«Ωμή» παραβίαση της Δημοκρατίας: Τα γαλάζια ψηφοδέλτια του Ανδρέα Παπανδρέου

Το 1985 ήταν ένα έτος-σταθμός για την ελληνική Δημοκρατία. Ήταν η χρονιά που το ΠΑΣΟΚ εδραιώθηκε στην εξουσία κερδίζοντας για δεύτερη συνεχόμενη τετραετία την λαϊκή εντολή, ενώ μερικούς μήνες νωρίτερα ο Ανδρέας Παπανδρέου μετατράπηκε σε απόλυτο κυρίαρχο του πολιτικού παιχνιδιού «αδειάζοντας» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή από την θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, θεσμό που «κουτσούρεψε» από αρμοδιότητες αργότερα, με την Συνταγματική αναθεώρηση της ίδιας χρονιάς.

Μέχρι τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε διευρυμένες αρμοδιότητες που τον καθιστούσαν ουσιαστικά δεύτερο πόλο εξουσίας. Άλλωστε αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο πέντε χρόνια νωρίτερα ο Καραμανλής είχε «μετακομίσει» από την πρωθυπουργία στην προεδρία της χώρας. Μαντεύοντας τις εξελίξεις και τη νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981, ένα χρόνο νωρίτερα ο τότε αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας και πρωθυπουργός παραιτήθηκε προκειμένου να ανέλθει στον προεδρικό θώκο και να «ελέγχει» κατά κάποιο τρόπο την τήρηση της… τάξης και των κεντρικών πολιτικών επιλογών του, αφού η χώρα έμπαινε στην ΕΟΚ, την οποία –τότε- ο Παπανδρέου θεωρούσε «καταραμένη» και «απειλούσε» ότι θα έθετε την Ελλάδα εκτός Ένωσης.

Φυσικά, η ιστορία απέδειξε ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ, αφού πέρα της αντιδυτικής και αντιαμερικανικής ρητορικής, ούτε καν ο Ανδρέας δεν τόλμησε να μπει σε ανοιχτή σύγκρουση με τους «Συμμάχους». Ωστόσο αυτή δεν ήταν η μόνη φορά που ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ άλλαζε στάση.

Κάτι ανάλογο είχε γίνει και με αφορμή του Προέδρου της Δημοκρατίας το 1985, όταν και η γενικότερη αίσθηση έκανε λόγο για δεδομένη επανεκλογή του Καραμανλή, με την στήριξη του ίδιου του Παπανδρέου. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι υπήρξε δέσμευση και υπόσχεση από τον αρχηγό, την οποία στη συνέχεια αθέτησε όταν εντελώς ξαφνικά και αναπάντεχα ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ πρότεινε για Πρόεδρο τον αεροπαγίτη Χρήστο Σαρτζετάκη, προκαλώντας πολιτικό σεισμό.

Ως αιτία της μεταστροφής του ο Παπανδρέου προβάλει την επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος στην οποία οι εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας θα μειωνόταν δραματικά και ο ρόλος του θα γινόταν πολύ λιγότερο πολιτικός και περισσότερο… συμβολικός, όπως περίπου είναι σήμερα. Όπως είπε, σεβόταν τόσο πολύ τον αντίπαλό του που αποφάσισε να μην του προτείνει μια τέτοια θέση, κενή αρμοδιοτήτων. Φυσικά, αυτό για την αξιωματική αντιπολίτευση σήμανε «πόλεμο».

Ο Καραμανλής παραιτείται λίγο πριν τη λήξη της θητείας του και η χώρα οδηγείται σε οξεία αντιπαράθεση, αφού ο Παπανδρέου δεν έχει τον χρόνο που θα περίμενε για να καταφέρει να πείσει και άλλα κόμματα να στηρίξουν την επιλογή του. Η υποψηφιότητα Σαρτζετάκη έχει την στήριξη του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ (στην πρώτη φορά που συμμετείχε στην διαδικασία, ακόμη ένας λόγος για να χαρακτηριστεί ιστορικό το 1985), όμως τα «κουκιά» βγαίνουν… οριακά. Καθώς οδηγούμαστε προς το στήσιμο της κάλπης στη Βουλή το πολιτικό θρίλερ κορυφώνεται. Με τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου να απέχουν μόλις τρεις μήνες μακριά, ο Παπανδρέου χρειάζεται απεγνωσμένα μια νίκη-προοίμιο, γνωρίζοντας καλά πως εάν η δική του επιλογή καταψηφιστεί, το πλήγμα στην εικόνα του θα ήταν τεράστιο, ενδεχομένως και καθοριστικό.

Στην πρώτη ψηφοφορία της 17^ης Μαρτίου 1985 η υποψηφιότητα Σαρτζετάκη λαμβάνει 178 ψήφους από τους βουλευτές ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ, 22 λιγότερους από τους απαιτούμενους. Το αποτέλεσμα σοκάρει τον Παπανδρέου. Γνωρίζει καλά ότι ακόμη κι αν ο Σαρτζετάκης δεν πάρει ούτε στην δεύτερη ψηφοφορία 200 ψήφους, θα χρειαστεί μόνο 180 στην τρίτη και καθοριστική, αλλιώς η Βουλή θα διαλυόταν και η χώρα θα οδηγούνταν σε εκλογές. Φαίνεται ότι ακόμη και το θέμα της κομματικής πειθαρχίας δεν πτοεί ορισμένους βουλευτές που εκμεταλλευόμενοι την μυστικότητα της διαδικασίας, αψηφούν την επιθυμία του Ανδρέα. Τότε είναι που λαμβάνει χώρα μια από τις πιο τραγελαφικές καταστάσεις στην ιστορία του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα.

Αποφασίζεται το ψηφοδέλτιο με τον όνομα του Σαρτζετάκη να είναι… χρωματιστό, για την ακρίβεια γαλάζιο και όχι λευκό όπως συνηθίζεται, ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ακριβώς πάνω από την κάλπη εκείνη την μέρα άλλαξαν οι λάμπες φωτισμού και μπήκαν πιο έντονες ώστε να φαίνεται μέσα από τον φάκελο αν ο κάθε βουλευτής ψηφίζει Σαρτζετάκη ή όχι! Η αντιπολίτευση κάνει λόγο για «ωμή παραβίαση της Δημοκρατίας», ακούγονται ακραίες εκφράσεις, ενώ κατά τη διάρκεια της δεύτερης διαδικασίας φτάσαμε στο σημείο ο τότε βουλευτής με την Νέα Δημοκρατίας στα Ιωάννινα, Ελευθέριος Καλογιάννης να παίρνει επ’ ώμου την κάλπη και να προσπαθεί να την μεταφέρει στα γραφεία του κόμματος. Ενέργεια που τον έκανε πανελληνίως γνωστό ως… Καλπογιάννη!

Όμως και η δεύτερη διαδικασία αποδεικνύεται άγονη και στήνεται για τρίτη και καθοριστική φορά κάλπη. Ο μαγικός αριθμός που χρειάζεται πια δεν είναι το 200 αλλά το 180. Ο Παπανδρέου γνωρίζει ότι η κατάσταση είναι οριακή. Πιο οριακή από ποτέ. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, του χρειάζεται ακόμη μία ψήφος. Και τότε ξεσπά νέος πολιτικός «πόλεμος». Με την παραίτηση του Καραμανλή από την θέση του, βάσει Συντάγματος αντικαθίσταται από τον Πρόεδρο της Βουλής, που εκείνη την εποχή είναι ο Ιωάννης Αλευράς, ιστορικό στέλεχος του Κινήματος. Οι συνταγματολόγοι χωρίζονται στα δύο σχετικά με το αν έχει δικαίωμα να λάβει μέρος στην ψηφοφορία με τη νέα ιδιότητά του ή αν υπάρχει ασυμβίβαστο.

Τελικά, αποφασίζεται ότι μπορεί να ψηφίσει και στις 29 Μαρτίου τα πάντα κρίνονται στο νήμα. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης λαμβάνει 180 ψήφους, ακριβώς τόσους όσους προβλέπονταν. Έστω και με γαλάζια ψηφοδέλτια, στο χρώμα του μεγαλύτερου πολιτικού αντιπάλου του, ο Παπανδρέου έχει πετύχει για άλλη μια φορά τον σκοπό του… Λίγα χρόνια αργότερα οι ρόλοι θα αντιστραφούν. Υπό το βάρος των σκανδάλων (ή λόγω του «βρώμικου ’89 για τους υποστηρικτές του) το ΠΑΣΟΚ θα χάσει τις εκλογές, ενώ ο Καραμανλής θα επιστρέψει για μια δεύτερη θητεία στον προεδρικό θώκο.