Πλάνη ότι τα καγκέλια εμπνεύστηκε η Γωγώ Τσαμπά – Ποια είναι η «κοιτίδα» του δημοφιλούς αυτού χορού; – Ο Πέτρος Λούκας Χαλκιάς και ο τραγουδιστής Γιάννης Καψάλης, γιος του επίσης σπουδαίου Ηπειρώτη κλαρινίστα Σταύρου Καψάλη, που ήταν ο πρώτος που πρόσθεσε το χαρακτηριστικό «Ωπωπωπω…»
Πριν από λίγες μέρες, είδαμε στο διαδίκτυο μια διασκευή των «Καγκελιών», από το ιαπωνικό συγκρότημα «Pyramidos». Οι συμπαθείς Ιάπωνες, που έχουν διασκευάσει και άλλα ελληνικά τραγούδια, κάνουν βέβαια μια φιλότιμη προσπάθεια, η ερμηνεία τους όμως απέχει παρασάγγας από τα παραδοσιακά καγκέλια. Είναι σαφώς σημαντικό, να ακούγεται η ελληνική μουσική σε μια χώρα όπως η Ιαπωνία και γι’ αυτό τους αξίζει ένα «μπράβο».
Διαβάσαμε επίσης, ότι οι «Pyramidos» ερμήνευσαν τα καγκέλια της Γωγώς Τσαμπά! Πρόκειται φυσικά για τεράστια ανακρίβεια. Η Γωγώ Τσαμπά, ερμήνευσε μια διασκευή των «Καγκελιών» όπως και πολλοί άλλοι. Ούτε τη μουσική τους, ούτε τους στίχους έγραψε.
Από πού…κατάγονται τα «Καγκέλια»;
Τα Καγκέλια ή Καγγέλια, είναι παραδοσιακός σκοπός και χορός. Στην «Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού», διαβάζουμε ότι είναι «χορός πηδηχτός και με πολλές στροφές. Καγγέλι σημαίνει στροφή». Συνεπώς οι στροφές, τα καγγέλια, έδωσαν το όνομά τους στον χορό.
Ο Δημήτριος Χρ. Λάππας, στο «Ηπειρώτικο Γλωσσάρι» (έκδοση 2018), γράφει: καγκέλι(ουσ., το) ο κύκλος του χορού < λατ. Cancelium (=κάγκελο), πρβ. Καγκέλια ή κύκλες (<κύκλα) ή δίπλες = κυκλικοί χοροί, καγκελάρι = μεγάλος κυκλικός χορός.
Ο χορός αρχίζει σε ρυθμό 7/8 και όταν ζωηρεύει, μετατρέπεται σε ρυθμό 2/4 («Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού»).
Τα Καγκέλια, προέρχονται από την Ήπειρο. Ίσως από τα Γραμμενοχώρια, χωριά 15-20 χλμ. δυτικά της πόλης των Ιωαννίνων. Στο βίντεο που βλέπετε με τα «αυθεντικά καγκέλια» και τον έξοχο Ναπολέοντα Ζούμπα στο κλαρίνο, είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν πολλές διαφορές με τα καγκέλια που, λίγο – πολύ, όλοι γνωρίζουμε σήμερα.
Τα καγκέλια, αρχικά, χορεύονταν επίσης στη Βορειοδυτική Θεσσαλία. Αντίθετα, τουλάχιστον μέχρι πριν λίγα χρόνια, ήταν μάλλον άγνωστα στα χωριά του Πωγωνίου, στο ΒΔ άκρο του νομού Ιωαννίνων, στα σύνορα με την Αλβανία.
Αρχικά, τα καγκέλια δεν είχαν στίχους. Πρώτος, πρόσθεσε λόγια στη μουσική ο σπουδαίος τραγουδιστής Αντώνης Κυρίτσης, Θεσσαλός στην καταγωγή αλλά με ρεπερτόριο ηπειρώτικων κυρίως τραγουδιών, που μαζί με τον κορυφαίο κλαρινίστα Πέτρο Λούκα Χαλκιά έχουν στο ενεργητικό τους αμέτρητες επιτυχίες.
Ο τραγουδιστής Γιάννης Καψάλης, γιος του επίσης σπουδαίου Ηπειρώτη κλαρινίστα Σταύρου Καψάλη, ήταν πιθανότατα ο πρώτος που πρόσθεσε το χαρακτηριστικό «Ωπωπωπω…». Ο ρυθμός ζωήρεψε ακόμα περισσότερο και τα καγκέλια έγιναν ο πιο …μαστ χορός για κάθε γλέντι.
Παράλληλα και λαϊκοί τραγουδιστές, όπως ο Γιώργος Τσαλίκης, ο Κυριάκος Κυανός κλπ. ηχογράφησαν τα καγκέλια, γνωρίζοντας πολύ μεγάλη επιτυχία. Φυσικά, ακολούθησαν και πολλοί ερμηνευτές και ερμηνεύτριες δημοτικών (και δημοτικοφανών) τραγουδιών, όπως οι Κώστας Σαφέτης, Γιώτα Γρίβα κ.ά.
Στο You Tube, μπορείτε να βρείτε δεκάδες εκτελέσεις. Προφανώς ο άγνωστος συνθέτης των καγκελιών, δεν φανταζόταν ποτέ τον χαμό που θα γινόταν, δεκαετίες μετά τη σύνθεσή τους, με τη δημιουργία του!
Ο Πέτρος Λούκας – Χαλκιάς
Ανάμεσα στις πολλές εκτελέσεις των «Καγκελιών», ξεχωρίζει αυτή του Πέτρου Λούκα – Χαλκιά. Σε εμφάνισή του σε πρωινάδικο, ο ίδιος είχε πει ότι αυτός συνέθεσε τα «Καγκέλια». Κάτι τέτοιο δεν ισχύει όμως. Αντίθετα δεν αποκλείεται να είναι αυτός που διασκεύασε την αρχική μελωδία.
Επειδή για τον Πέτρο Λούκα – Χαλκιά, έχουν γραφτεί πάρα πολλά, να ξεκαθαρίσουμε λίγο τα πράγματα. Ο Πέτρος Χαλκιάς, γεννήθηκε στο Δελβινάκι Πωγωνίου Ηπείρου το 1934. Πατέρας του ήταν ο Περικλής Χαλκιάς, από την Καστάνιανη Πωγωνίου, ένας πολύ μεγάλος κλαρινίστας. Η μητέρα του, καταγόταν από μια μεγάλη μουσική οικογένεια του Δελβινακίου, τους Χαρισιάδηδες, που είναι γνωστοί και με το επώνυμο «Λούκας».
Ο Πέτρος Χαλκιάς, για να μην δημιουργείται σύγχυση με τους άλλους Χαλκιάδες (κυρίως τον αθάνατο Τάσο Χαλκιά), πρόσθεσε το επώνυμο – παρατσούκλι «Λούκας» στους πρώτους του δίσκους. Έτσι είναι γνωστός μέχρι σήμερα ως Πέτρος Λούκας Χαλκιάς ή Πετρολούκας Χαλκιάς. Πρόσφατα, έφυγε από τη ζωή ο γιος του Μπάμπης, στα 52 του χρόνια. Ο Μπάμπης, ήταν εξαιρετικός κλαρινίστας, χτυπήθηκε όμως από την επάρατο ασθένεια και έφυγε πρόωρα από κοντά μας.
ΓΑΜΟΣ
Σπάνια,συλλεκτική φωτογραφία. Γάμος στην Καστάνιανη Πωγωνίου τη δεκαετία του 1950. Ο μελαχρινός νεαρός με το κλαρίνο,μπροστά στη φωτογραφία,είναι ο Πετρολούκας Χαλκιάς. Καθιστός,αριστερά του με το κλαρίνο,ο πατέρας του Περικλής Χαλκιάς.Ευχαριστούμε θερμά τον μυστακοφόρο,νεαρό τότε,κύριο Γιώργο(στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας),για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσε!
Γιος του Μπάμπη, εγγονός του Πετρολούκα Χαλκιά, είναι ο Πέτρος Χαλκιάς, που θεωρούμε ό,τι, θ’ αφήσει εποχή!
Αυτά που έχουμε ακούσει και διαβάσει από κάποιους «επώνυμους» μάλιστα, ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει ο Πέτρος Λούκας – Χαλκιάς να χρησιμοποιεί το επώνυμο «Χαλκιάς», συγγνώμη, αλλά στερούνται λογικής. Τι να κάνει δηλαδή ο άνθρωπος, ν’ αλλάξει το επώνυμό του γιατί υπάρχουν και άλλοι Χαλκιάδες;
Εκτός από τα «αυθεντικά καγκέλια», προτείνουμε δύο ακόμα εκδοχές τους. Μία με τον Πέτρο Λούκα – Χαλκιά και μία με τον Γίαννη Ζιάκο. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους κλαρινίστες της νέας γενιάς. Με καταγωγή από την Ελασσόνα, έχει ένα εξαιρετικά μεγάλο ρεπερτόριο και πραγματικά ξεσηκώνει τον κόσμο στις εμφανίσεις του.
Με την ευκαιρία, να ευχαριστήσουμε τον Γιάννη Ζιάκο, για τις πληροφορίες που μας έδωσε και να ευχηθούμε η ελληνική μουσική, έστω και μεταλλαγμένη, να συνεχίζει να ακούγεται στα πέρατα του κόσμου!
