Το γνωρίζουμε όλοι ως Κρι-Κρι, έτσι όπως φαίνεται πως το «βάφτισαν» τον περασμένο αιώνα κάποιοι Αμερικανοί. Στα βιβλία ζωολογίας αποκαλείται Capra aegagrus creticus, ενώ στην καθομιλουμένη λέγεται κρητικό αγριοκάτσικο ή κρητική αίγα ή κρητικός αίγαγρος. Για τους ντόπιους είναι απλά το αγρίμι, ή η σανάδα, αν μιλάμε για θηλυκούς εκπροσώπους του είδους.
Όχι πολλές δεκαετίες πίσω τα ονόματα αυτού του ταυτισμένου με το νησί αγριοκάτσικου κόντευαν να είναι περισσότερα και από τα ίδια τα Κρι-Κρί. Εκεί γύρω στο ’60 είχαν απομείνει λιγότερα από 200. Ένας μοναδικός θησαυρός κινδύνευε με εξαφάνιση και η Κρήτη έπρεπε να βρει τρόπο να τον προστατέψει.
Το φαράγγι της Σαμαριάς και οι σκληροτράχηλες πλαγιές και κορυφές του ποτέ δεν αποτέλεσαν πρόβλημα για αυτό το ιδιαίτερο ζώο. Με δυνατές οπλές, την ικανότητα να πραγματοποιούν άλματα μέχρι 8 μέτρα και εφοδιασμένα (τα αρσενικά) με ένα ζευγάρι κέρατα που φτάνουν το 1 μέτρο μήκος, στα 900 μέτρα υψόμετρο δύσκολα βρίσκεται θηρευτής ικανός να τα βάλει μαζί του.
Κι όπως συμβαίνει συχνά σε περιπτώσεις που οι φυσικοί εχθροί δεν μπορούν να απειλήσουν πραγματικά ένα είδος, έρχεται ο άνθρωπος να το κάνει…
Στην περίπτωση του Κρι-Κρι ο λόγος είναι προφανής. Το κρέας του πάντα αποτελούσε πηγή τροφής, από την Μινωική εποχή κιόλας, όταν και θεωρείται ότι εισήχθη στην Κρήτη. Ό,τι, όμως, δεν συνέβη μέσα σε χιλιάδες χρόνια ιστορίας, κόντεψε να συμβεί στο απείρως μικρότερο διάστημα την εποχή της Αντίστασης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι έτσι κι αλλιώς περιορισμένοι λόγω του κυνηγιού πληθυσμοί τους τάισαν τους αντάρτες που είχαν πάρει τα βουνά, αντιστεκόμενοι στους Ναζί κατακτητές. Ακόμη κι εκείνη την τόσο δύσκολη ώρα, το Κρι-Κρι προσέφερε τις υπηρεσίες του στους ντόπιους.
Ωστόσο μετά το τέλος αυτής της σκοτεινής περιόδου της ανθρωπότητας είχε φτάσει η ώρα της ανταπόδοσης. Μετά από συντονισμένες ενέργειες το Φαράγγι της Σαμαριάς ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός και πλέον το Κρι-Κρι βρίσκεται υπό την ανθρώπινη προστασία ως απειλούμενο με εξαφάνιση είδος. Παρά τις προσπάθειες πάντως, σήμερα υπολογίζεται ότι δεν υπάρχουν περισσότερα από 2000 ζώα. Αριθμός πολύ μικρός για να νιώσει κανείς ασφαλής και βέβαιος ότι τα παιδιά του θα προλάβουν να δουν κρητικά αγριοκάτσικα οπουδήποτε αλλού εκτός από ντοκιμαντέρ και φωτογραφίες στο διαδίκτυο.
Και αιτία αυτής της συνεχιζόμενης απειλής είναι ο στενός βαθμός συγγένειας που έχει το Κρι-Κρι με την κοινή κατσίκα. Τα αρσενικά συχνά ζουν μοναχικά στις κορυφές και κατεβαίνουν την εποχή της αναπαραγωγής. Ως πολυγαμικά όντα δεν δείχνουν να έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στο να ζευγαρώσουν με έναν θηλυκό αίγαγρο ή με απλή οικόσιτη κατσίκα. Και αυτός είναι ο νούμερο ένα κίνδυνος που αντιμετωπίζουν, πολύ μεγαλύτερος και από τον περιορισμό των βοσκοτόπων τους, τις ασθένειες ή την περιστασιακή λαθροθηρία από ανεγκέφαλους που δεν αντιλαμβάνονται την ζημιά που προκαλεί η δική τους ανάγκη για… κυνηγετικό τουρισμό.
Αυτός ο υβριδισμός αλλοιώνει τους πληθυσμούς του Κρι-Κρι φέροντας στον κόσμο απογόνους με διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνα που έφτασαν σε σημείο να λατρέψουν οι αρχαίοι κάτοικοι της Κρήτης. Εκείνοι που απεικόνισαν το περήφανο ζώο σε αμφορείς, τοιχογραφίες και παραστάσεις. Εκείνοι που αντιλήφθηκαν την σημασία του για την δική τους επιβίωση και στη συνέχεια το έκαναν μέρος του πολιτισμού και της παράδοσης ενός τόπου μοναδικού, όπως είναι και το ίδιο το Κρι-Κρι.
Ίσως απολύτως χαρακτηριστική αυτού του άρρηκτου δεσμού με το νησί να είναι και η ιστορία που έχει συνδεθεί με το όνομά του, πίσω στην δεκαετία του ’50. Σύμφωνα με τον αστικό μύθο, ένας Κρητικός θέλησε να δωρίσει ένα αγρίμι στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, τον Τρούμαν. Οι Αμερικανοί πήραν τις πρώτες συλλαβές από τις λέξεις «Cretan creature» και από εκεί προέκυψε το Κρι-Κρι. Ο πρόεδρος, όχι μόνο αποδέχτηκε την δωρεά, αλλά κάλεσε και τον ίδιο τον δωρητή, Ευτύχη Πρωτοπαπαδάκη, στην Ουάσινγκτον για να του το παραδώσει. Λέγεται ότι στη συνέχεια το ξεχωριστό θηλαστικό μεταφέρθηκε σε ζωολογικό κήπο, όπου φημολογείται ότι πέθανε μετά από λίγο καιρό.
Αν υπάρχει ένας τόπος που να μπορεί να προσφέρει σ’ αυτό το αγρίμι ιδανικές συνθήκες επιβίωσης, αυτός δεν είναι άλλος από την Κρήτη. Και αποτελεί ιερή υποχρέωση όλων η διατήρηση αυτής της σχέσης που χάνεται στα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας και στην χαραυγή του είδους μας ως σκεπτόμενου και νοήμονος όντος που πλέον μπορεί να αντιληφθεί την σημασία που έχει το οικολογικό αποτύπωμά του στην ζωή του.
