Η πανδημία του κορονοϊού οδήγησε στην επιβράδυνση της εφαρμογής του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την άνοια, του οποίου οι δομές και υπηρεσίες που προβλέπει, επανεκκινούνται πλέον με το νέο Σχέδιο Δράσης που κατήρτισε το Υπουργείο Υγείας και η υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για θέματα ψυχικής υγείας, Ζωή Ράπτη.
Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία Κέντρων Ηλικιωμένων (ΚΗ) για άτομα με άνοια, ξενώνες για ασθενείς με άνοια, Κινητές Μονάδες (ΚΜ) και υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας, δημιουργία μονάδων τελικού σταδίου άνοιας, παροχή κινήτρων σε συγγενείς, αλλά και τη δημιουργία του θεσμού του «φροντιστή γειτονιάς».
Για την υλοποίηση του σχεδίου, που δημοσιεύθηκε από το Υπουργείο Υγείας την Τρίτη (16.05.2023), θα αξιοποιηθούν πόροι του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, ενώ ως καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης ορίζεται το 2030.
430 χιλιάδες πάσχοντες και 1 εκατ. όσοι επηρεάζονται από το πρόβλημα
Σύμφωνα με πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη, στη χώρα μας 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 280.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή που είναι προστάδιο της άνοιας.
Αν υπολογιστεί δε, πώς για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή 2-3 φροντιστών – μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα σε 1 εκατομμύριο Έλληνες πολίτες.
Από την Ταχεία Αξιολόγηση προκύπτει ότι στην Ελλάδα, υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια ηλικιωμένοι και λιγότεροι από 20.000 ζουν σε Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων.
Στα συνηθέστερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν συμπεριλαμβάνεται η κατάθλιψη, το ντελίριο, η διπολική διαταραχή, οι αγχώδεις διαταραχές, η σχιζοφρένεια και η ψύχωση, η άνοια, η αυτοκτονικότητα, η κατάχρηση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
Σύμφωνα με τα ίδια ευρήματα, οι περισσότεροι άνθρωποι με άνοια (80%) παρακολουθούνται από νευρολόγους που είναι υπεύθυνοι για τη διάγνωση και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.
Ο ψυχίατρος είναι, επίσης, η ειδικότητα που συμμετέχει στη φροντίδα του προβλήματος, καθώς εξελίσσεται η νόσος (για συμπεριφορικά προβλήματα), ενώ οι οικογενειακοί ιατροί είναι μεν καλά εκπαιδευμένοι και μπορούν να αντιμετωπίσουν την άνοια, ωστόσο, δεν είναι διαθέσιμοι σε όλη τη χώρα.
Υπάρχουν ενδείξεις, πάντως, ότι η απουσία εξειδικευμένων υπηρεσιών συμβάλλει σε δυσμενή αποτελέσματα, όπως υψηλότερα ποσοστά νοσηλείας ηλικιωμένων με άνοια, ή με κατάθλιψη και ευκολότερη είσοδο σε μακροχρόνια ιδρυματική φροντίδα.
Η δημόσια χρηματοδότηση καλύπτει τη φαρμακευτική αγωγή για την άνοια, καθώς και τις δαπάνες για τις επισκέψεις σε δημόσιες υπηρεσίες υγείας. Ωστόσο, οι περισσότεροι πολίτες επιλέγουν να στραφούν σε ιδιώτες ιατρούς και να κάνουν άμεσες πληρωμές.
Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωρίζονται και οι ανάγκες των φροντιστών των ηλικιωμένων με άνοια σε διαφορετικούς χώρους, όπως στην κατ’οίκον φροντίδα, στα Νοσοκομεία, τις Πρωτοβάθμιες δομές, τις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων κ.α.
Μέσα στην πανδημία έγινε η αρχή
Κατά την διάρκεια της πανδημίας και ιδίως στα πρώτα κύματα παρατηρήθηκε κατακόρυφη αύξηση εισαγωγών σε ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων ηλικιωμένων με γηριατρική κατάθλιψη, αυτοκτονικότητα, ντελίριο αλλά και νευροψυχιατρικά συμπτώματα στο πλαίσιο άνοιας.
Το ίδιο διάστημα, ωστόσο, ξεκίνησε η υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης της τρίτης ηλικίας για την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη ψυχικών διαταραχών, με έμφαση την κατάθλιψη που αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης της άνοιας.
Η δράση υλοποιείται από το Αιγινήτειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, και απευθύνεται σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας μας με ελλιπή πρόσβαση σε Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας ηλικιωμένων.
Η πιλοτική φάση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2021 με νησιωτικές περιοχές, όπως η Τήνος, η Σύρος και η Άνδρος, καθώς και σε άλλες απομακρυσμένες περιοχές, όπως ο Έβρος και η Ξάνθη.
Επιπρόσθετα τον Φεβρουάριο του 2021 ξεκίνησε η λειτουργία της τηλεφωνικής Γραμμής Βοήθειας για την Άνοια (1102) σε συνεργασία με ΑμΚΕ που δραστηριοποιούνται στην υποστήριξη ασθενών με άνοια.
Η γραμμή πλαισιώνεται από εξειδικευμένους σύμβουλους / επαγγελματίες υγείας, γιατρούς νευρολόγους και ψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς οι οποίοι παρέχουν άμεσα ενημέρωση, καθοδήγηση, συμβουλές και διασύνδεση με υπηρεσίες.
Απευθύνεται σε άτομα με προβλήματα μνήμης, φροντιστές, οικογένειες και φίλους ατόμων με άνοια, Επαγγελματίες Υγείας αλλά και οποιονδήποτε από τον γενικό πληθυσμό που θέλει να λάβει πληροφορίες για ζητήματα σχετικά με την άνοια
Τι προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης
Οι προτάσεις του Σχεδίου Δράσης για την Άνοια και το Αλτσχάιμερ, περιλαμβάνουν αναλυτικά τα εξής:
α) Δομές
-Ολοκλήρωση δικτύου Κέντρων Ηλικιωμένων (ΚΗ) για άτομα με άνοια σε όλες τις πόλεις της Ελλάδος με πληθυσμό άνω των 10.000. Ίδρυση και λειτουργία ανά Τομέα Ψυχικής Υγείας (ΤοΨΥ) κατ’ ελάχιστον ενός Κέντρου Ηλικιωμένων για την Άνοια.
-Ίδρυση και λειτουργία, ανά δύο ΤοΨΥ ενός ξενώνα για ανοϊκούς ασθενείς.
-Δημιουργία Κινητών Μονάδων (ΚΜ) και υπηρεσιών κατ’οίκον φροντίδας για την υποστήριξη των ασθενών και των οικογενειών σε όλες τις Περιφερειακές Ενότητες της Ελλάδας.
-Δημιουργία μονάδων τελικού σταδίου άνοιας σε ικανό αριθμό ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες όλων των περιοχών της χώρας.
β) Δράσεις
-Ολοκληρωμένη Παρέμβαση Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης (ΟΠΨΥ) που θα χρησιμοποιεί e-υπηρεσίες.
-Δημιουργία ειδικών πρωτοκόλλων εξέτασης και νοσηλείας για άτομα με άνοια.
-Θέσπιση επιδόματος φιλοξενίας σε στεγαστική δομή ανάλογο με το στάδιο της άνοιας.
-Ενίσχυση της φροντίδας ατόμων που έχουν μεγαλύτερη/διαφορετική ανάγκη φροντίδας μέσω τρίτων (γειτονιά). Παροχή κινήτρων σε φροντιστές γειτονιάς.
-Παροχή κινήτρων σε συγγενείς να αναλάβουν την φροντίδα των δικών τους ανθρώπων, όπως οικονομική υποστήριξη, διευκόλυνση ωρών εργασίας ή και τηλε-εργασίας, υποστήριξη από κοινοτικές δομές με άμεση ανταπόκριση σε περίπτωση υποτροπής ΚΜ διαχείρισης κρίσης και κατ’ οίκον θεραπείας).
-Τακτικός έλεγχος ατόμων τρίτης ηλικίας με νευροψυχιατρικά τεστ.
-Παροχή κινήτρων σε ηλικιωμένους να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες με ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για να παραμένουν σωματικά και πνευματικά υγιείς (απασχόληση σε καινοτόμες διασκεδαστικές δράσεις που ενισχύουν τις γνωστικές λειτουργίες).
γ) Προγράμματα
Διασύνδεση Ιατρείων Μνήμης και Κέντρων Ηλικιωμένων για άτομα με άνοια με τις δομές της ΠΦΥ, τα ΤΕΠ και τα τμήματα των νοσοκομείων και τις υπηρεσίες στην κοινότητα με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων.
-Ανάπτυξη εξειδικευμένων προγραμμάτων τηλεϊατρικής για την άνοια.
-Εκπαίδευση και επιμόρφωση επαγγελματιών υγείας
-Ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδα Ψυχικής Υγείας (ΠΦΨΥ) για την Τρίτη ηλικία (Κέντρα Ψυχικής Υγείας) στην κοινότητα.
