«Κανείς δεν μπορεί να αντέξει ένα ατύχημα στην περιοχή». Η δήλωση του πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, δεν έχει έναν αποδέκτη. Είναι ένα σαφές μήνυμα στην Τουρκία, αλλά και μία υπόμνηση στην Ελλάδα, για το τι μέλλει γενέσθαι στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, σε μία περίοδο που οι δύο ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοι, περνούν μία ακόμα κρίση στην ιστορία τους. Το μήνυμα Πάιατ – επανάληψη των θέσεων της Ουάσιγκτον – αν συνδυαστεί με την επαμφοτερίζουσα στάση του Τραμπ, ο οποίος επιχειρεί με κάθε τρόπο να αποφύγει τις κυρώσεις απέναντι στην Τουρκία, κάνοντας λόγο τη μία στιγμή για μη επιβολή μέτρων και την επόμενη για μέτρα υπό εξέταση, αλλά και για μία εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, με αιχμή την απόκτηση των ρωσικών S-400 από την Άγκυρα, συμπληρώνει την εικόνα του πολέμου ισορροπιών που βρίσκεται σε εξέλιξη στην περιοχή.
Το παιχνίδι των ΗΠΑ στην περιοχή μόνο ξεκάθαρο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί και ανοίγει ακόμα περισσότερο την όρεξη της Αγκυρας για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο με Αθήνα και Λευκωσία σε μία ισορροπία τρόμου.
Ενας πόλεμος εντυπώσεων που μπορεί να αναδείξει νέες συμμαχίες, ή να αποδείξει ότι οι παλιοί «φίλοι» δεν χωρίζουν τόσο εύκολα, ιδιαίτερα εάν τους δένουν ισχυρά συμφέροντα.
Να σημειωθεί ότι τουρκικές πηγές τονίζουν ότι το Αιγαίο πρέπει να πάψει να αποτελεί πρόβλημα, ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, ωστόσο πρέπει πρώτα να αποφασίσουμε σε «τι διαφωνούμε». Υποστηρίζουν δε ότι στη συζήτηση για την υφαλοκρηπίδα και τα δικαιώματα στην περιοχή θα πρέπει να έχουν λόγο «όλοι οι εμπλεκόμενοι», με το παζάρι να ξεκινά φυσικά από τις θέσεις της Τουρκίας.
Οσο για την απόκτηση των S-400 από την Αγκυρα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κάνει σαφές ότι το σύστημα αγοράστηκε για να χρησιμοποιηθεί εναντίον των αντιπάλων της χώρας και κατά τα τουρκικά ΜΜΕ θα συμβάλλει στην αποτροπή «προκλήσεων» από την πλευρά της Ελλάδας, καθώς και στην προάσπιση των συμφερόντων της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου όπως επαναλαμβάνουν συχνά, η Τουρκία «έχει δικαιώματα», γεγονός που καθιστά σαφές ότι η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή αλλάζει και μάλιστα σημαντικά υπέρ της γείτονος.
Ψυχρός πόλεμος;
Για κάποιους η κατάσταση στο Αιγαίο, μετά την πρόσφατη τουρκική εισβολή στην κυπριακή ΑΟΖ είναι ένας ψυχρός πόλεμος σε εξέλιξη. Η παρούσα κρίση, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις για το Αιγαίο και την κυπριακή ΑΟΖ, είναι η τρίτη στην πρόσφατη ιστορία μετά τα γεγονότα του 1987 και του 1996. Εάν δεν μετρήσουμε το 1974…
Το 1987 το τουρκικό ερευνητικό Σισμίκ «βγήκε» για έρευνες στο Αιγαίο και έφερε, για πρώτη φορά μετά το 1974, την Ελλάδα και την Τουρκία στο όριο του πολέμου. Σύμφωνα με τους χάρτες των τουρκικών ΜΜΕ το πλοίο θα ακολουθούσε τη διαδρομή Σαμοθράκη, Ιμβρος και Λήμνος. Στην Αθήνα προκλήθηκε ένταση και η ελληνική πολεμική μηχανή κινητοποιήθηκε άμεσα. Τότε το βρετανικό ΥΠΕΞ, σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα έγγραφα, μιλούσε για «πιθανή κρίση στο Αιγαίο μετά την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να εθνικοποιήσει πεδίο εξόρυξης πετρελαίου σε αμφισβητούμενη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας», προσθέτοντας ότι «θα πρέπει να εξευρεθεί τρόπος για να επιλυθεί το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο»…
Η κρίση των Ιμίων το 1996, με την Αγκυρα να αμφισβητεί την κυριαρχία της Ελλάδας στην περιοχή, έδωσε αφορμή στην Τουρκία να θέσει το ζήτημα των «γκρίζων ζωνών» με αυτή να αποτελεί την πρώτη τουρκική διεκδίκηση που αφορούσε καθ΄ αυτή την κυριαρχία ελληνικού εδάφους. Η κρίση έληξε με την παρέμβαση του ΝΑΤΟ και τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη να ευχαριστεί τους Αμερικανούς.
Γεωπολιτική ανατροπή
Αυτό που έχει αλλάξει σήμερα είναι η γεωπολιτική σημασία της περιοχής, η οποία έχει αναβαθμιστεί σημαντικά, με δεδομένες και τις ενεργειακές ανακαλύψεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Το Αιγαίο επίσης αναβαθμίζεται, καθώς αν στο παρελθόν αποτελούσε κρίσιμο κόμβο για τους ενεργειακούς δρόμους, η αξία του πλέον είναι πολλαπλάσια και με τα νέα δεδομένα η Τουρκία αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να βρεθεί εκτός παιχνιδιού.
Και αν οι ΗΠΑ δίνουν σε Αθήνα και Λευκωσία τον τίτλο των πυλώνων σταθερότητας στην περιοχή και τις χαρακτηρίζουν «στρατηγικής σημασίας συμμάχους», λόγω της εμπλοκής της ExxonMobil στην ΑΟΖ της Κύπρου, αλλά και την προσπάθεια αξιοποίησης της Ελλάδας ως εκφραστή των συμφερόντων τους στην περιοχή, αυτό δεν αλλάζει την προτίμησή τους στην Τουρκία.
Μια προτίμηση που ενισχύεται καθώς ΗΠΑ και ΕΕ παλεύουν να κρατήσουν την Τουρκία «στη Δύση», με την Αγκυρα να στρέφεται προς τη Ρωσία, χρησιμοποιώντας ακόμα μία φορά τη θέση της, το μέγεθός της και τα συμφέροντα που διακυβεύονται στο παζάρι που βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι πιο επικίνδυνο από κάθε άλλη φορά.
Επικίνδυνο γιατί στην εξίσωση υπάρχει η διεκδίκηση και ο ανταγωνισμός Μόσχας – Ουάσιγκτον, ενώ στη συζήτηση μπαίνει εκ των πραγμάτων το Κυπριακό, με τις ενεργειακές εταιρείες να απαιτούν λύση, για την προώθηση των συμφερόντων τους, ενώ οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύ βολικό αντάλλαγμα όταν έρθει πραγματικά η στιγμή η Τουρκία να διαλέξει πλευρά.
