ΧΑΟΣ – Σβηστά φώτα, κλειστοί φούρνοι: Η Ευρώπη προετοιμάζεται για τo σκληρό χειμώνα

Η Ευρώπη προετοιμάζεται πυρετωδώς για τον «ενεργειακό πονοκέφαλο» του φετινού χειμώνα, oι φτωχές χώρες των «27» όμως, όπως η Βουλγαρία αντιμετωπίζουν ήδη δύσκολα διλήμματα. Στην εξίσωση μπαίνουν παράγοντες όπως ο καιρός και η πορεία της κινεζικής οικονομίας

Καθώς η Ευρώπη οδεύει προς τον χειμώνα στη δίνη μιας ενεργειακής κρίσης, τα γραφεία γίνονται πιο ψυχρά. Τα αγάλματα και τα ιστορικά κτήρια σκοτεινιάζουν. Οι αρτοποιοί που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ζεστάνουν τους φούρνους τους μιλούν για παραίτηση, ενώ οι καλλιεργητές φρούτων και λαχανικών αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να αφήσουν τα θερμοκήπιά τους.

Στην φτωχότερη Ανατολική Ευρώπη, οι άνθρωποι προμηθεύονται καυσόξυλα, ενώ στην πιο πλούσια Γερμανία, η αναμονή για μια αντλία θερμότητας εξοικονόμησης ενέργειας μπορεί να διαρκέσει μισό χρόνο. Και οι επιχειρήσεις δεν ξέρουν πόσα περισσότερα μπορούν να περικόψουν.

«Δεν μπορούμε να σβήσουμε τα φώτα και να αφήσουμε τους καλεσμένους μας να κάθονται στο σκοτάδι», λέει ο Ρίτσαρντ Κόβακς, διευθυντής επιχειρηματικής ανάπτυξης για την ουγγρική αλυσίδα μπέργκερ Zing Burger. Τα εστιατόρια λειτουργούν ήδη με μέτρο τις ψησταριές και χρησιμοποιούν ανιχνευτές κίνησης για να σβήσουν τα φώτα στις αποθήκες, με ορισμένα καταστήματα να αντιμετωπίζουν αύξηση 750% στους λογαριασμούς ρεύματος από την αρχή του έτους.

Με υψηλό κόστος και περιορισμένο ενεργειακό εφοδιασμό, η Ευρώπη εφαρμόζει «προγράμματα ανακούφισης» και σχεδιάζει αλλαγες στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου καθώς προετοιμάζεται για αύξηση της χρήσης ενέργειας αυτό το χειμώνα. Το ερώτημα είναι αν θα είναι αρκετά για να αποφευχθούν τα επιβαλλόμενα από την κυβέρνηση πλαφόν και οι συνεχείς διακοπές ρεύματος μετά τη μείωση του φυσικού αερίου που απαιτείται για τη θέρμανση των σπιτιών, τη λειτουργία εργοστασίων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο 1/10 από αυτό που ήταν πριν εισβάλει στην Ουκρανία.

Η εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια έχει μετατρέψει τον πόλεμο σε ενεργειακή και οικονομική κρίση, με τις τιμές να αυξάνονται σε υψηλά ρεκόρ τους τελευταίους μήνες και να παρουσιάζουν άγριες διακυμάνσεις. Σε απάντηση, οι κυβερνήσεις εργάστηκαν σκληρά για να βρουν νέες προμήθειες και να εξοικονομήσουν ενέργεια, με τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου τώρα να είναι γεμάτες 86% ενόψει της χειμερινής περιόδου θέρμανσης, ξεπερνώντας τον στόχο του 80% μέχρι τον Νοέμβριο. Έχουν δεσμευτεί να μειώσουν τη χρήση αερίου κατά 15%, που σημαίνει ότι ο Πύργος του Άιφελ θα βυθιστεί στο σκοτάδι πάνω από μία ώρα νωρίτερα από το κανονικό, ενώ τα καταστήματα και τα κτήρια θα κλείνουν τα φώτα τη νύχτα ή θα χαμηλώνουν τους θερμοστάτες.

Ο «παράγοντας Κίνα» και ο καιρός

Η ικανότητα της Ευρώπης να ξεπεράσει τον χειμώνα μπορεί τελικά να εξαρτηθεί από το πόσο κρύο θα κάνει και το τι συμβαίνει στην Κίνα. Οι διακοπές λειτουργίας με στόχο την ανάσχεση της εξάπλωσης του κορονοϊού έχουν αδρανοποιήσει μεγάλα τμήματα της οικονομίας της Κίνας και σημαίνουν λιγότερο ανταγωνισμό για σπάνιες προμήθειες ενέργειας.

Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε αυτόν τον μήνα ότι οι πρώιμες προετοιμασίες σημαίνουν ότι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης είναι «τώρα σε μια θέση στην οποία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με γενναιότητα και θάρρος σε αυτόν τον χειμώνα και η χώρα μας θα το αντέξει όλο αυτό. Κανείς δεν θα μπορούσε να το είχε πει αυτό πριν από τρεις, τέσσερις, πέντε μήνες ή στις αρχές του τρέχοντος έτους», πρόσθεσε.

Ακόμα κι αν υπάρχει φυσικό αέριο αυτόν τον χειμώνα, οι υψηλές τιμές ήδη ωθούν τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν λιγότερο και αναγκάζουν ορισμένα ενεργοβόρα εργοστάσια όπως τα υαλουργεία να κλείσουν. Είναι μια απόφαση που αντιμετωπίζουν επίσης οι παραγωγοί φρούτων και λαχανικών στην Ολλανδία, οι οποίοι είναι κομβικοί για τον χειμερινό εφοδιασμό τροφίμων της Ευρώπης.

Η Bosch Growers λόγου χάρη, η οποία καλλιεργεί πράσινες πιπεριές και βατόμουρα, έχει δημιουργήσει επιπλέον μόνωση, έχει αφήσει ένα θερμοκήπιο σε αδράνεια και πειραματίζεται με χαμηλότερες θερμοκρασίες. Το κόστος? Μικρότερες αποδόσεις, τα βατόμουρα που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ωριμάσουν και ενδεχομένως να λειτουργούν στο κόκκινο για να διατηρήσουν τις σχέσεις με τους πελάτες ακόμη και σε χαμηλότερες ποσότητες.

«Θέλουμε να παραμείνουμε στην αγορά, να μην καταστρέψουμε τη φήμη που έχουμε αναπτύξει όλα αυτά τα χρόνια», δήλωσε ο επικεφαλής της. «Είμαστε σε κατάσταση επιβίωσης». Καλλιεργητές, αρτοποιοί και άλλο κλάδοι αντιμετωπίζουν επίσης τη σκληρή πραγματικότητα.

Ο Schmitt, επικεφαλής της τοπικής συντεχνίας αρτοποιών, θερμαίνει λιγότερους φούρνους στα 25 αρτοποιεία του, τους λειτουργεί περισσότερο για να εξοικονομήσει ενέργεια εκκίνησης και περιορίζει την επιλογή ειδών ζαχαροπλαστικής του για να εξασφαλίσει ότι οι φούρνοι λειτουργούν γεμάτοι και αποθηκεύει λιγότερη ζύμη για να μειώσει το κόστος ψύξης. Αυτό μπορεί να εξοικονομήσει 5-10% από έναν λογαριασμό ενέργειας που αναμένεται να αυξηθεί από 300.000 ευρώ ετησίως σε 1,1 εκατομμύριο το επόμενο έτος.

Το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών του είναι «η ενέργεια που απαιτείται για να φτάσει η ζύμη στο ψωμί, και αυτή είναι μια δεδομένη ποσότητα ενέργειας». Η κρατική βοήθεια θα είναι βασική βραχυπρόθεσμα, ενώ μια πιο μακροπρόθεσμη λύση περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση των ίδιων των ενεργειακών αγορών.

Τα μέτρα της ΕΕ

Η Ευρώπη στοχεύει και τα δύο, αν και οι απαιτούμενες δαπάνες μπορεί να είναι μη βιώσιμες. Τα κράτη έχουν διαθέσει 500 δισεκατομμύρια ευρώ για τη μείωση των υψηλών λογαριασμών κοινής ωφέλειας από τον Σεπτέμβριο του 2021, σύμφωνα με ανάλυση από το think tank Bruegel στις Βρυξέλλες, και διασώζουν εταιρείες κοινής ωφελείας που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν φυσικό αέριο για να εκπληρώσουν τα συμβόλαιά τους.

Οι κυβερνήσεις έχουν παρατάξει πρόσθετο εφοδιασμό φυσικού αερίου από αγωγούς που εκτείνονται προς τη Νορβηγία και το Αζερμπαϊτζάν και αύξησαν την αγορά ακριβού υγροποιημένου φυσικού αερίου που προέρχεται με πλοίο, κυρίως από τις ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ σταθμίζει δραστικές παρεμβάσεις, όπως η φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών των ενεργειακών εταιρειών και η αναβάθμιση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, έτσι ώστε το κόστος του φυσικού αερίου να παίζει λιγότερο ρόλο στον καθορισμό των τιμών της ενέργειας. Αλλά καθώς οι χώρες προσπαθούν να αντικαταστήσουν τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και ακόμη και να ενεργοποιήσουν εκ νέου ρυπογόνες σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, οι περιβαλλοντολόγοι και η ίδια η ΕΕ λένε ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι η μακροπρόθεσμη διέξοδος.

Οι κυβερνήσεις έχουν απορρίψει τη Ρωσία ως προμηθευτή ενέργειας, αλλά ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν εξακολουθεί να ασκεί πιέσεις και να έχει τεράστια επιρροή στην αγορα ενέργειας, λένε οι αναλυτές. Το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να ρέει και ένας σκληρός χειμώνας θα μπορούσε να υπονομεύσει τη δημόσια υποστήριξη προς την Ουκρανία σε ορισμένες χώρες. Έχουν ήδη γίνει διαδηλώσεις σε μέρη όπως η Τσεχία και το Βέλγιο.

«Η αγορά είναι πολύ σφιχτή και κάθε κίνηση μετράει», λένε αναλυτές από το Κέντρο Ανατολικών Σπουδών στη Βαρσοβία. «Αυτός είναι ο μοχλός που εξακολουθεί να έχει ο Πούτιν, ότι η Ευρώπη θα κληθεί να αντιμετωπίσει απογοητευμένες ή φτωχές κοινωνίες». Στη Βουλγαρία, το φτωχότερο από τα 27 μέλη της ΕΕ, το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος αναγκάζει τις οικογένειες να περικόψουν επιπλέον δαπάνες ενόψει του χειμώνα για να εξασφαλίσουν ότι έχουν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν τρόφιμα και φάρμακα.

Πάνω από το ένα τέταρτο των 7 εκατομμυρίων κατοίκων της Βουλγαρίας δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να θερμάνουν το σπίτι τους λόγω κακής μόνωσης κτιρίων και χαμηλών εισοδημάτων, σύμφωνα με τη Eurostat. Σχεδόν τα μισά νοικοκυριά χρησιμοποιούν καυσόξυλα το χειμώνα ως το φθηνότερο και πιο προσιτό καύσιμο, αλλά η αυξανόμενη ζήτηση και ο καλπάζων πληθωρισμός έχουν οδηγήσει τις τιμές πάνω από τα περυσινά επίπεδα.

Στην πρωτεύουσα, τη Σόφια, όπου σχεδόν μισό εκατομμύριο νοικοκυριά διαθέτουν θέρμανση από κεντρικές εγκαταστάσεις, πολλοί αναζήτησαν άλλες επιλογές μετά την ανακοίνωση της αύξησης της τιμής κατά 40%. Ο Γκριγκόρ Ίλιεφ, ένας 68χρονος συνταξιούχος λογιστής, και η σύζυγός του αποφάσισαν να ακυρώσουν την κεντρική τους θέρμανση και να αγοράσουν ένα συνδυασμένο κλιματιστικό-θέρμανση για το διαμέρισμά τους δύο δωματίων. «Είναι μια δαπανηρή συσκευή, αλλά μακροπρόθεσμα, θα ανακτήσουμε την επένδυσή μας», είπε.

Εν τω μεταξύ, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να παραμείνουν στη ζωή χωρίς να αποξενώνουν τους πελάτες. Η Kλάρα Ορέλ, ιδιοκτήτρια δύο εστιατορίων στην Πράγα, είπε ότι έκανε ό,τι μπορούσε για να εξοικονομήσει ενέργεια. «Χρησιμοποιούμε λαμπτήρες LED, σβήνουμε τα φώτα κατά τη διάρκεια της ημέρας, η θέρμανση γίνεται μόνο όταν κάνει πολύ κρύο και τη χρησιμοποιούμε μόνο με περιορισμένο τρόπο», είπε. «Λαμβάνουμε επίσης μέτρα για την εξοικονόμηση νερού και τη χρήση ενεργειακά αποδοτικού εξοπλισμού. Δύσκολα μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο. Το μόνο που μένει είναι να αυξηθούν οι τιμές»