ΤΡΟΜΕΡΗ ΑΥΞΗΣΗ ΘΑΝΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ: ΠΟΙΟΣ, ΠΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΘΑΝΑΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ; Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΟΥ «ΚΑΙΕΙ» ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Υπάρχει κάποιος ή κάποιοι που παρακολουθούν, μελετούν και αν χρειαστεί κρούουν κώδωνα κινδύνου για τους θανάτους στρατιωτικών στις Ένοπλες Δυνάμεις εν καιρώ ειρήνης; Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία των τελευταίων χρόνων που θα έπρεπε ήδη να μας έχουν ανησυχήσει; Γιατί κάποιοι θάνατοι στρατιωτικών «εξηγήθηκαν» γρήγορα και μάλλον πρόχειρα, με αποτέλεσμα οι οικογένειες τους να έχουν πολλά ερωτήματα ακόμη και υποψίες;

Το θέμα τολμά να αγγίξει η Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών και αφορμή ήταν η επικοινωνία που είχε με την μητέρα ενός νεκρού στρατιωτικού. Τα όσα αναφέρονται στο έγγραφο της θέτουν μεγάλα ζητήματα που κάποια στιγμή οι ηγεσίες θα τα βρουν μπροστά τους. Οι συγγενείς δεν οφείλουν να παραμένουν βουβοί όπως ατυχέστατα συμβουλεύουν κάποιοι. Έχουν δικαίωμα να μάθουν και κάποιοι θα αποφασίσουν να κινήσουν διαδικασίες για να πάρουν απαντήσεις.

Το έγγραφο της ΠΟΕΣ:

ΘΕΜΑ: Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (Διερεύνηση Συμβάντων και Ατυχημάτων)

ΣΧΕΤ. : α. Ν. 551/1914 (ΦΕΚ Α΄ 11, «Περί ευθύνης προς αποζημίωσιν των εξ ατυχημάτων εν τη εργασία παθόντων εργασιών ή υπαλλήλων»)

β. ΑΝ 1846/1951 (ΦΕΚ Α΄ 179, «Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων»)

γ. Ν. 3850/2010 (ΦΕΚ Α΄ 84, «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων»)

δ. Εγκύκλιος ΙΚΑ αρ.45/2010 («Εργατικό Ατύχημα»)

ε. Υπ΄ αριθμ. πρωτ. 20911/26-9-2016/ΥΠΕΚΑ/ΣΕΠΕ

στ. Υπ΄ αριθμ. πρωτ. 397664/4-10-2019/ΥΠΕΚΥ/ΣΕΠΕ

ζ. ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022

η. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 668/2023 έγγραφό μας

θ. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1432/2023 έγγραφό μας

ι. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1656/2023 έγγραφό μας

ια. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 19/2024 έγγραφό μας

Κύριε Υπουργέ.

Η Ομοσπονδία μας διαρκώς παρακολουθεί και αναδεικνύει τα σοβαρά προβλήματα που υφίστανται σε επίπεδο υγείας και ασφάλειας στην εργασία, προβαίνοντας σε στοχευμένες επισημάνσεις και προτάσεις, πάντοτε υπό την παραδοχή ότι η ΥΑΕ στις ΕΔ τηρείται μερικώς, σε σημείο να εγείρονται εύλογα ερωτήματα εάν τηρείται καν.

Στο πρόσφατο παρελθόν, ένα από τα θέματα που μας απασχόλησαν ήταν και αυτό των αυτοκτονιών και δυστυχημάτων στις ΕΔ, συμβάντα τραγικά στα οποία προστίθενται τα πολύ σοβαρά αποτελέσματα των επαγγελματικών ασθενειών και συνδρόμων που οφείλονται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες [σχετικό (η)]. Παραθέσαμε στοιχεία, υπενθυμίσαμε γεγονότα, θέσαμε ερωτήματα. Επί λέξη είχαμε αναφέρει ότι «οι στρατιωτικοί ξεκληρίζονται εν καιρό ειρήνης και μάλιστα με κάθε δυνατό τρόπο: καθ’ οδόν για την εργασία, κατά την υπηρεσία, από άγχος, από καρδιολογικά προβλήματα, από αυτοκτονίες, από εκπυρσοκροτήσεις, από καταπλακώσεις κλπ. Ακόμα σοβαρότερα όμως, δεν έχουμε πειστεί ότι η Ηγεσία έχει αντιληφθεί το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος.» Απάντηση δεν λάβαμε, ούτε είδαμε να αλλάζει κάτι.

Πρόσφατα επικοινώνησε μαζί μας μια μάνα. Η μάνα ενός από τους πολλούς συναδέλφους μας που χάθηκαν με κάποιον τρόπο. Δεν θα αποκαλύψουμε τα στοιχεία της για ευνόητους λόγους. Αυτή η μάνα, εξέφρασε παράπονα που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν. Γιατί χάθηκε το παιδί της; Ακόμα δεν γνωρίζει. Δεν είχαμε απάντηση, διότι δεν είμαστε αρμόδιοι να απαντήσουμε, αλλά και να είχαμε, δεν θα μπορούσαμε να αρθρώσουμε λέξη. Τι μπορεί να απαντήσει κανείς σε μια μάνα που ακόμα ψάχνει για απαντήσεις;

Δεν έχει καμία σημασία αν το παιδί της «χάθηκε» από δυστύχημα, από αυτοκτονία ή οποιονδήποτε άλλο παράγοντα. Σημασία έχει ότι «χάθηκε». Όπως, σημασία έχει ότι από το 2007 υποτίθεται ότι εφαρμόζεται το ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ. Όπως επίσης, σημασία έχει ότι από το 2010, οι διατάξεις του Εργατικού Δικαίου έχουν πλήρη εφαρμογή στις ΕΔ, πλην κάποιων ειδικών εξαιρέσεων που ορίζονται με το (κατά τα λοιπά σκοπίμως, κατά την άποψή μας, γενικόλογο) (ε) σχετικό.

Οι διαδικασίες αυτές προβλέπουν διερεύνηση του συμβάντος/ατυχήματος, διαχωρίζοντάς το, μάλιστα, σε επίπεδα σοβαρότητας. Στην περίπτωσή μας, μιλάμε για θάνατο. Ο δε, νόμος προβλέπει βελτίωση των συνθηκών εργασίας και προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο. Προβλέπονται σειρά από ιατρικές εξετάσεις, σειρά από ελέγχους, θεσμοθετημένα πρόσωπα και μηχανισμοί. Διερωτώμεθα: Υπάρχουν; Τηρούνται; Θεωρούμε ότι η απάντηση δόθηκε στην Ημερίδα του Υπουργείου Εργασίας για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία [σχετικό (ι)]: αποτελεί γενικότερη διαπίστωση ότι ο νόμος δεν τηρείται, διότι η τήρησή του είναι ακριβή και ζούμε σε μια χώρα όπου το χρήμα μετράει πολύ, ενώ η ανθρώπινη ζωή, ίσως, όχι και τόσο.

Κατά το παρελθόν, στην προσπάθεια του να υπεκφύγει το ΣΕΠΕ μας είχε απαντήσει σε σχετικό ερώτημα που αφορούσε τους θανάτους που σχετίζονται με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, ότι «τα αιφνίδια συμβάντα ιατρικής φύσης κατά την εργασία διερευνώνται όμως μόνον εφόσον συνδέονται, με σχέση αιτίου – αποτελέσματος, με βίαια εξωτερικά γεγονότα (ανεξάρτητα από την οργανική κατάσταση των παθόντων) που συνέβησαν κατά την εκτέλεση της εργασίας – σύμφωνα με τη νομολογία για τον ορισμό του εργατικού ατυχήματος». Άραγε, είναι έτσι;

Από τα σχετικά (β) και (δ) προκύπτει ότι ο νόμο δεν ορίζεται ρητώς ποια από τα ατυχήματα είναι εργατικά. Εντούτοις, στους εννοιολογικούς προσδιορισμούς της παρα.4 του άρθρου 8 (β) ομοίου στον όρο «ατύχημα» αποδίδεται ο ορισμός «το εν τη εργασία ή εξ αφορμής ταύτης βίαιον συμβάν και την επαγγελματική ασθένεια». Επικουρικά αναφέρουμε ότι το (α) σχετικό κάνει λόγο για «Ατύχημα εκ βιαίου συμβάντος, επερχομένου εις εργάτη ή εις υπάλληλον», καθορίζοντας τις προϋποθέσεις αποζημίωσης. Κοινώς, ο βίαιος χαρακτήρας του γεγονότος αποτελεί κοινό σημείο.

Διερωτώμεθα, λοιπόν, υπάρχει κάποιο κριτήριο που απουσιάζει από ένα θάνατο στις ΕΔ, είτε προέρχεται από δυστύχημα, από αυτοκτονία, ή από επαγγελματική ασθένεια, ώστε να μην χαρακτηρίζεται «βίαιος»; Το ερώτημα συμπληρώνεται ως εξής: πόσοι από τους θανάτους που έχουν λάβει χώρα στις ΕΔ (ένεκα υπηρεσίας ή μη) έχουν διερευνηθεί από την Επιθεώρηση Εργασίας; Κι αν έχουν διερευνηθεί όλοι, γιατί αυτή η μάνα ακόμα δεν έχει λάβει απαντήσεις;

Κύριε Υπουργέ.

Η Ομοσπονδία μας έχει κατ’ επανάληψη ζητήσει να παραγγείλετε διενέργεια έρευνας της επαγγελματικής ικανοποίησης των στρατιωτικών, υπό συνθήκες διασφάλισης της ανωνυμία τους. Πρόκειται για μια κρίσιμη και προβλεπόμενη διαδικασία που σχετίζεται με τους δυνητικούς κινδύνους στην εργασία. Σκοπός μιας τέτοια ενέργειας είναι να καταστεί εφικτό για την (κατά το νόμο) εργοδοσία να εντοπίσει τα προβλήματα στους εργασιακούς χώρους. Ωστόσο, το Υπουργείο αρνείται πεισματικά, παρά το γεγονός ότι οι διαρκείς διαβεβαιώσεις ότι όλα βαίνουν καλώς στις ΕΔ διαψεύδονται από τα γεγονότα και την πραγματικότητα. Εντούτοις είμαστε βέβαιοι ότι πολλοί από τους θανάτους θα είχαν αποφευχθεί αν η Ηγεσία ήταν έτοιμη να έρθει αντιμέτωπη με τις θύελλες που οφείλει να θερίσει, ως αποτέλεσμα των καρπών που έσπειρε, ιδίως τα τελευταία χρόνια. Κι αν η σπορά οφείλεται σε προηγούμενες Διοικήσεις, αυτό εν επηρεάζει την εποχή που ωριμάζουν οι καρποί.

Επιπλέον, υπενθυμίζουμε ότι με το (ζ) σχετικό ζητούσαμε και στατιστικά αναφορικά με τους θανάτους στις ΕΔ τα τελευταία 30 χρόνια, τα οποία, δυστυχώς, τηρούνται ως επτασφράγιστα μυστικά. Αν και η Υπηρεσία υποχρεούται βάσει νόμου να γνωστοποιεί τους εργασιακούς κινδύνους στους εργαζομένους της, το αρνείται πεισματικά.

Θα επαναφέρουμε, λοιπόν, κάποια από τα πολλά ερωτήματα που έχουμε θέσει κατά καιρούς, πάντα υπό τη βαριά σκιά του ερωτήματος «αν τηρείται ο νόμος» [σχετικά (θ), (ι) και (ια)] και, μάλιστα, εμπλουτίζοντάς τα:

Πόσοι θάνατοι διερευνήθηκαν πραγματικά και εις βάθος ως προς τα πραγματικά τους αίτια;
Πόσοι θάνατοι σημειώθηκαν εντός της Υπηρεσίας ή/και ένεκα αυτής);
Πόσες αυτοκτονίες στελεχών έχουν καταγραφεί και που αποδίδονται;
Ποια η αύξηση των καρδιολογικών νοσημάτων και λοιπών συμπτωμάτων υγείας στις ΕΔ σε βάθος χρόνου;
Που αποδίδονται όλα τα παραπάνω; Ποια η βελτίωση που επήλθε από την επιτελική επεξεργασία των σχετικών στατιστικών ώστε να διαπιστωθεί ο βαθμός βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών;
Γιατί δεν αναλαμβάνεται πρωτοβουλία διεύρυνσης του καταλόγου επαγγελματικών ασθενειών με την προσθήκη του εργασιακού στρες και των συναφών συνδρόμων, υποβοηθώντας (και πιέζοντας) τις προσπάθειες του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης;
Γιατί δεν αναλαμβάνονται ενέργειες βελτίωσης του εργασιακού περιβάλλοντος στις ΕΔ, ώστε να απαλειφθεί η τοξικότητά του, που μεταφέρεται ακόμα και στα σπίτια των στελεχών γεγονός που διευρύνει το «ένεκα της Υπηρεσίας»;
Επαρκεί ο αριθμός Τεχνικών Ασφαλείας και Ιατρών Εργασίας στις ΕΔ;
Ωστόσο, το σημαντικότερο ερώτημα το κρατήσαμε για το τέλος: γιατί δεν έχει λάβει ακόμα απάντηση αυτή η μάνα; Γιατί δεν ξέρει τους λόγους για τους οποίους έχασε το παιδί της; Η Πολιτεία οφείλει μια απάντηση, όπως οφείλει να λάβει και μέτρα, ώστε να μην ξαναβρεθεί άλλη μάνα, πατέρας, αδελφός/ή στην ίδια θέση.

Το συναρμόδιο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης παρακαλείται όπως λάβει υπόψιν τα ανωτέρω εν όψει βελτιώσεων στο υφιστάμενο πλαίσιο.

Παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση ή πληροφορία.

Οι κ.κ. βουλευτές της Βουλής των Ελλήνων, προς τις/τους οποίες/ους κοινοποιείται το παρόν, παρακαλούνται για την ανάδειξη του θέματος, δια του κοινοβουλευτικού ελέγχου.