχωρήσουν. Οι σοροί τους δεν είχαν συλλεχθεί, συνέχισε ο κύριος Αλεξανιάν, και γέμισαν το πεδίο της μάχης με μία απαίσια δυσωδία.
«Σκοτώνετε έναν άνδρα και δεν τρέχουν», είπε ένας στρατιώτης πίσω από το μέτωπο, ο Τίγκραν Σαακιάν, ντυμένος με ένα χακί πλεκτό πουλόβερ κάτω από το στρατιωτικό του σακάκι. «Σκοτώνετε έναν δεύτερο άνδρα, σκοτώνετε έναν τρίτο άνδρα, και συνεχίζουν, παρόλα αυτά, να έρχονται -έρχονται σαν ρομπότ».
Σε μία στρατιωτική βάση στο Στεπανακέρτ, ο κύριος Σαακιάν και οι σύντροφοί του -μερικοί εξ αυτών στην ηλικία των πενήντα- περίμεναν την ευλογία τους από στρατιωτικό κληρικό. Ο Νάρεκ Πετροσιάν, διάκονος στην Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, δήλωσε ότι, όταν καλείται από τους συγγενείς των στρατιωτών, για να μεταφέρει νέα από το μέτωπο, προσπαθεί να τους δώσει ελπίδα, ακόμα και εάν γνωρίζει ότι τα αγαπημένα τους πρόσωπα έχουν πεθάνει. Μία ειδική ομάδα κληρικών επιφορτίζεται με τη μετάδοση αυτών των ειδήσεων.
«Τους λέμε ότι πρόκειται για έναν ιερό πόλεμο, και ότι είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε τη ζωή μας ο ένας για τον άλλο», δήλωσε.
Περισσότεροι των εφτακοσίων Αρμενίων στρατιωτών έχουν ήδη σκοτωθεί, πέραν των δεκάδων αμάχων αμφότερων των πλευρών.
Το Αζερμπαϊτζάν δεν αποκάλυψε τον απολογισμό των θανάτων. Ωστόσο, η κυβέρνηση δήλωσε το Σάββατο ότι δεκατέσσερις άμαχοι σκοτώθηκαν στην πόλη Γκαντζά, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Αζερμπαϊτζάν, κατά τη διάρκεια μίας πυραυλικής επίθεσης, τη νύχτα, από την Αρμενία.
Αξιωματούχοι δηλώνουν ότι περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, αν και ο ισχύων σήμερα στρατιωτικός νόμος απαγορεύει στρατεύσιμους άνδρες να εγκαταλείψουν την περιοχή. Μεταξύ των εναπομεινάντων, είναι οι γυναίκες που επιθυμούν να βρίσκονται κοντά στους απεσταλμένους στην πρώτη γραμμή του μετώπου, συζύγους, γιούς και πατεράδες τους. Ο κορωναϊός κατέχει ιδιαίτερα χαμηλή θέση στον κατάλογο των ανησυχιών των ανθρώπων, αν και οι διεθνείς ανθρωπιστικοί οργανισμοί προειδοποιούν ότι τα στριμωγμένα καταφύγια από τις βόμβες διαδίδουν τη λοίμωξη.
Η Αλιόνα Σακραμαγιάν, 33 ετών, και οι γείτονές της από τον πέμπτο όροφο μιας πολυκατοικίας στη Σούσα, μετακόμισαν πριν από τρεις εβδομάδες σε ένα τμήμα του βρώμικου υπογείου τους. Κατασκεύασαν μία πόρτα από ένα κομμάτι πλαστικού και κόλλησαν μία χάρτινη ταινία πάνω από τα ανοίγματα στους από μπετόν τοίχους. Μία από τις γυναίκες είναι άρρωστη – κρυολόγημα, λένε, εξαιτίας του ρεύματος του αέρα.
Ο αδελφός της κυρίας Σακραμαγιάν, ο οποίος -όπως και ο σύζυγός της- βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου, δεν απάντησε στο κινητό του. Όταν βγήκε για το πλύσιμο ρούχων την προηγούμενη μέρα, φοβόταν από το βόμβο ενός drone. Πύραυλοι χτύπησαν τον κοντινό καθεδρικό ναό του Αγίου Σωτήρα δύο φορές νωρίτερα αυτό το μήνα, και οι εξωτερικές πλακόστρωτες πέτρες ήταν ακόμα λεκιασμένες με το αίμα ενός σοβαρά τραυματισμένου -κατά τη δεύτερη επίθεση- Ρώσου δημοσιογράφου.
«Κανείς δεν μας βοηθά εδώ», είπε η κυρία Σακραμαγιάν. «Είμαστε μόνοι μας».
Πηγή: New York Times
