Χριστούγεννα 2024: Ποια μέρα λέμε τα κάλαντα

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει αρχή του μήνα. Πιστεύεται ότι η ιστορία τους προχωρεί πολύ βαθιά στο παρελθόν και συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα.

Τα κάλαντα Χριστουγέννων ψάλλονται κυρίως από παιδιά αλλά και μεγάλους. Αποτελούν δημοτικά ευχητικά και εγκωμιαστικά τραγούδια που ψάλλονται εθιμικά τις μεγάλες θρησκευτικές εορτές, όπως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς (Αγ. Βασιλείου), των Θεοφανείων, ακόμη και των Βαΐων ή του Λαζάρου.

Οι τραγουδιστές- οργανοπαίκτες των καλάντων ονομάζονται «καλαντιστές».

Σε περίπτωση που δεν υπάρχει μουσικό όργανο, τα παιδιά κρατάνε στα χέρια ένα τρίγωνο και λένε με χαρούμενες φωνές τα κάλαντα Χριστουγέννων. Στο παρελθόν, τα παιδιά έψαλαν τα κάλαντα Χριστουγέννων κρατώντας στα χέρια τους τραμπούκες και βαποράκια.

Κατασκεύαζαν και στόλιζαν πολύχρωμα καράβια με φωτεινά φαναράκια και χάρτινα φουντάκια. Κάποιες φορές αντί για βαπόρια κατασκεύαζαν εκκλησίες χάρτινες και φωτιζόμενες εσωτερικά.

Χριστούγεννα 2024: Ποια μέρα λέμε τα κάλαντα

Τα παιδιά λένε τα κάλαντα των Χριστουγέννων την παραμονή κάθε χρόνο, δηλαδή στις 24 Δεκεμβρίου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πολυάριθμες παραλλαγές καλάντων που υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα. Σχεδόν κάθε περιοχή, κάθε νησί, πολλές φορές και κάθε χωριό έχει τα δικά του, ξεχωριστά κάλαντα.

Οι στίχοι διαμορφώνονται ανάλογα με τις διαλέκτους και τα ιδιώματα της κάθε περιοχής και η μουσική ανάλογα με την παράδοση του κάθε τόπου.

Οι στίχοι για τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα:

Καλήν εσπέραν άρχοντες,
αν είναι ορισμός σας,
Χριστού την Θείαν γέννησιν,
να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον,
εν Βηθλεέμ τη πόλη,
οι ουρανοί αγάλλονται,
χαίρει η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται,
εν φάτνη των αλόγων,
ο βασιλεύς των ουρανών,
και ποιητής των όλων.
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε,
πέτρα να μην ραγίσει,
και ο νοικοκύρης του σπιτιού,
χίλια χρόνια να ζήσει.

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου,

για εβγάτε, δέστε, μάθετε, πως ο Χριστός γεννιέται,

γεννιέται κι αναθρέφεται στο μέλι και στο γάλα,

το μέλι τρών᾿ οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες

και το μελισσοχόρταρο το λούζουντ᾿ οι κυράδες. Κυρά ψιλή, κυρά λιγνή, κυρά γαϊτανοφρύδα, κυρά μ᾿ όταν στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου,

βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλι

και τον καθάριο αυγερινό τον βάζεις δαχτυλίδι. Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε, μόνο σας αγαπούσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε·

εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μη ραγίσει

κι ο νοικοκύρης του σπιτιού πολλούς χρόνους να ζήση. Δώστε μας και τον κόκορα, δώστε μας και την κότα,

δώστε μας και πέντ᾿, έξ᾿ αυγά, να πάμε σ᾿ άλλη πόρτα.

ΠΟΝΤΟΥ

Χριστός γεννέθεν, χαρά στον κόσμον,

ακαλή ώρα, καλή ση μέρα,

ακαλόν παιδίον οψές γεννέθεν,

ψες γεννέθεν, ουρανεστάθεν.

Τον εγέννησεν η Παναία,

τον ανέσταισεν Αειπαρθένος.

Εκαβάλλκεψεν χρυσόν πουλάριν,

εκατήη στο σταυροδρόμιν.

Έρπαξαν ατόν οι σκύλ᾿ Εβραίοι,

σκύλ᾿ Εβραίοι και μίλ᾿ Εβραίοι.

Ας σ᾿ αρχοντικά κι άσ᾿ σην καρδίαν,

γαίμαν έσταξεν, φλογήν κι άσ᾿ εφάνθεν.

Όπου έσταξεν κι εμυροστάθεν,

εμυρίσ᾿ ατόν ο κόσμος όλος.

Να μυρίσ᾿ ατόν κι εσύ, αφέντα,

εκατήη στο σταυροδρόμιν.

Έμπα σον νουντάν κι έλα σην πόρτα,

έξου στέκουν τα παλληκάρια.

Έβγαλ᾿ τον κισέ και δος παράδας

έξου στέκουν τα παλληκάρια.

Και θυμίζουν στον νοικοκύρην,

νοικοκύρην και βασιλέαν.

ΘΡΑΚΗΣ

Χριστός γεννιέται, χαρά στον κόσμο,

χαρά στον κόσμο, στα παλληκάρια.

Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες,

η Παναγιά μας κοιλοπονούσε.

Κοιλοπονούσε, παρακαλούσε,

τους αρχαγγέλους, τους ιεράρχες.

Σεις αρχαγγέλοι και ιεράρχες,

στη Σμύρνη πηγαίν’τε, μαμές να φέρ᾿τε.

Άγια Μαρίνα, Άγια Κατερίνα,

στη Σμύρνη πάνε, μαμές να φέρουν.

Όσο να πάνε κι όσο να έρθουν,

η Παναγιά μας ηληυτηρώθη.

Στην κούνια το ’βαλαν και το κουνούσαν

και το κουνούσαν, το τραγουδούσαν.

Σαν ήλιος λάμπει, σα νιό φεγγάρι,

σα νιό φεγγάρι, το παλληκάρι.

Φέγγει σε τούτον το νοικοκύρη, με τα καλά του,

με τα παιδιά του, με την καλή τη νοικοκυρά του…

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα,

τώρα Χριστός γιννιέτι. (δις)

Γιννιέται κι βαφτίζιτι

στους ουρανούς απάνου. (δις)

Όλοι οι Αγγέλοι χαίρουντι

κι όλοι δοξολογιούντι. (δις)

Και τα δαιμόνια σκάζουνε,

και σκάζουν και πλαντάζουν. (δις)

Σε τούτ᾿ το σπίτι πούρθαμε,

μι μάρμαρου στρουμένου. (δις)

ΚΡΗΤΗΣ

Καλήν εσπέραν, άρχοντες, κι αν είναι ορισμός σας,

Χριστού την θεία γέννηση να πω στ᾿ αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,

οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρετ᾿ η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων,

ο βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων.

Κερά καμαροτράχηλη και φεγγαρομαγούλα

και κρουσταλλίδα του γιαλού και πάχνη από τα δέντρα,

απού τον έχεις τον υγυιό το μοσχοκανακάρη,

λούζεις τον και στολίζεις τον και ’ς το σκολειό τον πέμπεις.

Κι ο δάσκαλος τον έδειρε μ᾿ ένα χρυσό βεργάλι

και η κυρά δασκάλισσα με το μαργαριτάρι.

Είπαμε δα για την κερά, ας πούμε για την βάγια:

Άψε βαγίτσα το κερί, άψε και το διπλέρι

και κάτσε και ντουσούντιζε είντα θα μας ε-φέρεις,

γι᾿ απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι,

γι᾿ απάκι, για λουκάνικο, για αγριμιού κομμάτι,

κι από τον πίρο του βουτσιού να πιούμε μία γεμάτη.

Κι από την μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι.

Κι αν το ’χει κάμει η γαλανή ας είναι ζευγαράκι.

Κι από το πιθαράκι σου λάδι ’να κουρουπάκι

κι αν είναι ακροπλιάτερο βαστούμε και τ᾿ ασκάκι.

Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα

και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλληκάρια.

Κι αν είναι με το θέλημα, άσπρη μου περιστέρα,

ανοίξατε την πόρτα σας να πούμε καλησπέρα.

Δώστε μας για τον κόπο μας, ό,τι ’ναι ο ορισμός σας

και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι βοηθός σας.

Και εις έτη πολλά!

ΗΠΕΙΡΟΥ

Ελάτε εδώ, γειτόνισσες

και εσείς γειτονοπούλες,

τα σπάργανα να φτιάξουμε

και το Χριστό ν’ αλλάξουμε.

Τα σπάργανα για το Χριστό,

ελάτε όλες σας εδώ. (δις)

Να πάμε να γυρίσουμε

και βάγια να σκορπίσουμε,

να βρούμε και την Παναγιά,

οπού μας φέρνει τη χαρά.

Τα σπάργανα για το Χριστό,

ελάτε όλες σας εδώ. (δις)

Κοιμάται στα τριαντάφυλλα,

γεννιέται μες στα λούλουδα,

γεννιέται μες στα λούλουδα,

κοιμάται στα τριαντάφυλλα.

Τα σπάργανα για το Χριστό,

ελάτε όλες σας εδώ,

τα σπάργανα να φτιάξουμε

και το Χριστό ν’ αλλάξουμε.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ

Άναρχος Θεός καταβέβηκε και εν τη Παρθένω κατώκησε.

Ερρουρέμ, ερρουρέμ, ερρουρερουρέμ, χαίρε Δέσποινα.

Βασιλεύς των όλων και Κύριος, ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι.

Άγιος, άγιος, άγιος υπάρχεις και Κύριος.

Γηγενείς, σκιρτάτε και χαίρετε, τάξεις των Αγγέλων ευφραίνονται.

Χερουβείμ, Χερουβείμ, χαίρε, χαίρε Παναγία Δέσποινα.

Δεύτε εν σπηλαίω κατίδωμεν, κείμενον εν φάτνη τον Κύριον.

Ερρουρέμ, ερρουρέμ, ερρουρερουρέμ, χαίρε Δέσποινα.

Εξ Ανατολών Μάγοι έρχονται, δώρα προσκομίζουσιν άξια.

Χερουβείμ, Χερουβείμ, χαίρε, χαίρε Παναγία Δέσποινα.

Ήκουσεν Ηρώδης το μήνυμα κι όλος εταράχθη ο δόλιος.

Άγιος, άγιος, άγιος υπάρχεις και Κύριος.

Πύλαι ουρανών ηνεώχθησαν, άγγελοι αυτόν ανυμνήτωσαν.

Άγιος, άγιος, άγιος υπάρχεις και Κύριος.

Χαίρουσα η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει, ευφραίνεται.

Ερρουρέμ, ερρουρέμ, ερρουρερουρέμ, χαίρε Δέσποινα.

Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον.

Άγιος, άγιος, άγιος υπάρχεις και Κύριος.

Ω Παρθενομήτωρ και Δέσποινα, σώζε τους εις Σε καταφεύγοντας.

Χερουβείμ, Χερουβείμ, χαίρε, χαίρε Παναγία Δέσποινα.

ΜΕΤΣΟΒΟΥ

Κόλιντα τσέλιγκα, γεια χαρά και του πασά,

τζι-τζι κάκα, δώσ’ μου τα κουλάκα μη σ’πάρω τα τσουβάλκα.

Χριστούγεννα-Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου,

για ιδέστε, βγείτε, μάθετε πως ο Χριστός γεννιέται,

γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα,

το μέλι τρών’ οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες

και το μελισσοβότανο το λούζονται οι κυράδες.

Για κάνετε τον κόπο σας κι ανοίξτε το πουγκί σας

κι αν είστ’ από τους πλούσιους φλουριά μην τα λυπάστε

κι αν είστ’ από τους δεύτερους τάλιρα και δραχμούλες

κι αν είστ’ από τους πάμφτωχους, ένα ζευγάρι κότες.