Το υγρό πυρ ήταν ένα μείγμα που χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί ως όπλο για να αμυνθούν από τους εχθρούς, κυρίως στη θάλασσα και κανείς μέχρι σήμερα δεν γνωρίζει τα συστατικά του.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το allthatsinteresting, το χρησιμοποίησαν για πρώτη τον 7ο αιώνα για να αποκρούσουν την εισβολή των Αράβων.
Παρόλο που το υγρό πυρ δεν ήταν το πρώτο εμπρηστικό όπλο της ιστορίας, ήταν αναμφισβήτητα ένα από το πιο σημαντικά. Αυτό που προκαλεί ως και σήμερα εντύπωση είναι το γεγονός ότι οι εχθροί των Βυζαντινών δεν μπόρεσαν να το αναδημιουργήσουν προς όφελος τους όσες φορές κι αν προσπάθησαν.
Ονομαζόταν επίσης «πυρ θαλάσσιον» και «πολεμικόν πυρ» από τους ίδιους τους Βυζαντινούς. Εκτοξευόμενο από καταπέλτες, αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες, το υγρόν πυρ είχε την ιδιότητα να μη σβήνει στο νερό, με αποτέλεσμα να καίει τα εχθρικά πλοία από ασφαλή απόσταση.
Εκτός αυτού, κολλούσε σε ό,τι άγγιζε, είτε επρόκειτο για υλικά είτε για ανθρώπινη σάρκα. Έσβηνε μόνο με ένα μείγμα από ξίδι αναμεμιγμένο με άμμο και ούρα.
Υγρό πυρ: Πως δημιουργήθηκε το μείγμα
Σύμφωνα με την αφήγηση του χρονογράφου Θεοφάνη του Ομολογητή, το υγρόν πυρ εφευρέθηκε γύρω στο 672 μ.Χ., από έναν μηχανικό από την Ηλιόπολη της Συρίας, τον Καλλίνικο. Ο Καλλίνικος ήταν Εβραίος αρχιτέκτονας που κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη λόγω της κατάληψης της πόλης του από τους Άραβες. Εκεί πειραματίστηκε με πολλά υλικά έως ότου ανακάλυψε το τέλειο μείγμα για ένα εμπρηστικό όπλο. Στη συνέχεια έστειλε τη φόρμουλα στον βυζαντινό αυτοκράτορα. Μόλις οι ειδικοί του βυζαντινού στρατού πήραν στα χέρια τους σε όλα τα υλικά, κατασκεύασαν ένα σιφόνι που λειτουργούσε σαν σύριγγα εκτοξεύοντας το θανατηφόρο υλικό προς τα εχθρικά πλοία.
Το υγρό πυρ δεν ήταν μόνο απίστευτα αποτελεσματικό αλλά και πολύ τρομακτικό. Σύμφωνα με πληροφορίες, παρήγαγε έναν δυνατό θόρυβο, σαν βρυχηθμό και μεγάλες ποσότητες καπνού, παρόμοιες με την «ανάσα δράκου».
Λόγω της καταστροφικής του δύναμης, η φόρμουλα για τη δημιουργία του όπλου ήταν ένα αυστηρά προστατευμένο μυστικό. Ήταν γνωστό μόνο στην οικογένεια του Καλλίνικου και στους βυζαντινούς αυτοκράτορες και παραδόθηκε από γενιά σε γενιά.
Η μυστική συνταγή χάθηκε στα βάθη της ιστορίας
Η χρήση του ήταν πολύ αποτελεσματική. Ακόμα και όταν οι εχθροί κατάφεραν να πάρουν τα χέρια τους το υγρό πυρ, δεν είχαν ιδέα πώς να το αναδημιουργήσουν προς όφελος τους. Ωστόσο, αυτός είναι και ο λόγος που η μυστική του συνταγή του χάθηκε στα βάθη της ιστορίας.
Το υγρό πυρ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες. Βοήθησε ιδιαίτερα στον τερματισμό της πρώτης αραβικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης το 678 μ.Χ., αλλά και κατά τη διάρκεια της δεύτερης αραβικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης από το 717-718 μ.Χ., προκαλώντας και πάλι τεράστιες ζημιές στο αραβικό ναυτικό.
Υγρό πυρ: Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιβίωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Το όπλο συνέχισε να χρησιμοποιείται από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία για εκατοντάδες χρόνια, όχι μόνο σε συγκρούσεις με ξένους εισβολείς αλλά και σε εμφύλιους πολέμους. Με την πάροδο του χρόνου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιβίωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ενάντια σε αμέτρητους εχθρούς.
Μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ήταν το μυστικό αυτό όπλο που κράτησε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία προστατευμένη για αιώνες και συνέβαλε στη διάσωση ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού από μια εισβολή εξ ανατολών.
Παρόλο που το υγρό πυρ φημίζεται για τη χρήση του στη θάλασσα, οι Βυζαντινοί το χρησιμοποιούσαν και με πολλούς άλλους τρόπους. Στο στρατιωτικό του εγχειρίδιο «Τακτικά» ο Αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός αναφέρει μια φορητή εκδοχή του όπλου, τον χειροσίφωνα, που είναι ουσιαστικά μια μεσαιωνική εκδοχή του φλογοβόλου.
Το υγρό πυρ χρησιμοποιήθηκε σε πολιορκίες αμυντικά και επιθετικά: για να κάψει πύργους πολιορκίας, αλλά και για την υπεράσπιση των πύργων από τους εισβολείς. Ορισμένοι σύγχρονοι συγγραφείς εικάζουν την χρήση του και στη ξηρά.
Επιπλέον, οι βυζαντινοί το έβαζαν σε πήλινα βάζα για να φτιάξουν χειροβομβίδες. Βάζα με υγρό πυρ βρέθηκαν στο βυζαντινό φρούριο των Χανίων.
Πολλοί προσπάθησαν να αναπαράγουν το υγρό πυρ. Υπάρχουν ιστορικά αρχεία των ίδιων των Αράβων που χρησιμοποίησαν μια δική τους εκδοχή κατά των σταυροφόρων κατά τη διάρκεια της έβδομης σταυροφορίας τον 13ο αιώνα. Εξ άλλου η ονομασία του στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (greek fire) προέρχεται από τους Σταυροφόρους. Στους Άραβες, τους Βούλγαροι και τους Ρώσους ήταν γνωστό ως «Ρωμαϊκή φωτιά».
Μέχρι σήμερα κανείς δεν ξέρει την ακριβή του σύσταση. Αν και το θείο, η ρητίνη πεύκου και η βενζίνη έχουν προταθεί ως συστατικά, η πραγματική φόρμουλα είναι σχεδόν αδύνατο να επιβεβαιωθεί, ενώ πολλοί πιστεύουν ότι ο Καλλίνικος είχε ανακαλύψει το φωσφορούχο ασβέστιο, το οποίο όταν έλθει σε επαφή με νερό παράγει την εξαιρετικά εύφλεκτη φωσφίνη, η οποία αναφλέγεται αυτόματα.
Το μυστήριο του υγρού πυρός συνεχίζει να αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον των ιστορικών. Είναι μάλιστα τόσο συναρπαστικό που ο George R. R. Martin το χρησιμοποίησε ως έμπνευση στα βιβλία του αλλά και την τηλεοπτική προσαρμογή του Game of Thrones.
Το σίγουρο είναι ότι το υγρό πυρ ήταν μια από τις πιο σημαντικές στρατιωτικές εφευρέσεις στην ανθρώπινη ιστορία.
