Οι πρόεδροι της Ρωσίας και του Ιράν συναντήθηκαν στη Μόσχα την περασμένη Παρασκευή, 17 Ιανουαρίου 2025, για να υπογράψουν ένα επικαιροποιημένο σύμφωνο στρατηγικής εταιρικής σχέσης.
Η προετοιμασία αυτής της εξέλιξης μπορεί να έτυχε μιας νευρικής υποδοχής από τη Δύση, όμως σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές της αγοράς ενέργειας, αλλάζει μόνο τους όρους του ενεργειακού παιχνιδιού.
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο αυτό μπορεί να ισχύει είναι όσον αφορά το φυσικό αέριο, όχι τη γεωπολιτική.
Τι αλλάζουν Ρωσία και Ιράν
Αρχικά, η Ρωσία και το Ιράν είχαν ήδη στενή στρατιωτική-τεχνική συνεργασία πριν αναθεωρήσουν τη στρατηγική τους συνεργασία την περασμένη εβδομάδα, όπως αποδεικνύεται από τις φήμες ότι η Ρωσία βασίζεται σε ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία.
Συμφώνησαν επίσης να αναβιώσουν τον προηγουμένως θνησιγενή Μεταφορικό Διάδρομο Βορρά-Νότου (NSTC) λίγο μετά την έναρξη της ειδικής επιχείρησης και η Δύση επέβαλε άνευ προηγουμένου κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Επομένως, τα μέρη της ενημερωμένης στρατηγικής τους συνεργασίας δεν είναι κάτι καινούργιο, απλώς στοχεύουν στην ενίσχυσή τους.
Σχετικά με αυτό, αυτή η συμφωνία είναι θεμελιωδώς διαφορετική από τη ρωσο-βορειοκορεατική συμφωνία του περασμένου καλοκαιριού, καθώς δεν υπάρχουν αμοιβαίες αμυντικές υποχρεώσεις όπως διευκρινίζονται στο άρθρο 3.
Δεσμεύτηκαν μόνο να μην βοηθήσουν σε καμία επίθεση εναντίον του άλλου, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας στον επιτιθέμενο, και να βοηθήσει να διευθετηθεί η επακόλουθη σύγκρουση στον ΟΗΕ.
Αυτό ίσχυε ήδη στις σχέσεις τους, οπότε η ρητή διευκρίνιση είναι περιττή.
Σε καμία περίπτωση η Ρωσία δεν θα ξεκινήσει πόλεμο εναντίον του Ισραήλ ή/και των ΗΠΑ για να υποστηρίξει το Ιράν.
Οι επιλογές του Putin
Σε τελική ανάλυση, «η Ρωσία απέφυγε κάποια εμπλοκή επιλέγοντας σοφά να μην συμμαχήσει με τον πλέον ηττημένο άξονα αντίστασης» τους τελευταίους 15 μήνες καθώς το Ισραήλ κατέστρεψε μόνο του αυτό το περιφερειακό δίκτυο υπό την ηγεσία του Ιράν, οπότε φυσικά συνάγεται ότι δεν θα διακινδυνεύσει έναν Παγκόσμιο Πόλεμο για την υπεράσπιση ενός ακόμη πιο αδύναμου Ιράν.
Επιπλέον, η Ρωσία δεν διακινδύνευσε πόλεμο με κανέναν από τους δύο εν μέσω της αλλαγής καθεστώτος που υποστηρίχθηκε από την Αμερική και την Τουρκία τον περασμένο Δεκέμβριο στη Συρία, για να μην αναφέρουμε τη συνεχιζόμενη ειδική επιχείρηση όπου έχει άμεσα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας.
Ως εκ τούτου, ο Putin είναι πολύ απίθανο να ξεφύγει από αυτό το προηγούμενο, το οποίο οι παρατηρητές μπορούν με βεβαιότητα να συμπεράνουν με την άρνησή του να συμπεριλάβει οποιεσδήποτε υποχρεώσεις αμοιβαίας άμυνας παρόμοια με τη Βόρεια Κορέα στο επικαιροποιημένο σύμφωνο στρατηγικής εταιρικής σχέσης της Ρωσίας με το Ιράν.
Θα πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι η χρονική στιγμή της υπογραφής αυτού του εγγράφου είναι επίσης σημαντική καθώς έλαβε χώρα αφού το Ισραήλ νίκησε τον Άξονα της Αντίστασης και καθώς η περιοχή εισέρχεται αντίστοιχα σε μια νέα γεωπολιτική εποχή.
Οι ελιγμοί του Putin
Τα μέρη διαπραγματεύονταν το ενημερωμένο τους σύμφωνο εδώ και αρκετά χρόνια, και ενώ οι εργασίες είχαν τελειώσει το περασμένο φθινόπωρο, ο Putin ζήτησε συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του Καζάν να πραγματοποιήσει ο Pezeshkian μια ξεχωριστή επίσκεψη στη χώρα του για να υπογράψει αυτό το έγγραφο και άλλα σημαντικά έγγραφα σε μια τελετουργική ατμόσφαιρα.”
Κάποιοι εκείνη την εποχή το απέρριψαν επιπόλαια ως κάποια μορφή πρωτοκόλλου, αλλά εκ των υστέρων, είναι αναμφισβήτητο ότι η Ρωσία δεν ήθελε να υπογράψει ένα τέτοιο σύμφωνο εταιρικής σχέσης μέχρι να υποχωρήσουν τελικά οι περιφερειακές εχθροπραξίες.
Αυτό είναι επίσης κατανοητό, καθώς προέβλεψε ότι η Δύση και κάποιοι στο Ισραήλ θα ερμήνευαν αυτή την εξέλιξη ως υποτιθέμενη ότι στοχεύει εναντίον τους, με το αποτέλεσμα να περιπλέκει τυχόν πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες για την Ουκρανία και να κινδυνεύει με κρίση στις σχέσεις με το Ισραήλ.
Ο Putin παραμένει προσηλωμένος στην επίλυση του διλήμματος ασφαλείας ΝΑΤΟ-Ρωσίας σχετικά με την Ουκρανία μέσω διπλωματικών μέσων και πέρασε το τελευταίο τέταρτο του αιώνα διευρύνοντας τους δεσμούς με το Ισραήλ, οπότε δεν επρόκειτο να διακινδυνεύσει ούτε με αυτόν τον τρόπο.
Η θέση του Ιράν
Από την πλευρά του Ιράν, ο Pezeshkian αντιπροσωπεύει τη «μεταρρυθμιστική»/«μετριοπαθή» παράταξη της ιρανικής ελίτ χάραξης πολιτικής, και μπορεί επίσης να ανησυχούσαν ότι αυτή η εξέλιξη θα ερμηνευόταν από τη Δύση και κάποιους στο Ισραήλ ως στοχευμένη εναντίον τους.
Τέτοιες αντιλήψεις θα μπορούσαν να χαλάσουν κάθε πιθανότητα αναβίωσης των πυρηνικών συνομιλιών με τις ΗΠΑ και ήταν ακόμα αβέβαιο ποιος θα ήταν ο επόμενος Αμερικανός Πρόεδρος, οπότε αυτός και οι όμοιοί του θα μπορούσαν επίσης να υπολόγιζαν ότι είναι καλύτερο να περιμένουμε μέχρι να υποχωρήσουν επιτέλους οι περιφερειακές εχθροπραξίες.
Οι παρατηρητές θα σημειώσουν ότι ο Pezeshkian έδωσε την πρώτη του συνέντευξη σε ξένα ΜΜΕ μετά τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ λίγες μέρες πριν ταξιδέψει στη Μόσχα, κατά τη διάρκεια της οποίας επιβεβαίωσε την πρόθεσή του να συνεχίσει τις συνομιλίες με τις ΗΠΑ.
Το χρονοδιάγραμμα υποδηλώνει έντονα ότι ήθελε να αντιμετωπίσει προληπτικά όποια επιθετικά στοιχεία της νέας κυβέρνησης θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να εφαρμόσουν το ενημερωμένο σύμφωνο στρατηγικής εταιρικής σχέσης της χώρας του με τη Ρωσία.
Αυτό μπορεί να είχε συντονιστεί και με τη Ρωσία σε κάποιο βαθμό.
Αμοιβαίο εμπόριο
Προχωρώντας στη συνιστώσα NSTC του ενημερωμένου συμφώνου στρατηγικής εταιρικής σχέσης τους, είναι πολύ πιο ουσιαστικό, δεδομένου ότι ο στόχος είναι να αυξηθεί το αμοιβαίο εμπόριο των 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο θα βοηθήσει τη Ρωσία να φτάσει πιο εύκολα σε άλλες αγορές του Παγκόσμιου Νότου παρέχοντας ανακούφιση για την οικονομία του Ιράν που πλήττεται από κυρώσεις.
Εάν είναι επιτυχής, και θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να το δούμε, τότε το NSTC μπορεί να χρησιμεύσει ως ένας νέος γεωοικονομικός άξονας που συνδέει την Ευρασιατική Heartland με τη Δυτική Ασία, τη Νότια Ασία και τελικά την ASEAN και την Ανατολική Αφρική.
Για άλλη μια φορά, αυτά τα σχέδια ήταν ήδη σε εξέλιξη για σχεδόν τρία χρόνια προτού τελικά υπογράψουν το επί μακρόν διαπραγματευόμενο ενημερωμένο σύμφωνο στρατηγικής εταιρικής σχέσης τους, επομένως τίποτα από αυτά δεν είναι ακριβώς καινούργιο, αρκεί απλώς να αναφέρεται σε ευρύτερο πλαίσιο, δεδομένου ότι μέρος αυτού του πρόσφατα υπογραφείσας NSTC.
Πολύ πιο σημαντικό από τα στρατιωτικά και συνδεσιμότητα είναι τα φιλόδοξα σχέδιά τους για φυσικό αέριο, καθώς η Ρωσία και το Ιράν διαθέτουν μερικά από τα μεγαλύτερα αποθέματα στον κόσμο, με τα τελευταία να παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα.
Εξηγήθηκε στα τέλη Αυγούστου γιατί «η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να ανακατευθύνει τα σχέδιά της για τον αγωγό φυσικού αερίου από την Κίνα στο Ιράν και την Ινδία», συγκεκριμένα λόγω της συνεχιζόμενης διαφοράς τιμολόγησης με τη Λαϊκή Δημοκρατία σχετικά με το Power of Siberia 2 και των τελευταίων μνημονίων φυσικού αερίου εκείνη την εποχή με το Ιράν και μετά το Αζερμπαϊτζάν.
Αυτά συνδυάστηκαν για να δημιουργήσουν την αξιόπιστη πιθανότητα η Ρωσία να αντικαταστήσει τη μέχρι τώρα εστίαση των εξαγωγών της προς τα ανατολικά με μια εξαγωγική κατεύθυνση προς τα νότια.
Το επικαιροποιημένο σύμφωνο στρατηγικής εταιρικής σχέσης τους επιβεβαιώνει ότι η νότια κατεύθυνση είναι πλέον η προτεραιότητα της Ρωσίας.
Τα επόμενα βήματα
Ο Putin είπε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου του με τον Pezeshkian ότι οραματίζεται να ξεκινήσουν εξαγωγές με μόλις 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ετησίως, πιθανώς λόγω της έλλειψης υποδομής στο βόρειο Ιράν, προτού τελικά την κλιμακώσει στα 55 bcm.
Αυτή είναι η ίδια χωρητικότητα με το πλέον ανενεργό Nord Stream 1 προς την ΕΕ.
Ο υπουργός Ενέργειας του είπε αργότερα στους δημοσιογράφους ότι η διαδρομή θα διασχίζει το Αζερμπαϊτζάν και ότι οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται στο τελικό τους στάδιο για την τιμολόγηση.
Η επιτυχής ολοκλήρωσή τους θα έφερε επανάσταση στον κλάδο.
Οι ρωσικές επενδύσεις και η τεχνολογία θα μπορούσαν να ξεκλειδώσουν τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του Ιράν, οδηγώντας έτσι στη δημιουργία ενός «ΟΠΕΚ φυσικού αερίου» για τη διαχείριση των παγκόσμιων τιμών εν μέσω της εισόδου της Ισλαμικής Δημοκρατίας στην αγορά.
Αν και έχουν κίνητρο για ιδιοτελές συμφέρον να τους κρατήσουν ψηλά, η πτώση της τιμής θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρό πλήγμα στην αμερικανική βιομηχανία fracking και τις σχετικές εξαγωγές LNG, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη νέα κυριαρχία της στην ευρωπαϊκή αγορά που προκλήθηκε από κυρώσεις, την τρομοκρατική επίθεση στο Nord Stream και Ουκρανία.
Επιπλέον, τα ρωσικά έργα φυσικού αερίου στην πλευρά του Κόλπου του Ιράν θα μπορούσαν να προμηθεύουν την κοντινή Ινδία ή/και θα μπορούσε να συμφωνηθεί μια συμφωνία ανταλλαγής με την οποία το Ιράν του παρέχει αέριο για λογαριασμό της Ρωσίας ακόμη νωρίτερα.
Για να συμβεί αυτό, ωστόσο, η Ινδία θα πρέπει να αψηφήσει τις υπάρχουσες κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν ή να εξασφαλίσει μια παραίτηση.
Το Trump 2.0 μπορεί να πειστεί αντίστοιχα να κάνει τα στραβά μάτια ή να το επεκτείνει προκειμένου η Ινδία να αγοράσει αυτό το αέριο αντί για την Κίνα, η τελευταία από την οποία ήδη αψηφά τέτοιες κυρώσεις στην εισαγωγή ιρανικού πετρελαίου.
Οι αμερικανικές κινήσεις
Μέρος της αναμενόμενης «Περιστροφής (επιστροφής) στην Ασία» του Trump 2.0 είναι να αποκτήσει κυρίαρχη επιρροή στις εισαγωγές ενέργειας της Κίνας, η οποία περιλαμβάνει τη διακοπή της προμήθειας της μέσω μιας προσέγγισης που δίνει κίνητρα στους εξαγωγείς να πωλούν σε άλλους πελάτες και τη δημιουργία εμπόδια για όσους δεν το κάνουν.
Ορισμένες πιθανότητες για το πώς θα μπορούσε να φαίνεται αυτό σε σχέση με τη Ρωσία εξηγήθηκαν εδώ στις αρχές Ιανουαρίου, ενώ η ιρανική διάσταση θα μπορούσε να λειτουργήσει όπως περιγράφεται παραπάνω, αν και με αντάλλαγμα οι συνομιλίες ΗΠΑ-Ιράν να σημειώσουν πρόοδο.
Ακόμα κι αν η Ινδία αποφασίσει να μην διακινδυνεύσει την οργή των ΗΠΑ εισάγοντας μονομερώς ιρανικό αέριο ρωσικής παραγωγής σε περίπτωση που το Trump 2.0 δεν είναι πεπεισμένο για τα πλεονεκτήματα του να αντικαταστήσει την Κίνα ως τον κορυφαίο ενεργειακό πελάτη του Ιράν και έτσι απειλήσει με σκληρές κυρώσεις, τότε η Κίνα μπορεί απλώς να τα αγοράσει όλα.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, η βοήθεια της Ρωσίας στο ξεκλείδωμα των σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτων και τεράστιων αποθεμάτων του Ιράν θα έχει σεισμική επίδραση σε αυτή τη βιομηχανία, με τα μόνα ερωτήματα να είναι σε ποιες τιμές συμφωνούν και ποιος θα αγοράσει το μεγαλύτερο μέρος της.
Η απάντηση και στα δύο είναι τεράστιας σημασίας για τα αμερικανικά συμφέροντα, καθώς οι διαρκώς χαμηλές τιμές θα μπορούσαν να σκοτώσουν τη βιομηχανία fracking και αναπόφευκτα να οδηγήσουν στην απώλεια της νέας ευρωπαϊκής αγοράς της, ενώ η μεγάλης κλίμακας εισαγωγή αυτού του πόρου από την Κίνα (πόσο μάλλον με φτηνό) τροφοδοτεί την άνοδο της υπερδύναμής του.
Είναι επομένως προς το συμφέρον των ΗΠΑ να εξετάσουν τολμηρά το ενδεχόμενο συντονισμού με τον δυνητικά μελλοντικό ρωσο-ιρανικό «ΟΠΕΚ αερίου» καθώς και να επιτρέψουν στην Ινδία να αντικαταστήσει την Κίνα ως τον κορυφαίο ενεργειακό πελάτη του Ιράν.
Το συμπέρασμα
Επιστρέφοντας στο διακύβευμα, είναι πράγματι αλήθεια ότι το επικαιροποιημένο σύμφωνο στρατηγικής εταιρικής σχέσης Ρωσίας-Ιράν είναι έτοιμη να αλλάξει πολύ περισσότερο το παιχνίδι στην παγκόσμια βιομηχανία φυσικού αερίου παρά στη γεωπολιτική, αν και ο επαναστατικός του αντίκτυπος στα προαναφερθέντα θα μπορούσε να έχει κάποια γεωπολιτική συνέπειες έγκαιρα.
Ακόμα κι έτσι, το θέμα είναι ότι το σύμφωνο δεν καθοδηγείται γεωπολιτικά όπως φαντάζονταν ορισμένοι λάτρεις πριν από την υπογραφή του και άλλοι εξακολουθούν να επιμένουν στη συνέχεια, αφού η Ρωσία δεν θα υπερασπιστεί το Ιράν από το Ισραήλ ή τις ΗΠΑ.
Η Ρωσία και το Ιράν «απορρίπτουν τη μονοπολικότητα και την ηγεμονία στις παγκόσμιες υποθέσεις» όπως συμφωνήθηκε στο πρόσφατα υπογεγραμμένο σύμφωνο, αλλά δεν πρόκειται να αντιταχθούν άμεσα σε αυτήν με κοινά στρατιωτικά μέσα, παρά μόνο έμμεσα μέσω ενεργειακών και ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των οικονομιών τους.
Το μέλλον της στρατηγικής τους εταιρικής σχέσης είναι λαμπρό, αλλά για να εκτιμήσουν πλήρως τις προοπτικές της, οι παρατηρητές πρέπει να αναγνωρίσουν τη μη στρατιωτική της φύση αντί να συνεχίσουν να φαντασιώνονται για έναν κοινό πόλεμο εναντίον του Ισραήλ ή/και των ΗΠΑ όπως κάνουν ορισμένοι.
