Μιλήσαμε με τον γεωπόνο και Υποψήφιο Διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής Τοπίου στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου για το πρωτοπόρο πρόγραμμα αστικών «λαχανόκηπων» στην Αλεξανδρούπολη, το ζήτημα των κλαδέματων και την επιτακτική ανάγκη αύξησης της φυτικής μάζας και των δέντρων και το πώς διορθώνονται τα κακώς κείμενα στο σχεδιασμό, υλοποίηση και συντήρηση πάρκων και χώρων πρασίνου
Του Γιώργου Πανταζίδη
Στην Αλεξανδρούπολη βρέθηκε πριν από λίγο χρονικό διάστημα ομάδα επιστημόνων που συμμετείχε σε εκδήλωση ενός project όπου κατά τη διάρκειά της, συζητήθηκαν και ιδέες και προτάσεις για τους αστικούς κήπους. Στο πλαίσιο αυτό είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε με τον κο Νίκος Θυμάκη, γεωπόνο, Πρόεδρο (νυν μέλος ΔΣ) Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών και Υποψήφιο Διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής Τοπίου Πολυτεχνείο Μιλάνου, για θέματα αστικού πρασίνου και την εικόνα που έχει στο κομμάτι αυτό για την Αλεξανδρούπολη.
Για την παρουσία του στην Αλεξανδρούπολη μας είπε:
«Το προηγούμενο διάστημα συμμετείχαμε με την καθηγήτριά μου , συντοπίτισσά σας, Τζούλια Τζώρτζη ως Experts σε ένα σεμινάριο για τους λαχανόκηπους στην πόλη της Αλεξανδρούπολης. Ομολογώ ότι είδα αξιόλογα πράγματα. Ο Δήμος Αλεξανδρούπολης είναι ο πρώτος Δήμος στην Ελλάδα που έφτιαξε αστικό λαχανόκηπο . Ετσι λοιπόν είδαμε κάποια πολύ ωραία πράγματα. Το όλο εγχείρημα έχει εξελιχτεί πολύ πετυχημένα και για αυτό αξίζουν συγχαρητήρια στους πολίτες που δεν αφήνουν τον χώρο που τους έχει παραχωρηθεί, τον φροντίζουν διατηρώντας τον σε πολύ καλή κατάσταση και δευτερευόντως στον Δήμο που τους έχει δώσει τον χώρο – και το εννοώ ως χώρο τοπικά και χρονικά – ώστε να μπορούν να δουλέψουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι ένα πετυχημένο μοντέλο και πραγματικά εύχομαι και πολλές άλλες πόλεις στην Ελλάδα να το ακολουθήσουν.
Αρα είναι κάτι που έχει αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία…
Φυσικά γιατί όταν λέμε ότι έχουμε 300 συνδικαιούχους, αυτοί από πίσω έχουν οικογένειες και οι οικογένειες δυνητικά επηρεάζουν έναν άλλο μεγάλο αριθμό ατόμων. Αθροιστικά, κατανοούμε ότι δε είναι αμελητέο νούμερο. Κα μέσα στην πόλη αυτό παίζει το ρόλο του. Συν το ότι 10% δίνεται στο κοινωνικό παντοπωλείο. Επίσης όλο αυτό αποτελεί ένα καλό παράδειγμα, μια καλή πρακτική για όλους. Ακόμη και για ανθρώπους που δεν έχουν ή δεν μπορούν να αποκτήσουν το δικό τους αστικό λαχανόκηπο δίνεται το έναυσμα να αναζητήσουν δικό τους χώρο να βάλουν πράσινο, να βάλουν καθαρή καλής ποιότητας τροφή για καλής ποιότητας φαγητό. Ζούμε μια δύσκολη εποχή με την κλιματική αλλαγή που επηρεάζει τη διατροφή μας, την επάρκεια τροφίμων και την ποιότητά τους. Έχουμε αποσυνδεθεί από τη παραδοσιακή διαδικασία του φαγητού, τώρα αυτό μας δίνει τη δυνατότητα επανασύνδεσης με κάτι όμορφο και υγιεινό. Δεν είναι τυχαίο το ότι η Ευρωπαϊκή οδηγία σε ότι έχει να κάνει με την πράσινη συμφωνία «Green Deal» εχει μέσα το Logo από το «χωράφι στο πηρούνι». Αυτή η πρακτική μας δίνει την ευκαιρία και το κίνητρο να στραφούμε στην παραγωγή, να συνδεθούμε με τον αγροτικό κόσμο, να γνωριστούν ο αστός με τον αγρότη. Ένας πλάγιος τρόπος γνωριμίας ήταν ο αστικός λαχανόκηπος σε ότι αφορά την όλη διαδικασία, από την αρχή μέχρι το τέλος της.
Η κλιματική κρίση που καθημερινά βιώνουμε, επιβάλλει όμως και άλλα στοιχεία όπως περισσότερο πράσινο και δέντρα στις πόλεις και αυτό είναι ένα σοβαρό ζήτημα για πόλεις όπως η Αλεξανδρούπολη
Όπως είπατε, ένα άλλο στοιχείο πολύ σημαντικό για την λειτουργία μιας πόλης στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής είναι το θέμα του πρασίνου. Φρόντισαν στην πορεία του χρόνου οι παππούδες μας και πατεράδες μας να φυτέψουν κάποια δέντρα που την περίοδο εκείνη ήταν αυτά τα διαθέσιμα. Έτσι μπήκαν τα δέντρα στις πόλεις. Κάποια από αυτά είναι ακατάλληλα, έτσι όπως εξελίξαμε εμείς (για να μην παρεξηγηθώ) την πόλη. Να πούμε ένα παράδειγμα για να γίνει αντιληπτή η κατάσταση που διαμορφώνεται …. Φυτεύτηκε πριν από 30 χρόνια ένα πλατάνι 30 μέτρων, προϋπήρχε όταν το βρήκαμε, όμως εμείς το κλαδέψαμε στα 12-15 μέτρα, ή κουτσουρεύτηκε γιατί έκρυβε μια ταμπέλα ενός καταστήματος ή κόπηκε γιατί φούσκωσε τις πλάκες του πεζοδρομίου τις οποίες εμείς δεν μεριμνήσαμε να διαμορφώσουμε με τέτοιο τρόπο για να ζει το πλατάνι…. Προτεραιότητα έπρεπε να είναι το πλατάνι και όχι πλάκα του πεζοδρομίου. Έτσι, με τέτοια μικρά ζητήματα, φτάσαμε και στο φαινόμενο της κλιματικής κρίσης.
Το ερώτημα που μπαίνει είναι αν μέσα στην πόλη «χωράνε» και τα δύο. Αν διορθώνονται τέτοια προβλήματα ….
Ξεκινώντας από την τοποθέτηση των δεντρικών στοιχείων από τους πατεράδες μας, έπρεπε να διορθώσουμε κάποια πράγματα. Και σίγουρα δεν διορθώνεις με το να αφαιρείς δέντρα ή αφαιρώντας υπερβολική φυτική μάζα. Διορθώνεις με το να προσαρμόζεις κάποιες καταστάσεις στις υπάρχουσες συνθήκες. Στις νέες καταστάσεις που φτιάχνεις όμως, όπως εδω στην Αλεξανδρούπολη ένα νέο πάρκο για παράδειγμα , ή τη νέα παραλία, ξεκινάς με το να φτιάχνεις μια μελέτη από ειδικούς που στη συνέχεια πρέπει να εφαρμόσεις.
Μια μελέτη Αρχιτεκτονικής τοπίου ή μια μελέτη φύτευσης. Υπάρχουν υπηρεσίες με κεφάτους ανθρώπους ή υπηρεσίες με αδιάφορους που προσπαθούν απλά να κάνουν τα τυπικά. Και εγώ από το δημόσιο προέρχομαι ζω και γνωρίζω καταστάσεις. Έτσι λοιπόν πρέπει να βρούμε τους ρόλους μας. Κάποιος που έχει μια υπεύθυνη θέση πρέπει να ξεκινήσει από τον σχεδιασμό. Ο ρόλος της υπηρεσίας είναι να διασφαλίζει το δημόσιο συμφέρον. Να βάλει προδιαγραφές που συμφέρει τον δήμο και το κοινό καλό όλων. Δυστυχώς σε όλη τη χώρα σημειώνονται παράδοξα σε ότι αφορά το αστικό πράσινο.
Αποκορύφωμα όλων, ήταν η φετινή σεζόν, όπου στο όνομα δύο ακραίων καιρικών φαινομένων, κουτσουρεύτηκαν άγρια εκατοντάδες δέντρα, ένα φαινόμενα που πήρε πανελλαδικές διαστάσεις. Ειδικά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έγιναν εγκλήματα. Και καλά να κλαδεύεις φυτά, που θα ξανααναπτυχθούν όπως το πλατάνι αλλά να κλαδεύεις αλόγιστα ροδιές, κουτσουπιές που δεν πρέπει να τις κλαδεύεις ποτέ.. αυτό ήταν κάτι εκτός λογικής αλλά και επιστημονικής πραγματικότητας.
Η ερώτηση που προκύπτει είναι γιατί συμβαίνει αυτό…
Γίνεται περισσότερο από φοβία. Το δέντρο εκεί υπήρχε πάντα. Κανείς δήμαρχος, αντιδήμαρχος ή υπηρεσιακός παράγοντας δεν σκέφτεται τη συνέχεια. Όλα τα πράγματα στη ζωή έχουν αρχή, μέση , τέλος. Είμαστε σε μια πορεία, όσοι έχουν έναν ρόλο πρέπει να σκεφτούμε, ότι είμαστε ένα κομμάτι μιας αλυσίδας. Δεν είμαστε εμεις που αποφασίζουμε οριστικά. Αν μας δοθεί η δυνατότητα να κάνουμε μια αρχή, πρέπει να την κάνουμε σωστά με μια πλήρη μελέτη. Σε μια κατάσταση του «τώρα», καλό θα είναι να είμαστε φειδωλοί. Μπορώ να δεχθώ την αγωνία κάποιου ότι έχει την αστική ευθύνη αν σπάσει ένα κλαδί αλλά πρέπει να υπάρχει τεκμηρίωση και μέτρο. Δηλαδή δεν ξεκινήσαμε να δώσουμε ένα ωραίο πρωί μια εντολή, πάτε και κόψτε κλαδιά, έτσι γενικώς. Ας φύγουμε από αυτό. Ας συζητήσουμε ας ρωτάμε. Ας ψάχνουμε τι είναι καλό. Υπάρχει διεπιστημονική γνώση και εμπειρία, να μην παίρνουμε τις αποφάσεις έτσι στο πόδι. Αν αλλάξουμε λογική και λειτουργούμε έτσι θα σωθεί πολύ πράσινο.
Και κάτι ακόμη… Ανήκω στον χώροι της αγροτικής κατάρτισης και εκπαίδευσης, ξέρετε γιατί συμβαίνουν πολλά αρνητικά σε υπηρεσίες και δήμους από αυτούς που αποφασίζουν; Γιατί σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό (σ.,σ., ανέφερε το παράδειγμα των κηπουρών) . Όταν θα πάρεις ανθρώπους που γνωρίζουν, δε θα έχεις έγνοιες για το πώς θα κουρέψουν ή κλαδέψουν. Πάσχουμε πολύ σε αυτό. Δε θα πήγαινε να κλαδέψει λάθος ότι και να του λεγε ο κάθε αντιδήμαρχος.
Ζώντας στην Αλεξανδρούπολη, δεν είναι λίγα τα παράπονα για το πράσινο στην πόλη, για τις παρεμβάσεις στο τομέα του κλαδέματος για τα πάρκα… Ποια είναι η εικόνα που έχετε διαμορφώσει εσείς;
Παρότι δε ζω εδώ , είναι ένα μέρος που το αγαπώ ιδιαίτερα. Ο Έβρος είναι ένας τόπος που όλη η Ελλάδα πρέπει να δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία και όχι γιατί υπάρχει η διασυνοριακότητα. Η Αλεξανδρούπολη δε είναι απλά ένα hub όπως θέλουν να το παρουσιάζουν κάποιοι είναι μια περιοχή που ζουν πολλές χιλιάδες άνθρωποι πλέον και πρέπει να ζουν καλά. Για να μην πούμε για την Ορεστιάδα μια νέα πόλη που και εκείνη πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα.
Στις πόλεις αυτού του τύπου υπάρχει η δυνατότητα να γίνουν πολλά πιλοτικά πράγματα. Θα έπρεπε σε μια πόλη όπως η δική σας να αλλάξουν κάποια πράγματα σε νοοτροπία. Για παράδειγμα για το σχεδιασμό ενός πάρκου, χρειάζεται μελέτη, για την οποία απαραίτητος είναι ο αρχιτέκτονας τοπίου, που και αυτός δεν μπορεί να λειτουργεί μόνος του. Σίγουρα δεν είναι κατάλληλοι μόνο οι αρχιτέκτονες, ή οι δασολόγοι ή οι γεωπόνοι – και επειδή συνήθως αυτό γίνεται σε μια υπηρεσία, πιάνουμε ένα άτομο του λέμε να σχεδιάσει κάτι αλλά του λέμε και πώς να το κάνει για να πάρουμε υλικά από τον φίλο μας (λέω τα πράγματα πώς είναι γιατί έχω ζήσει και εργαστει σε Δήμους) πρέπει να αποφασίσουμε ότι κάθε τι θα έχει αρχή- μέση – τέλος. Αν γίνει αυτό αν πάνε τα πράγματα με τη σειρά που πρέπει δεν υπάρχει περίπτωση να δούμε σε ένα χώρο ενός στρέμματος να υπάρχουν μόνο 80τμ πράσινο. Πλέον και με τις νέες οδηγίες και τους κανονισμούς της ΕΕ, οφείλουμε να έχουμε μεγάλα ποσοστά πρασίνου στις πόλεις. Αν ο κόσμος βλέπει κάτι σοβαρό, οργανωμένο και μεθοδικό με αρχή – μέση – τέλος τότε θα αλλάξει και η οπτική του. Πρέπει να πάψουμε να βλέπουμε βραχυπρόθεσμα αλλά να δούμε ότι είμαστε κομμάτι ενός μεγάλου ορίζοντα. Το πράσινο το έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας. Το πιθανότερο είναι αυτό που φυτεύεις εσύ σήμερα, θα το χαρεί το παιδί σου αύριο. Εσύ όμως θα το ποτίσεις σήμερα και θα το περιποιηθείς για να το απολαύσει το παιδί σου. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Το τελευταίο διάστημα αρκετός λόγος έχει γίνει στην επιλογή κατασκευής του νέου κλειστού γυμναστήριο στο χώρο του παλιού Φυτωρίου, γεγονός που θα «θυσιάσει» πολλά δέντρα
Δεν ξέρω τον λόγο που επιλέχθηκε για να γίνει εκεί το νέο κλειστό γυμναστήριο. Μπορεί να είναι δίκαιος. Πρέπει να πω όμως ότι τα Δασικά Φυτώρια θα αναπτυχθούν πάλι. Υπάρχει το 10ετές πρόγραμμα με τα 30 εκατομμύρια δέντρα που πρέπει να μπουν σε όλη τη χώρα με αναδασώσεις και δασώσεις. Θα ενεργοποιηθούν τα δασικά φυτώρια και όπου δεν υπήρχαν θα δημιουργηθούν. Αυτό δε σημαίνει ότι μπορεί όλος εκείνος ο χώρος να γίνει κάτι άλλο. Επομένως σίγουρα στον τόπο χρειάζεται ένα φυτώριο, ο νομός Έβρου χρειάζεται σίγουρα δύο με τρία, ειναι μεγάλος νομός, έχει αρκετή δουλειά που πρέπει να γίνει και για αυτό κατάλληλα είναι τα δυο δασαρχεία που ξέρουν τη δουλειά. Για τον χώρο του Φυτωρίου, παράλληλα με το νέο κλειστό γυμναστήριο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί εκεί και ένας εναλλακτικός χώρο πρασίνου που να δένει αρμονικά και με την ελεύθερη άσκηση, ένας χώρος ευζην
Τέλος, τι μήνυμα θα θέλατε να δώσετε προς τους αρμόδιους φορείς αλλά και τους πολίτες του τόπου μας;
Πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά, και οι Θρακιώτες έχουν καθαρά και ωραία μυαλά. Ας πορευόμαστε λοιπόν με κάποιες αρχές όπως ότι δεν κουτσουρεύω δέντρα, δεν μειώνω τη μάζα του πρασίνου στην πόλη. Αντιθέτως με νέες φυτεύσεις την αυξάνω και όλα αυτά μέσα από μελέτες αρχιτεκτονική τοπίου. Εμείς σαν ομάδα του Πολυτεχνείου του Μιλάνου που ήρθαμε εδώ με την καθηγήτριά μου, τα δείξαμε τα παρουσιάσαμε και είμαστε στην διάθεση των πάντων ώστε να γίνουν πράξη. Και σίγουρα υπάρχουν και μέσα στην πόλη υγιείς δυνάμεις κάπου και ξέρουν και μπορούν να βάλουν το λιθαράκι τους
