Χιλιάδες Tσάμηδες, απόγονοι των εγκληματιών πολέμου που εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα, μετά την ήττα της Αλβανίας και των Γερμανοϊταλών συμμάχων της στον Β’ΠΠ, έκαναν πορεία στους δρόμους της πόλης Φίερι, φωνάζοντας συνθήματα κατά της Ελλάδας και ζητώντας να ιδρυθεί «Δημοκρατία της Τσαμουριάς» στο Νότιο Ηπειρο!
Οι διοργανωτές δήλωσαν ότι «Η πορεία γίνεται για την ευαισθητοποίηση όλων των Αλβανών, ώστε να ενταχθούν στον εθνικό αγώνα για την απελευθέρωση των εδαφών της Τσαμουριάς από την ελληνική κατοχή και την επιστροφή των Τσάμηδων στα πατρογονικά εδάφη»!
Οι διαδηλωτές κρατούσαν σημαίες αλβανικές, αμερικανικές, γερμανικές, ιταλικές και βρετανικές.
Είναι η πρώτη μεγάλη διαδήλωση των απογόνων των εγκληματιών πολέμου που οργανώνεται στην Αλβανία με κρατική άδεια.
Την περίοδο της Κατοχής ζούσαν στην Ήπειρο περίπου 50.000 μουσουλμάνοι οι οποίοι μιλούσαν την αλβανική γλώσσα και τους αποκαλούσαν «Τουρκοτσάμηδες».
Κατοικούσαν στην περιοχή της Θεσπρωτίας στις περιφέρειες Ηγουμενίτσας, Μαργαριτίου, Φιλιατών και Παραμυθιάς, τις οποίες αποκαλούν «Τσαμουριά» και φιλοδοξούν να ιδρύσουν εκεί το νέο αλβανικό κράτος.
Το 2000, ένα χρόνο μετά την κατάληψη του Κοσσυφοπεδίου από το ΝΑΤΟ και την απόδοσή του στους Αλβανούς του UCK, ιδρύθηκε ο UCC, ο «Απελευθερωτικός Στρατός της Τσαμπουριάς» με αντικειμενικό στόχο την έναρξη αντάρτικου εντός της ελληνικής επικράτειας.
Από το 1941 οι Τσάμηδες προσδοκούσαν τη «Μεγάλη Αλβανία» και στόχος τους ήταν να ανεξαρτητοποιηθούν. Στη συνέχεια θα ζητούσαν να ενσωματωθούν στο αλβανικό κράτος.
Οι κύριοι εκφραστές αυτής της ιδέας στη Νότιο Ηπειρο ήταν τα αδέλφια Νουρί και Μαζάρ Ντίνο.
Ατακτοι Τσάμηδες επιτέθηκαν στην Ελλάδα μαζί με τον ιταλικό Στρατό στην επίθεση στην Ελλάδα το 1940.
Τότε σημειώθηκαν οι πρώτες λεηλασίες και επιθέσεις εναντίον ελληνικών χωριών σε Βόρεια και Νότια Ηπειρο. Tο καλοκαίρι του 1943 συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές, μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας.
Οι καταδρομείς της γερμανικής μεραρχίας «Εντελβάις» έκαναν κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις με τους Τσάμηδες στη Θεσπρωτία, προκειμένου να εξολοθρεύσουν τα χωριά της περιοχής, τα οποία θεωρούσαν ότι ενίσχυαν το ελληνικό αντάρτικο.
Ο Μαζάρ Ντίνο είχε την πλήρη στήριξη των Γερμανών διοικητών και όταν έφτασε η ώρα της εξόντωσης των προκρίτων της Παραμυθιάς ξεκίνησε τις συλλήψεις συνοδευόμενος από Γερμανό αξιωματικό.
Χρόνια αργότερα, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Θανάσης Γκόντοβος, εντόπισε μετά από έρευνα στα γερμανικά αρχεία σημαντικά ντοκουμέντα που αποδεικνύουν ότι οι εκτελέσεις των αμάχων στην Παραμυθιά έγιναν βάσει του καταλόγου ονομάτων που είχε συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων στην περιοχή και ο ηγέτης τους Μαζάρ Ντίνο έθεσε τους ένοπλους Τσάμηδες στην υπηρεσία των Γερμανών.
«Ο πρόεδρος του Εθνικού Αλβανικού Συμβουλίου της Τσαμουριάς, Μαζάρ Ντίνο, από την Παραμυθιά, είναι διοικητής του αλβανικού λόχου της Τσαμουριάς. Βρίσκεται στην υπηρεσία του Γερμανικού Στρατού. Παρακαλούνται οι υπηρεσίες να παρέχουν στο εν λόγω πρόσωπο στήριξη και αρωγή».
Τον Σεπτέμβριο του ’44, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, οι άνδρες του ΕΔΕΣ σε συνεννόηση με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, έδωσαν σειρά σκληρών μαχών και κατάφεραν να εκδιώξουν τους Τσάμηδες στην Αλβανία, οι οποίοι αν και είχαν εφδιαστεί με βαρύ οπλισμό από τους Γερμανούς δεν κατάφεραν να αντισταθούν στην ορμή των ανδρών του Ν.Ζέρβα.
Στις 23 Μαΐου του 1945, το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ιωαννίνων καταδίκασε ερήμην σε θάνατο 1930 Τσάμηδες, που βαρύνονταν με εγκλήματα πολέμου, κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 η ελληνική κυβέρνηση απαλλοτρίωσε τις περιουσίες τους και τις απέδωσε σε ελληνικές οικογένειες, των οποίων μέλη είχαν θανατωθεί από την δράση των Τσάμηδων.
