“Φωτιά” στην πλάτη της αρκούδας: Η Ιαπωνία χαρακτηρίζει (ξανά) τις νότιες Κουρίλες ως «παράνομα κατεχόμενες» από τη Ρωσία

Για πρώτη φορά από το 2003, η Ιαπωνία χαρακτήρισε επίσημα στην φετινή Γαλάζια Βίβλο για την Διπλωματία τα «βόρεια εδάφη» (όπως αποκαλεί η χώρα τις νότιες Κουρίλες) ως «παράνομα κατεχόμενα» από τη Ρωσία.

Η ετήσια έκθεση παρουσιάστηκε από το ιαπωνικό υπουργείο Εξωτερικών σε κυβερνητική συνεδρίαση την Παρασκευή, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Kyodo.

Η φετινή “Γαλάζια Βίβλος” προσδιόρισε επίσης τα νησιά ως «ιαπωνικό έδαφος» για πρώτη φορά από το 2011.

Παρά το γεγονός ότι, συνολικά, η θέση της Ιαπωνίας σχετικά με τα νησιά παραμένει η ίδια εδώ και δεκαετίες, η διατύπωση της «Γαλάζιας Βίβλου για την Διπλωματία» αλλάζει ανάλογα με την κατάσταση των ρωσο-ιαπωνικών σχέσεων. Έτσι, ενώ το 2018 η έκθεση υποστήριζε ότι τα νησιά ανήκουν στην Ιαπωνία, το 2019 αυτός ο ισχυρισμός εξαφανίστηκε και αντικαταστάθηκε από την θέση ότι οι δύο χώρες (ο Άμπε κι ο Πούτιν) εργάζονται για την επίλυση του θέματος. Το 2020, μετά από έντονη κριτική, επέστρεψε ο ορισμός των νησιών ως εδαφών «στα οποία εκτείνεται η κυριαρχία της Ιαπωνίας». Το 2021, η έκθεση διατήρησε τον ίδιο ορισμό.

Το Τόκιο νωρίτερα ως απάντηση στη ρωσική ειδική επιχείρηση στην Ουκρανία εισήγαγε διάφορα πακέτα κυρώσεων κατά της Μόσχας. Συγκεκριμένα, απέκλεισε τη Ρωσία από το καθεστώς του πλέον ευνοημένου εμπορίου και επέβαλε απαγόρευση στις εξαγωγές 275 αγαθών από τις 18 Μαρτίου, συμπεριλαμβανομένων ημιαγωγών, ραντάρ, αισθητήρων, λέιζερ, εξοπλισμού επικοινωνιών, συσκευών καταγραφής και των εξαρτημάτων τους, λογισμικών, εξαρτημάτων για τρακτέρ, κινητήρων αεριοστροβίλων για αεροσκάφη και των εξαρτημάτων τους, εξοπλισμού διύλισης πετρελαίου κλπ. Ως αντίποινα, από τις 5 Απριλίου, η Ρωσία έχει απαγορεύσει τις εξαγωγές ειδών πολυτελείας, συμπεριλαμβανομένων αυτοκινήτων και κοσμημάτων.

Το 2018, στην Σιγκαπούρη, μετά από μια συνάντηση κορυφής μεταξύ των ηγετών της Ρωσίας και της Ιαπωνίας, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι τα δύο μέρη συμφώνησαν να επιταχύνουν τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για μια ειρηνευτική συνθήκη με βάση την Κοινή Σοβιετική-Ιαπωνική Διακήρυξη του 1956. Την περασμένη εβδομάδα, η Μόσχα, ως απάντηση στις εχθρικές ενέργειες του Τόκιο, ανακοίνωσε την άρνησή της να διαπραγματευτεί μια ειρηνευτική συνθήκη, τον τερματισμό του ταξιδιού χωρίς βίζα για τους Ιάπωνες πολίτες στα νότια νησιά Κουρίλ (!!!) και την αποχώρηση από τον διάλογο για τη δημιουργία κοινών οικονομικών δραστηριοτήτων στην περιοχή.

Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ιαπωνίας έχουν επισκιαστεί από την απουσία συνθήκης ειρήνης για πολλά χρόνια. Το 1956, η ΕΣΣΔ και η Ιαπωνία υπέγραψαν κοινή δήλωση στην οποία η Μόσχα συμφώνησε να εξετάσει τη δυνατότητα παραχώρησης των Habomai και Shikotan στην Ιαπωνία μετά τη σύναψη μιας συνθήκης ειρήνης ενώ η μοίρα του Kunashir και του Iturup δεν επηρεάστηκε. Η ΕΣΣΔ ήλπιζε ότι η Κοινή Διακήρυξη θα έδινε τέλος στη διαμάχη, ενώ η Ιαπωνία θεώρησε το έγγραφο ως ανεπαρκή λύση του προβλήματος, διεκδικώντας και τα τέσσερα νησιά.

Οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν δεν κατέληξαν πουθενά και η συνθήκη ειρήνης μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν υπογράφηκε ποτέ.

Μεγάλη αντίθεση προέκυψε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες απείλησαν ότι εάν η Ιαπωνία συμφωνούσε στην επανάκτηση μόνο δύο εκ των τεσσάρων νησιών, αυτό θα επηρέαζε τη διαδικασία επιστροφής της Οκινάουα στην ιαπωνική κυριαρχία (η Συμφωνία για την Επιστροφή της Οκινάουα στην Ιαπωνία τέθηκε σε εφαρμογή το 1972).

Η θέση της Μόσχας είναι ότι τα νησιά έγιναν μέρος της ΕΣΣΔ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η κυριαρχία της Ρωσίας πάνω τους είναι αναμφισβήτητη.