Τα πιθανά σενάρια εξέλιξης της Covid-19, ενός ιού που θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται ανέφεραν Ισπανοί ειδήμονες.
Αν και βυθιζόμαστε σε αλεπάλληλα νέα κύματα κορονοϊού, η αλήθεια είναι ότι από τότε που άρχισε να προχωράει η χορήγηση των εμβολίων, η κατάσταση με την πανδημία έχει βελτιωθεί. Άνθρωποι ωστόσο συνεχίζουν να πεθαίνουν και η Covid-19 είναι ακόμα ανάμεσά μας: οι λοιμώξεις αυξάνονται και ο αριθμός των νοσηλευόμενων επίσης.
Ο Αγουστίν Πορτέλα, επικεφαλής του Τμήματος Βιολογικών Προϊόντων, Προηγμένων Θεραπειών και Βιοτεχνολογίας του Ισπανικού Οργανισμού Φαρμάκων (Aemps) μίλησε σε πρόσφατο συνέδριο στη χώρα, για την ανοσία και τα εμβόλια στο τρέχον πλαίσιο.
Τα μαθήματα απο τον κορονοϊό
Παρόλο που ο SARS-CoV-2 κωδικοποιεί περισσότερες από 25 πρωτεΐνες, όλα τα εμβόλια που είναι εγκεκριμένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζονται σε μία μόνο πρωτεΐνη ακίδα, που επιτρέπει στον ιό να συνδεθεί με το κύτταρο μέσω του υποδοχέα ACE2. «Χωρίς αυτή την ένωση, ο ιός δεν μολύνει», επεσήμανε ο Πορτέλα.
Επομένως, το ανοσοποιητικό σύστημα ενός φυσικά μολυσμένου και ενός εμβολιασμένου ατόμου ανταποκρίνεται διαφορετικά, όπως συμβαίνει με άλλους ιούς: όταν κάποιος μολυνθεί, θα έχει απόκριση και στις 25 πρωτεΐνες, ενώ σε ένα εμβολιασμένο άτομο θα ανταποκριθεί μόνο σε έναν. Με αυτόν τον τρόπο, ανέφερε ο Πορτέλα, η προστασία σε άτομα που έχουν μολυνθεί ή έχουν μολυνθεί και εμβολιαστεί (υβριδική ανοσία) θα είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στα άτομα που έχουν μόνο εμβολιαστεί.
Επιπλέον, η προστασία που παρέχει το εμβόλιο έναντι της ήπιας νόσου μειώνεται με την πάροδο του χρόνου αλλά διατηρείται στη σοβαρή νόσο. Στην περίπτωση της μετάλλαξης «Όμικρον» πρακτικά εξαφανίζεται μετά από 24 εβδομάδες, αν και με την τρίτη δόση ανακάμπτει και υπάρχει υψηλή αποτελεσματικότητα . Το εμβόλιο δεν προλαμβάνει τις επαναμολύνσεις, αλλά προλαμβάνει τις σοβαρές λοιμώξεις, τόνισε ο Ισπανός εμπειρογνώμονας.c
Κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή με το αντιγόνο, τα αντισώματα έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με την ανοσολογική μνήμη. «Μόλις έρθουμε σε επαφή με το πρώτο αντιγόνο, υπάρχουν κύτταρα μνήμης που, όταν συναντούν ξανά το αντιγόνο, παράγουν γρήγορα αντισώματα, κάθε φορά με μεγαλύτερη συγγένεια. Έχοντας αντισώματα μεγαλύτερης συγγένειας, με μικρότερη ποσότητα μπορούμε να εξουδετερώσουμε την ίδια ποσότητα ιού».
Αυτό εξηγεί ότι την πρώτη φορά που ερχόμαστε σε επαφή με τον ιό, αρχίζει να πολλαπλασιάζεται στην ανώτερη αναπνευστική οδό και τα αντισώματα χαμηλής συγγένειας χρειάζονται περίπου 20 ημέρες για να εξουδετερώσουν τον ιό, οπότε ενώ ο ιός φτάνει στους αεραγωγούς της κατώτερης αναπνευστικής οδού και προκαλεί σοβαρή ασθένεια. Όταν υπάρχουν περισσότερες επαφές με τον ιό, το ανοσοποιητικό σύστημα δρα νωρίτερα, σε λιγότερο από μία εβδομάδα (5-7 ημέρες), τον εξουδετερώνει και τον εμποδίζει να προχωρήσει στο κατώτερο αναπνευστικό. Και αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί έχουμε επαναμολύνσεις αλλά όχι σοβαρά κρούσματα.
Υπό αυτή την έννοια, ο ειδικός εξήγησε επίσης πώς είναι δυνατόν το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αναγνωρίζει τον ιό, με όλες τις παραλλαγές που έχουν υπάρξει και με τα εμβόλια να βασίζονται στην πρωτεΐνη S του στελέχους της Ουχάν. «Υπάρχει ένας άλλος μηχανισμός που είναι γνωστός εδώ και πολύ καιρό, ο οποίος είναι η σωματική υπερμετάλλαξη.
Τα κύτταρα μνήμης έχουν έναν μηχανισμό με τον οποίο όταν συναντούν ξανά το αντιγόνο, δημιουργούν μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών αντισωμάτων. Με άλλα λόγια, μετά την επανειλημμένη έκθεση στο αντιγόνο παράγουμε ένα ευρύ ρεπερτόριο αντισωμάτων και γι’ αυτό, αν και δεν έχουμε εμβολιαστεί κατά του στελέχους Όμικρον, έχουμε αντισώματα εναντίον του».
Τα τρία πιθανά σενάρια
Ο Ισπανός ειδικός μίλησε επίσης για την πιθανή εξέλιξη του κορονοϊού και ανέπτυξε τρία πιθανά σενάρια. Ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο είναι ότι ο ιός θα συνεχίσει να συσσωρεύει μεταλλάξεις. «Ο ιός μας εκπλήσσει με την ευκολία που έχει να αναπτύσσει μεταλλάξεις και να παραμένει βιώσιμος. Αλλά όσο υπάρχουν τίτλοι εξουδετερωτικών αντισωμάτων στους ορούς των εμβολιασμένων που αναγνωρίζουν μια νέα παραλλαγή, θα υπάρχει ευρεία κυκλοφορία του ιού αλλά όχι αύξηση κρουσμάτων, σοβαρή νόσηση στις ΜΕΘ και θάνατος».
Ένα άλλο πολύ πιο περίπλοκο σενάριο, σύμφωνα με τον ειδικό, είναι ότι η πρωτεΐνη S αναπτύσσει την ικανότητα να συνδέεται με έναν νέο υποδοχέα. «Είναι πολύ απίθανο, αλλά αν συνέβαινε θα μπορούσε να υπάρξει μια αλλαγή, ο ιός θα μπορούσε να μολύνει άλλα κύτταρα».
Σε αυτή την περίπτωση, ο Πορτέλα επεσήμανε ότι θα μπορούσε να υπάρξει κάποια προστασία έναντι της σοβαρότητας της νόσου «χάρη στα αντισώματα που αναγνωρίζουν άλλα σημεία στην πρωτεϊνη. Ο ειδικός τόνισε ότι είναι απίθανο, αν και ανέφερε ότι κάθε φορά που εμφανίζεται μια νέα παραλλαγή, οι επιστήμονες περιγράφουν αν συνδέεται με το ACE2 ή όχι, δηλαδή δεν αποκλείουν να συμβεί κάτι τέτοιο.
Το τρίτο σενάριο, είναι «ένα πολύ τρομερό ενδεχόμενο που ελπίζουμε ότι δεν θα συμβεί», θα ήταν εάν μια άλλη από τις πρωτεΐνες της μεμβράνης (η Μ ή η Ε) μπορεί να είναι αυτές που συνδέονται με τον υποδοχέα του κυττάρου. «Αυτό είναι πολύ, πολύ απίθανο, είναι πολύ μικρές πρωτεΐνες, αλλά αν συμβεί αυτό θα μπορούσαμε επίσης να έχουμε μια αλλαγή στην ασθένεια.
Σε αυτήν την περίπτωση, θα υπήρχε κάποια προστασία από τη βαρύτητα χάρη στα αντισώματα που αναγνωρίζουν άλλες πρωτεΐνες του ιού στους ανθρώπους που έχουν μολυνθεί. Και όσοι έχουν εμβολιαστεί μπορεί να έχουν πρόβλημα γιατί δεν θα είχαν δει ποτέ αυτή την πρωτεΐνη», πρόσθεσε.
Εστίαση στα νεογέννητα
Γνωρίζοντας ότι το εμβόλιο δεν προλαμβάνει τη μόλυνση και ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ήδη μολυνθεί αρκετές φορές, ο ειδικός της Aemps έθεσε ορισμένα ερωτήματα: «Όταν όλοι έχουμε μολυνθεί πολλές φορές με όλες τις πιθανές παραλλαγές του SARS-CoV-2 πιστεύετε ότι ο ιός θα συνεχίσει να κυκλοφορεί;Πού πρέπει να γίνει η επιδημιολογική επιτήρηση;» Σύμφωνα με τον ίδιο τον Πορτέλα στα νεογέννητα.
«Τα πρώτα χρόνια της ζωής τους γνώρισαν τη μία πανδημία μετά την άλλη: γρίπη, συγκυτιακός ιός του αναπνευστικού, όταν δεν υπήρχαν εμβόλια, ιλαρά… Για αυτούς και για τους γονείς τους».
Η μόλυνση σε παιδιά και ενήλικες είναι διαφορετική. «Τα παιδιά έχουν προστασία τους πρώτους μήνες λόγω των αντισωμάτων που τους μεταδίδονται από τη μητέρα, αλλά μόλις τελειώσει, το παιδί θα κινδυνεύει εξίσου». Για όλους αυτούς τους λόγους, αν και είναι μια ομάδα που δεν παρακολουθείται στενά γιατί είναι κατανοητό ότι δε νοσεί σοβαρά, ο ειδικός συνιστά μελλοντική παρακολούθηση σε νεογέννητα και ανεμβολίαστα παιδιά.
