Στην αρχαιότητα θεωρούνταν ιερή εποχή, όμως και στη σημερινή σύγχρονη έχει τη σημασία της.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι η μικρότερη ημέρα του έτους, σηματοδοτώντας την περίοδο με τις λιγότερες ώρες φωτός της ημέρας. Αντιπροσωπεύει επίσης τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους και την ώρα που ο ήλιος βρίσκεται στο χαμηλότερο ημερήσιο μέγιστο ύψος του στον ουρανό.
Η λέξη «ηλιοστάσιο» σημαίνει το σημείο που ο ήλιος βρίσκεται στη μεγαλύτερη απόσταση από τον ουράνιο ισημερινό και ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις ήλιος και στάσις. Σε πολλές γλώσσες ο όρος που έχει επικρατήσει είναι λατινικής προέλευσης από τη λέξη solstitium (sol, ήλιος και sisto, στέκομαι).
Καθώς το νότιο ημισφαίριο υποδέχεται το καλοκαίρι, οι κάτοικοι βόρεια του Ισημερινού θα βιώσουν την πρώτη μέρα του χειμώνα. Φέτος, πέφτει το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου και με βάση την Αθήνα, ο ήλιος θα ανατείλει στις 07:37 π.μ. και θα δύσει στις 17: 09, με τη διάρκεια της ημέρας στις 9 ώρες, 31 λεπτά. Η διάρκεια της ημέρας διαφέρει ανάλογα με την περιοχή, όσο πιο βόρεια τόσο μικρότερη.
Ενώ αυτό σημαίνει ότι η μέρα είναι πιθανό να είναι σκοτεινή και θλιβερή, τα καλά νέα είναι ότι σημαίνει επίσης ότι οι ημέρες θα γίνουν σταδιακά μεγαλύτερες, με περισσότερες ώρες φωτός της ημέρας μέχρι την κορύφωση του θερινού ηλιοστασίου.
Η διακύμανση συμβαίνει επειδή η Γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο υπό γωνία 23,4 μοιρών στον άξονά της, σύμφωνα με τα Βασιλικά Μουσεία του Γκρίνουιτς.
Κατά τη διάρκεια των θερμότερων περιόδων, ο Βόρειος Πόλος έχει κλίση προς τον ήλιο στο βόρειο ημισφαίριο, που σημαίνει μεγαλύτερες ώρες φωτός της ημέρας, ενώ το νότιο ημισφαίριο βιώνει το αντίθετο.
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα η κατάσταση αντιστρέφεται καθώς ο Βόρειος Πόλος γέρνει μακριά από τον ήλιο για το βόρειο ημισφαίριο.Φτάνοντας την ίδια ημέρα σε όλο τον κόσμο, ένα ηλιοστάσιο συμβαίνει όταν ο ήλιος φτάσει στο χαμηλότερο ή υψηλότερο σημείο του στον ουρανό κατά τη διάρκεια του έτους, ως αποτέλεσμα του άξονα της Γης που γέρνει προς ή μακριά από τον ήλιο.
Για το νότιο ημισφαίριο, είναι η αντίθετη περίπτωση, καθώς η 21η Δεκεμβρίου σηματοδοτεί τη μία ημέρα του έτους με τη μεγαλύτερη περίοδο ηλιακού φωτός.
Ιστορικά, το χειμερινό ηλιοστάσιο έχει μεγάλη σημασία για πολλούς πολιτισμούς, όπως η Αρχαία Αίγυπτος και η Αρχαία Ρώμη, συχνά ως δείκτης για τις εποχές που περνούν και ως πιθανή εποχή αναγέννησης. Στη βόρεια Ευρώπη, από τις Νήσους Φερόες έως την Εσθονία, οι γερμανικοί λαοί γιορτάζουν εδώ και καιρό το γεγονός, το οποίο έγινε γνωστό ως Yule.
Ενώ το Yule χρονολογείται από τους Νορβηγούς, οι οποίοι γιόρταζαν την αναγέννηση του ήλιου για 12 ημέρες, γιορταζόταν επίσης από αγγλοσάξονες παγανιστές.
Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, στη Βρετανία, οι δρυίδες ιερείς σηματοδοτούσαν τη σημαντική ημερομηνία μαζεύοντας γκι και θυσιάζοντας ταύρους – κάτι που ήταν επίσης πιθανό ένα πρακτικό μέτρο για τον περιορισμό του αριθμού των στομάτων που έπρεπε να τραφούν κατά τη διάρκεια μηνών πείνας.
