Η πολιορκία του Σεράγεβου και η σφαγή στη Σρεμπρένιτσα είναι από τις πιο γνωστές και αιματηρές πτυχές του εμφυλίου πολέμου με τον οποίον οριστικοποιήθηκε η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Το άγνωστο τμήμα του πολέμου αυτού είναι το μυστικό τούνελ που έσωσε το Σεράγεβο και τους κατοίκους του από την πολύμηνη πολιορκία των σερβικών δυνάμεων.
Ο πόλεμος στην Βοσνία Ερζεγοβίνη (1992-1995) ήταν από τους πιο βίαιους και αιματηρούς. Το 1992, οι σερβικές δυνάμεις περικύκλωσαν το Σεράγεβο, την πρωτεύουσα της Βοσνίας, διακόπτοντας την τροφοδοσία της με τρόφιμα, νερό και άλλα αναγκαία υλικά.
Εθελοντές από την πόλη οργανώθηκαν και έσκαψαν μια σήραγγα μήκους 720 μ. και ύψους περίπου 1,50 μ. χρησιμοποιώντας μόνο χέρια, φτυάρια και αξίνες. Η κατασκευή της διήρκεσε τέσσερις μήνες. Για περισσότερα από τρία χρόνια, χιλιάδες στρατιώτες και πολίτες διέσχιζαν τη σήραγγα καθημερινά. Οι άνθρωποι που το έκαναν νόμιζαν ότι το τούνελ ήταν ατελείωτο, όπως διηγούνται σήμερα στο BBC, οι επιζώντες του πολέμου.
Κοινό μυστικό, αλλά απόρρητο
Η ύπαρξή του ήταν κάτι σαν κοινό μυστικό. Το ήξεραν όλοι αλλά κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτό, κυρίως όταν έρχονταν σε επαφή με τους ξένους δημοσιογράφους που κάλυπταν τον πόλεμο. Υπήρχε ρητή απαγόρευση στους δημοσιογράφους να γράψουν οτιδήποτε για την μυστική σήραγγα που σε έβγαζε και σε έβαζε στο πολιορκημένο Σεράγεβο.
Πρωτεργάτης στην κατασκευή ήταν ο Βοσνιακός Στρατός. Η σήραγγα άρχιζε κάτω από το αεροδρόμιο του Σεράγεβου, το οποίο τότε ήταν υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ. Οι κυανόκρανοι που φρουρούσαν το αεροδρόμιο στην πραγματικότητα δεν επέτρεπαν την χρήση της σήραγγας. Έτσι οι κάτοικοι του Σεράγεβου έπρεπε να βρουν έναν τρόπο να φτάνει στην πόλη κάθε λογής εφόδιο που δεν έφτανε μέσω της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας.
Οι δυσκολίες στην κατασκευή
Περίπου 200 άνδρες εργάζονταν ταυτόχρονα στις δύο άκρες της σήραγγας επί τέσσερις μήνες. Είχαν πολλές δυσκολίες. Εργάζονταν χωρίς χάρτη και στην πραγματικότητα δεν ήξεραν αν ήταν στο ίδιο ύψος. Συναντούσαν νερό και αυτό ήταν ένα θέμα, ενώ με μια γεννήτρια είχαν συνέχεια ρεύμα και κρατούσαν σε λειτουργία έναν ανεμιστήρα για εξαερισμό. Η ροή του αέρα όμως ήταν μικρή και η γεννήτρια χάλασε. Την λύση έδωσε μια κάτοικος της περιοχής που είχε ένα τρακτέρ. Οι μηχανικοί, της ζήτησαν το μοτέρ του. Το να έχει κάποιος τρακτέρ εκείνη την εποχή, σε καιρό πολέμου ήταν πλούτος. Ήταν σωτηρία, ήταν ζωή. Κι όμως η γυναίκα το έδωσε. Οι μηχανικοί εγκατέστησαν το μοτέρ στην γεννήτρια και το έργο απέκτησε πάλι ηλεκτρικό ρεύμα και εξαερισμό.
Περίπου 4000 άνθρωποι διέσχιζαν καθημερινά το τούνελ επί τρία χρόνια. Η στρατιωτική αστυνομία επέβλεπε και ρύθμιζε την κυκλοφορία των ανθρώπων, γιατί η σήραγγα ήταν στενή και άρα… μονόδρομος. Αυτό σήμαινε ότι μία ομάδα ανθρώπων έμπαινε στο τούνελ από την μία άκρη κι έβγαινε από την άλλη. Όταν έβγαινε, τότε μόνο μπορούσε να μπει μια ομάδα ανθρώπων προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Το τούνελ είχε την δική του ζωή
Ποτέ η λειτουργία της σήραγγας δεν ήταν χωρίς δυσκολίες. Οι άνθρωποι μετέφεραν τα πράγματά τους σε σακίδια πλάτης. Υπήρχαν και βαγονέτα, αλλά μόνο για οργανωμένες μεταφορές. Φυσικά, μέσω της σήραγγας μεταφέρονταν και οι τραυματίες, αν έπρεπε να φτάσουν στο νοσοκομείο του Σεράγεβου, ή έβγαιναν ασθενείς αν έπρεπε να μεταφερθούν έξω από την πόλη. Στα σχεδόν τρία χρόνια του πολέμου, στο τούνελ είχε μεταφερθεί ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του Σεράγεβου. Σημειώνονταν θάνατοι, γεννήσεις, γάμοι. Μέχρι και νεογέννητα μωρά μεταφέρονταν μέσω του τούνελ στο Σεράγεβο, το οποίο χρωστά την επίβιωσή του ζωή του, σε αυτό το τούνελ.
Επειδή κάποια στιγμή πρέπει να λέγεται η ιστορία πραγματικά συνέβη να πω δύο πράγματα μιας και τα χω ζήσει.
1) οι ομαδικοί τάφοι που βρέθηκαν στην Σεμπρενιτσα ύστερα από αναλύσεις DNA αποδείχθηκε ότι ήτανε τάφοι Σέρβων χριστιανών και όχι μουσουλμάνων όπως στην αρχή είχαν πει τα δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης.
2) όταν οι βόσνιοι μουσουλμάνοι συλλάμβαναν έναν Σέρβο στρατιώτη ή Σέρβο άμαχο, τον βασάνισαν φρικτά και είχανε κάνει μεγαφωνική εγκατάσταση για να ακούγονταν τα ουρλιαχτά του και να έπεφτε το ηθικό των Σέρβων