Η τεχνολογία αλλάζει διαρκώς τον κόσμο μας, μεταμορφώνοντας το παρόν και διαμορφώνοντας το μέλλον. Σε αντίθεση μάλιστα με το πρόσφατο παρελθόν, οι ρυθμοί του ψηφιακού μετασχηματισμού δείχνουν να επιταχύνονται, μετά και τα νέα δεδομένα που διαμορφώθηκαν με την πανδημία της COVID-19.
Έτσι, σε 20 χρόνια οι δουλειές μας δεν θα είναι καν ίδιες. Η αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη θα εξαλείψουν πολλά επαγγέλματα και άλλα θα αλλάξουν άρδην.
Οι προβλέψεις και εκτιμήσεις κυμαίνονται από υπεραισιόδοξες έως εξαιρετικά δυσοίωνες. Οι υποστηρικτές της πρώτης κατηγορίας προβλέπουν ότι η αυτοματοποίηση θα επιτρέψει στους ανθρώπους να γίνουν πιο δημιουργικοί.
Στη δεύτερη κατηγορία, κοινός παρονομαστής είναι ο φόβος μαζικών απωλειών θέσεων εργασίας και η δημιουργία μιας νέας «στρατιάς» νεο-ανειδίκευτων εργατών σε ένα δυστοπικό μέλλον.
Σε κάθε περίπτωση, η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη προβλέπεται ότι θα επηρεάσει όλους τους τομείς. Αναλυτές τονίζουν ότι ακόμη και οι επαγγελματίες σε παραδοσιακά προσοδοφόρους τομείς, όπως η ιατρική και η νομική, δεν θα πρέπει να θεωρούν τίποτε δεδομένο, καθώς η καθημερινότητα θα προσαρμόζεται σε όλες τις εκφάνσεις της στη νέα εποχή των δεδομένων (data).
Μελέτες αφιερώνονται στις δεξιότητες που αναμένεται να είναι περιζήτητες στο μέλλον, προτάσσοντας τις γνωστικές και ψηφιακές δεξιότητες ως ισχυρά πλεονεκτήματα στην μελλοντική αγορά εργασίας.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρόκειται για έναν υπερ-γρήγορο κόσμο με εμμονή στα δεδομένα, προβλέπει ο Νικόλας Μπάντμιντον, παγκοσμίου φήμης μελλοντολόγος και σύμβουλος στρατηγικού σχεδιασμού.
«Το θέμα δεν είναι ποιες θέσεις εργασίας θα αυτοματοποιηθούν, αλλά πότε θα αυτοματοποιηθούν: κάθε μέρος της οικονομίας θα επηρεαστεί», λέει ο Μπάντμιντον στην βρετανική εφημερίδα The Daily Telegraph.
Έχοντας σπουδάσει Επιστήμη Υπολογιστών, ο 50χρονος μελοντολόγος μελετά τις τεχνολογικές εξελίξεις σε όλους τους τομείς και αναλύει τις τάσεις για το μέλλον. Πληρώνεται για να μοιράζεται αυτές τις εκτιμήσεις τους με πολυεθνικές και οργανισμούς, όπως η Nasa, η Google, η Microsoft και τα Ηνωμένα Έθνη.
«Οι μηχανές προβλέπεται να είναι καλύτερες από εμάς στη μετάφραση γλωσσών έως το 2024, στη συγγραφή εκθέσεων επιπέδου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έως το 2026, στην οδήγηση φορτηγού έως το 2027, στην εργασία στο λιανεμποριο έως το 2031, στο να γράψου ένα μπεστ σέλερ βιβλίο μέχρι το 2049, στις χειρουργικές επεμβάσεις μέχρι το 2053», επισημαίνει.
Μελέτη της Deloitte κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 100.000 νομικοί ρόλοι θα αυτοματοποιηθούν έως το 2036. «Στην πραγματικότητα», τονίζει ο Μπάντμιντον, «όλες οι ανθρώπινες δουλειές θα αυτοματοποιηθούν μέσα στα επόμενα 120 χρόνια»….
Παρ’ όλα αυτά, υπογραμμίζει, «οι βαθείς ανθρώπινοι δεσμοί, η ενσυναίσθηση, η περιέργεια -πολύ ανθρώπινες ιδιότητες- θα είναι ζωτικής σημασίας».
Κρίσιμοι παράγοντες, τονίζουν ειδικοί, θα είναι η ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητά μας. Λαμβάνοντας δε όλα τα παραπάνω, μελλοντολόγοι προβλέπουν ποια θέσεις εργασίας θα είναι οι πιο περιζήτητες και ως εκ τούτου υψηλότερα αμειβόμενες το 2040.
Ορισμένες φαντάζουν να βγαίνουν από… σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Ειδικοί σε θέματα κυβερνοασφάλειας και παραπληροφόρησης
Σε έναν υπερ-συνδεδεμένο κόσμο αυξάνεται κατακόρυφα ο κίνδυνος κυβερνοεπιθέσεων και παραβίασης ψηφιακών τομέων και δεδομένων.
Οι ομάδες εμπειρογνωμόνων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας θα ενισχυθούν με μελετητές παραπληροφόρησης, προκειμένου να διασφαλιστεί το απόρρητο και η ασφάλεια για όλους.
«Υπάρχουν αυτή τη στιγμή “φάρμες τρολ” που διοχετεύουν παραπληροφόρηση στις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και θα χρειαστούμε εκπαιδευμένους ανθρώπους για να καταλάβουμε τι είναι ψεύτικο και πώς να το σταματήσουμε», λέει ο Βρετανός μελλοντολόγος.
Αυτές οι θέσεις εργασίας προβλέπεται ότι θα είναι οι καλύτερα αμειβόμενες σε οργανισμούς στα τέλη της δεκαετίας του 2030 και σε όλη τη δεκαετία του 2040.
Στην καλύτερη θέση εκκίνησης είναι οι προγραμματιστές λογισμικού, αναλυτές δεδομένων και επιχειρήσεων, διαχειριστές βάσεων δεδομένων, εκπαιδευτές και μηχανικοί τεχνητής νοημοσύνης, ειδικοί στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.
Η μακροζωία φαίνεται πιθανό να γίνει βασικός στόχος για τους εξαιρετικά πλούσιους, καθώς ο μέσος όρος ηλικίας αυτών με κέρδη άνω των 10 εκατομμυρίων λιρών μπορεί να φτάσει τα 130 περίπου χρόνια.
Η προοπτική αυτή βάζει στο επίκεντρο την πρακτική του λεγόμενου βιοχάκινγκ (biohacking), με τη χρήση εμφυτεύσιμων τεχνολογιών, της διατροφής, συμπληρωμάτων, ιατρικών διαδικασιών και ενέσεων βλαστοκυττάρων.
«Θα υπάρξουν εξειδικευμένα νοσοκομεία με ενθουσιώδεις γιατρούς, νοσηλευτές, χειρουργούς, έρευνα και ανάπτυξη για τα πάντα ώστε να εξασφαλίζουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής για όσους μπορούν να το αντέξουν οικονομικά», προβλέπει ο Μπάντμιντον.
«Η γήρανση του πληθυσμού σημαίνει επίσης ότι θα υπάρξει μεγάλη ζήτηση για φροντιστές και νοσηλευτές», επισημαίνει.
Το πεδίο είναι ανοιχτό για γιατρούς, νοσηλευτές, χειρουργούς, φυσιοθεραπευτές, διατροφολόγους. Η μετεξέλιξή τους προς αυτήν την κατεύθυνση αναφέρεται ότι θα περιλαμβάνει έναν συνδυασμό της παραδοσιακής ιατρικής για μια γκάμα ειδικοτήτων, με την τεχνολογία. «Στο μέλλον», υποστηρίζει ο Μπάντμιντον, «αν είστε εξαιρετικά πλούσιοι και θέλετε να ζήσετε για πάντα, θα μπορούμε να το κάνουμε και αυτό»…
«Μέχρι το 2040, τα δεδομένα θα δημιουργούνται με ρυθμό άνω των 200 petabyte ετησίως, με περισσότερες από 8.000 αλληλεπιδράσεις ψηφιακών δεδομένων ανά άτομο κάθε μέρα: μία κάθε 10 δευτερόλεπτα περίπου», επισημαίνει ο Μπάντμιντον.
Καθώς αρχίζουμε να αποκτούμε περισσότερη εξουσία στα δεδομένα που παράγουμε και να ασχολούμαστε πιο σοβαρά με τις διαδικτυακές ταυτότητές μας, προβλέπεται ότι θα βρεθούμε σε θέση επιλογής για την αξιοποίησή τους, ακόμη και με τη δυνατότητα αποκόμισης χρημάτων από αυτό, όπως π.χ. γίνεται σήμερα με τη συμμετοχή σε δοκιμές φαρμάκων.
Θα προκύψουν λοιπόν επαγγελματίες και εταιρείες «Μεσιτείας Προσωπικών Δεδομένων». Πρόδρομοι αυτών θα μπορούσε να είναι οι σημερινοί προγραμματιστές λογισμικού, αναλυτές δεδομένων και επιχειρήσεων, διαχειριστές βάσεων δεδομένων, εκπαιδευτές τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικοί.
Ανθρωποκεντρικοί σχεδιαστές και επιστήμονες ηθικής φιλοσοφίας
Καθώς η τεχνολογία θα γίνεται όλο και περισσότερο αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας -από την εκπαίδευση και την εργασία, έως το σπίτι και την ιδιωτική ζωή μας- θα απαιτηθεί, κατά τον Βρετανό μελλοντολόγο, ένας ευρύτερος ανθρωποκεντρικός επανασχεδιασμός, με νέους τρόπους συμμετοχής και επικοινωνίας.
Στη λογική αυτή, η τεχνολογία θα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι, ώστε στην εποχή των δεδομένων να είναι ο άνθρωπος που την χρησιμοποιεί η προτεραιότητα και όχι η εκάστοτε τεχνολογική εταιρεία.
Επίσης, προβλέπεται επανασχεδιασμός μεγάλου τμήματος των συστημάτων διακυβέρνησης και διοίκησης, κυρίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, με επίκεντρο την ενδυνάμωση του ρόλου των πολιτών και τη διαφάνεια.
Σε αυτό το πλαίσιο θα έχουν κομβικό ρόλο νέα επαγγέλματα, που θεωρείται ότι θα μπορούσε να είναι οι διάδοχοι σημερινών, όπως των σχεδιαστών συστημάτων, μηχανικών λογισμικού, καθηγητών Ηθικής Φιλοσοφίας, φιλόσοφοι, ψυχολόγοι.
Αρχιτέκτονες metaverse
Αντί να κάνουμε επαγγελματικές συσκέψεις μέσω κλήσεων Zoom, μέχρι το 2040 μπορεί αυτές να γίνονται σε χώρους εικονικής πραγματικότητας (VR).
«Θα ζήσουμε σε έναν κόσμο μικτής πραγματικότητας, ώστε να μπορώ να φοράω φαινομενικά κανονικά γυαλιά και να κοιτάζω τον κόσμο επαυξημένο με πληροφορίες για αντικείμενα», λέει ο Μπάντμιγκτον.
Αυτός ο εικονικός κόσμος της σύνδεσης με avatar, ακόμη και με 8G -αναφέρει- θα κατασκευαστεί από πολυπληθείς ομάδες. Κεντρικό ρόλο θα έχουν οι αρχιτέκτονες metaverse και σχεδιαστές παγκόσμιων εμπειριών online-offline για μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, κυβερνήσεις, τεχνολογικές πλατφόρμες και διαφημιστικές εταιρείες.
Θεωρείται ότι θα είναι η μετεξέλιξη για αρχιτέκτονες, σχεδιαστές βιντεοπαιχνιδιών, καλλιτέχνες οπτικών εφέ, εικαστικούς καλλιτέχνες, μουσικούς και μηχανικούς ήχου, σχεδιαστές μόδας, ειδικούς λιανικών πωλήσεων.
Μεταφραστές και ψυχολόγοι τεχνητής νοημοσύνης
Φανταστείτε το ξυπνητήρι σας να επικοινωνεί με την καφετιέρα και την τοστιέρα σας σε μια άψογα συντονισμένη συνεργασία, ώστε ο καφές και το τοστ σας να είναι έτοιμα όταν θα μπείτε στην κουζίνα.
Μπορεί επίσης να συνδέονται με άλλες συσκευές του είδους τους, λαμβάνοντας πληροφορίες για με το πόσο συχνά και πότε χρησιμοποιούνται, εκπληρώνοντας μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και με το… παραπάνω τον σκοπό κατασκευής τους.
Ωστόσο «η Εκμάθηση Μηχανών (Machine Learning), οι “έξυπνες” συσκευές, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things) και η ρομποτική θα είναι τόσο διαδεδομένες στην κοινωνία, που σύντομα θα έχουν αισθήματα, όπως εμείς», προβλέπει ο Μπάντμιντον.
Ως εκ τούτου, λέει, «οι επαγγελματίες ψυχολόγοι θα βελτιώσουν τις δεξιότητές τους για να κατανοήσουν τις μικροδιαφορές της τεχνητής νοημοσύνης και πώς μαθαίνουν οι μηχανές». Θα απαιτηθεί παράλληλη εκπαίδευση σε τομείς όπως η πληροφορική και η νευρογλωσσολογία.
Σύμφωνα με τον μελλοντολόγο Μάθιου Γκρίφιν, ιδρυτή της δεξαμενής σκέψης Ινστιτούτο 311, θα απαιτηθούν επίσης μεταφραστές ρομπότ. «Άνθρωποι ικανοί να κατανοήσουν τις διαφορετικές γλώσσες που η τεχνητή νοημοσύνη έχει δημιουργήσει από μόνη της και για τον εαυτό της», εξηγεί.
Υπηρεσίες και προϊόντα παρέχονται και πωλούνται ήδη στο διαδίκτυο, σε διεθνές επίπεδο και από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου.
Σε αρκετές περιπτώσεις, ανεξαρτήτως του μεγέθους μιας επιχείρησης, η ανάπτυξή της βασίζεται επίσης σε συνεργασίες, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, με ελεύθερους επαγγελματίες.
Στο μέλλον εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι αναμένεται να ξεκινήσουν τη δική τους εταιρεία. «Κάποιες από αυτές θα είναι online, άλλες εκτός σύνδεσης», λέει ο Μπάντμιντον. Για παράδειγμα, αναφέρει, «μερικές θα παρέχουν χειροτεχνικές υπηρεσίες σε ανθρώπους που δεν θέλουν ένα ρομπότ να τους κάνει σάντουιτς».
Μηχανικοί Τροφίμων
«Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να εκτυπώνουμε 3D τρόφιμα», λέει ο Γκρίφιν. «Έχουμε επίσης τη δυνατότητα να καλλιεργούμε διαφορετικά είδη τροφίμων σε βιοαντιδραστήρες, όπου βάζεις ένα κύτταρο από ένα ζώο και καταλήγεις κυριολεκτικά με ένα κιλό κρέας».
«Ένας μηχανικός τροφίμων είναι σε θέση να κατασκευάζει διαφορετικά τρόφιμα σε μοριακό επίπεδο», εξηγεί. Κατά πολλούς αναλυτές, αυτός ίσως να γίνει σε πολλές περιπτώσεις μονόδρομος, λόγω υπερπληθυσμού και της επιδεινούμενης κλιματικής αλλαγής.
Ακτιβιστές καλλιτέχνες και δημιουργοί
Κατά τον Μπάντμιντον, μέχρι το 2040 η τηλεόραση όπως την ξέρουμε θα έχει πάψει να υπάρχει. Το παν, λέει, θα είναι το περιεχόμενο συν την εμπειρία. Προβλέπει ότι πιο συνεργατικές και διαδραστικές μορφές τηλεόρασης, μουσικής, βίντεο και τέχνης και αναβίωση των ζωντανών παραστάσεων, από το θέατρο, έως τον δρόμο.
Αυτό δεν θα αφορά απλώς την ψυχαγωγία, υποστηρίζει. «Θα ενώσει την κοινωνία, δίνοντας σκοπό στη ζωή και θα τα βάλει με τις κυβερνήσεις και τις μεγάλες επιχειρήσεις». Κεντρικό ρόλο θα έχουν καλλιτέχνες, συγγραφείς και τηλεοπτικοί παραγωγοί.
Δηλαδή εφηύρατε όλα αυτά τα ψέματα για να βάλετε στο χέρι όλο το χρήμα;
Τι μαλακίες λένε; Αφού όλοι θα είναι ρομπότ. Ο ανθρώπινος παράγοντας θα έχει εξοβελιστεί. Το αντίγραφο του ανθρώπου θα βρίσκεται στο μουσείο. Όπως λένε για τον homo sapiens, τον νεάντερταλ, θα λένε τότε για μας.