Η ληστεία στο Μουσείο Isabella Stewart Gardner της Βοστώνης στις 18 Μαρτίου 1990 ήταν μια από τις πιο περιβόητες κλοπές έργων τέχνης όλων των εποχών. Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες, δύο άνδρες μεταμφιεσμένοι σε αστυνομικοί της Αστυνομίας της Βοστώνης συνέλαβαν τους δύο φύλακες ασφαλείας του μουσείου Gardner.
Στη συνέχεια έδεσαν τα χέρια και τα πόδια των φυλάκων ασφαλείας και τα έδεσαν με χειροπέδες σε σωλήνες στο υπόγειο. Όταν οι άντρες απέκτησαν πρόσβαση στο μουσείο, έκλεψαν 13 έργα τέχνης, συμπεριλαμβανομένων πινάκων των Vermeer, Rembrandt, Degas και Manet. Η αξια των 13 έργων εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 500 εκατομμύρια δολάρια.
Οι ληστές πραγματοποίησαν δύο δρομολόγια προς το αυτοκίνητό τους ώστε να βγάλουν και τα 13 έργα από το μουσείο. Ολόκληρη η ληστεία, από την είσοδο έως την αναχώρηση, διήρκεσε συνολικά 81 λεπτά. Οι ληστές δεν συνελήφθησαν και οι φύλακες του μουσείου παρέμειναν δεμένοι μέχρι να φτάσει η Αστυνομία λίγο μετά τις 8:00 πμ.
Δεδομένης της αξίας των έργων που λείπουν, η ληστεία του Μουσείου Gardner έχει χαρακτηριστεί η μεγαλύτερη κλοπή ιδιωτικής περιουσίας στην ιστορία. Και τα 13 έργα εξακολουθούν να αγνοούνται. Δεν είναι σαφές εάν οι ληστές σχεδίασαν ακριβώς ποια έργα θα έπαιρναν, καθώς άφησαν πίσω τους πολλά πολύτιμα έργα.
Η επιλογή των έργων που εκλάπησαν προβλημάτισε έντονα πολλούς ειδικούς. Προς τιμήν των έργων που λείπουν, στο μουσείο εκτίθενται πολλές από τις άδειες κορνίζες για να υπενθυμίζουν στους επισκέπτες το έγκλημα που πραγματοποιήθηκε.
Το έκανε ο μαφιόζος Bobby Donati;
Ο μαφιόζος Bobby Donati (φωτό), μέλος της μαφιόζικης φαμίλιας των Patriarca, και ο φίλος του, Myles Connor Jr., πρώην rock μουσικός και κλέφτης έργων τέχνης επισκεπτόντουσαν την δεκαετία του ’80,συχνά το Μουσείο Isabella Stewart Gardner, εντοπίζοντας το πόσο αδύναμη ήταν η ασφάλεια που παρεχόταν στα ακριβά έργα τέχνης μέσα σε αυτό.
Προσδιόρισαν συγκεκριμένα έργα που πίστευαν ότι θα μπορούσαν να πουληθούν σε καλή τιμή εάν τα έκλεβαν. Ο Donati ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για ένα από τα λιγότερα σημαντικά αντικείμενα της συλλογής του μουσείου, μια επίστεψη της Ναπολεόντειας περιόδου, ενώ ο Connor έστεφε το βλέμμα του στην «Αρπαγή της Ευρώπης» του Τιτσιάνο.
Προσπάθησε επίσης να προκαλέσει το ενδιαφέρον του Donati για ένα μπρούντζινο αγγείο (gu) της Δυναστείας Shang. Οι Connor και Donati έφτασαν μέχρι το σημείο να ανέβουν σε κοντινά δέντρα και να χρονομετρήσουν τις κινήσεις των φυλάκων μέσα στις διάφορες αίθουσες κατά τις νυχτερινές ώρες που το μουσείο ήταν κλειστό.
Συμφώνησαν ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος εισόδου ήταν να παραστήσουν τους αστυνομικούς, κάτι που είχαν κάνει και σε κάποιες άλλες «δουλειές».
Από την μέρα που έγινε η ληστεία στο Μουσείο Gardner, θεωρείται ότι ο Donati είχε ρόλο σε αυτή, πιθανώς ως ο ένας από τους δύο ληστές οι οποίοι φορώντας αστυνομικές στολές, πήραν αιχμάλωτους τους φύλακες και έκλεψαν τα έργα. Οι πράκτορες του FBI πήγαν την επομένη να συναντήσουν τον Connor, τότε φυλακισμένο στο Σικάγο εν αναμονή της δίκης του για άλλη κλοπή, για να μάθουν αν την είχε ενορχηστρώσει ο ίδιος από τη φυλακή.
Δεν το είχε κάνει, αλλά υπενθύμισε ότι αυτός και ο Donati είχαν βάλει στο μάτι στο μουσείο εδώ και πολύ καιρό και εξέταζαν σχέδια για ληστεία. Το 1997, ο Connor δήλωσε στο Vanity Fair ότι πίστευε ότι ο Donati είχε πάρει το gu, το παλαιότερο έργο στη συλλογή του μουσείου, για να του το προσφέρει αργότερα ως δώρο.
Ο Connor δήλωσε στον δημοσιογράφο Stephen Kurkjian ότι λίγο μετά την κλοπή τον επισκέφθηκε στην ομοσπονδιακή φυλακή Lompoc στην Καλιφόρνια, ο David Houghton, ένας άλλος ύποπτος στην υπόθεση.
Ο Houghton του είπε ότι αυτός και ο Donati είχαν κλέψει τα έργα τέχνης για να διαπραγματευτούν την απελευθέρωσή του, καθώς ο Houghton πίστευε ότι ο Connor καταδικάστηκε αδίκως για το ρόλο του σε μια αγοραπωλησία ναρκωτικών. Όπως κι ο Donati, ο Houghton δεν έζησε πολύ μετά την ληστεία στο Gardner, πεθαίνοντας από καρδιακή πάθηση το 1992.
Το 1997, ο ρεπόρτερ της Boston Herald, Tom Mashberg, οδηγήθηκε από μία πηγή του, τον William Youngworth, έμπορων αντικών που δρούσε ως κλεπταποδόχος για αντικείμενα που έκλεβε ο Connor και ο Donati μεταξύ άλλων, σε αποθήκη στο Μπρούκλιν όπου του επιτράπηκε να δει αυτό που πίστευε ότι είναι «Η τρικυμία στη Θάλασσα της Γαλιλαίας» (φωτό), το μοναδικό θαλασσινό τοπίο που ζωγράφισε ο Ρέμπραντ. Τα θραύσματα από την μπογιά που του επιτράπηκε να πάρει κατάφεραν μόνο να αποδείξουν ότι χρονολογούνται από εκείνη την εποχή.
Είναι η μόνη πιθανή θέαση οποιουδήποτε από τα κλεμμένα έργα του Μουσείου Gardner. Ο Youngworth είπε στον Mashberg ότι ο Donati και ο Houghton ήταν οι εγκέφαλοι της κλοπής, με τον Donati να είναι ο ένας από τους δύο ψεύτικους αστυνομικούς στο μουσείο και τον Houghton να οδηγεί το φορτηγάκι που φορώθηκαν τα έργα.
Άλλες έμμεσες αποδείξεις συνδέουν τον Donati με την κλοπή. Οι Βοστωνέζοι μαφιόζοι της εποχής πίστευαν ότι ήταν ο πιο ικανός για να κάνει τη διάρρηξη λόγω της εμπειρίας του. Το λιγότερο πολύτιμο από όλα τα κλεμμένα αντικείμενα ήταν η Ναπολέοντεια επίστεψη (φωτό) για την οποία είχε εκφράσει ενδιαφέρον.
Αυτή πάρθηκε αφού οι κλέφτες έκαναν μεγάλο κόπο προσπαθώντας να πάρουν το λάβαρο πάνω στην οποία ήταν τοποθετημένη, ακριβώς απέναντι από ένα σκίτσο του Michelangelo το οποίο ήταν πολύ πιο πολύτιμο και ευκολότερο να αφαιρεθεί.
Η χρήση των αστυνομικών στολών ως κόλπο για την είσοδο ήταν μέρος ενός σχεδίου που αυτός και ο Connor είχαν σκεφθεί εδώ και χρόνια. Λίγο πριν το έγκλημα, ένας φίλος του Donati τον είδε στο μπαρ Revere, στο οποίο σύχναζαν πολλοί μαφιόζοι να κρατάει ένα πακέτο που περιείχε αστυνομικές στολές.
Την εποχή του θανάτου του, αναφέρει ο Kurkjian στο βιβλίο του “Master Thieves”, το FBI είχε θέσει τον Donati υπό συνεχή παρακολούθηση. Ωστόσο, το αρχείο του Γραφείου για τον Donati δεν εξηγεί τον λόγο. Ο Kurkjian πιστεύει ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται είτε στην πιθανότητα να είχε στοχοποιηθεί για δολοφονία από έμπιστους του αντίπαλου μαφιόζου, Frank Salemme, είτε θα μπορούσε να τον υποπτεύονταν στην κλοπή του Μουσείου Gardner. Ωστόσο, το σπίτι του Donati δεν ερευνήθηκε μετά το θάνατό του.
Αρχικά, οι ερευνητές πίστευαν ότι αν ο Donati είχε σχεδιάσει την κλοπή στο Μουσείο Gardner, θα ήταν για να διευθετήσει ένα χρέος στον τζόγο που όφειλε ένας πρώην φύλακας του μουσείου, ο οποίος του είπε πόσο χαλαρά ήταν τα μέτρα ασφαλείας.
Ο Kurkjian έδωσε μια άλλη εξήγηση για το λόγο που ο Donati έκλεψε το μουσείο: αισθανόταν ανασφαλής στους δρόμους όσο το αφεντικό του, ο μαφιόζος Vincent M. Ferrara παρέμεινε υπό κράτηση και ήλπιζε να χρησιμοποιήσει τα έργα τέχνης για να διαπραγματευτεί την ελευθερία του, όπως είχε κάνει ο Connor για να μειώσει την ποινή του, κανονίζοντας την επιστροφή του Rembrandt που έκλεψε από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης (Boston Museum of Fine Arts –BMFA) 15 χρόνια νωρίτερα.
Σύμφωνα με τον Kurkjian, ενώ δούλευε στο βιβλίο “Master Thieves” το 2014, έλαβε κλήση από έναν αριθμό που δεν αναγνώρισε, οπότε τον κάλεσε και συστήθηκε. Ο καλών ζήτησε από τον Kurkjian να μην να αποκαλύψει την ταυτότητά του τον Τύπο και του είπε ότι γνώριζε τον Ferrara, ο οποίος είχε βγει τότε από τη φυλακή, αλλά αρνούνταν να δώσει συνεντεύξεις.
Αφού ο Kurkjian του εξήγησε την τρέχουσα θεωρία του FBI για την υπόθεση, ότι ο David Turner (φωτό) είχε σχεδιάσει το έγκλημα, ο καλών του είπε ότι ήταν όλα λάθος και ότι ο Donati είχε κλέψει τους πίνακες «για να βγάλει από την φυλακή τον Vinnie Ferrara», κάτι που ταυτιζόταν με έναν προηγούμενο ισχυρισμό για το κίνητρο της κλοπής σε μια επιστολή προς το μουσείο το 1994 που η πρώην διευθύντρια Anne Hawley θεωρούσε ότι ήταν μια πραγματική προσπάθεια για να επιτευχθεί συμφωνία για την επιστροφή των πινάκων, δεδομένου ότι ο συγγραφέας της είχε πληροφορίες σχετικά με τις κλοπές που δεν είχαν δημοσιευτεί εκείνη την εποχή.
Ο καλών του Kurkjian δήλωσε ότι ο Donati επισκέφθηκε τον Ferrara στην ομοσπονδιακή φυλακή στο Χάρτφορντ του Κοννέκτικατ, όπου κρατούταν, μετά τη σύλληψή του τον Ιανουάριο του 1990 με κατηγορίες εκβιασμών.
Οι δυο μιλούσαν σιγά, χρησιμοποιώντας σύντομη και αόριστη γλώσσα, γνωρίζοντας ότι οι συνομιλίες τους πιθανόν να παρακολουθούνταν. Ο Donati είπε στον Ferrara ότι θα τον βγάλει έξω. Ο Ferrara τον παρακαλούσε να μην δοκιμάσει τίποτα. «Ό,τι και να κάνεις, δεν πρόκειται να με βγάλεις από εδώ», είπε. «Θα το κάνουν γι’αυτά. Θα δεις», απάντησε ο Donati.
Τρεις μήνες αργότερα, σύμφωνα με τον καλούντα, ο Ferrara έμαθε για την κλοπή στο Gardner και αμέσως συνειδητοποίησε ότι ήταν αυτό στο οποίο αναφερόταν ο Donati. Ο Donati τον ξαναεπισκέφθηκε λίγο αργότερα στην πολιτειακή φυλακή του Plymouth, όπου είχε μεταφερθεί καθώς αντιμετώπιζε επίσης και μια πολιτειακή κατηγορία για δολοφονία.
«Ήσουν εσύ;» ρώτησε τον κάποτε οδηγό του. «Σου είπα ότι θα το έκανα», είπε ο Donati. Ο Ferrara τον συμβούλεψε να μην επιχειρήσει διαπραγματεύσεις, μιας και οι αρχές δεν θα ενδιαφέρονταν. «Με θέλουν κλειδωμένο για πάντα, τώρα περισσότερο από ποτέ», είπε.
Ο Ferrara προειδοποίησε τον Donati ότι ήταν βαθύτερα μπλεγμένος απ’ όσο νόμιζε και του πρότεινε επιτακτικά να φύγει από τη Βοστώνη για το καλό του. Ο Donati τον διαβεβαίωσε ότι μπορούσε να αντέξει.
«Μην ανησυχείς», προσπάθησε να τον καθησυχάσει ο συνεργάτης του. «Έχω θάψει τα πράγματα. Μόλις αυτό ξεφουσκώσει, θα βρω το σωστό άτομο για να διαπραγματευτώ μαζί του». Είναι άγνωστο αν ο Donati έκανε ποτέ τέτοια προσέγγιση σε κανέναν. Αυτός και ο Ferrara δεν ξαναμίλησαν.
Καθώς ο Donati έφευγε από το σπίτι του στις 21 Σεπτεμβρίου 1991, απήχθηκε από μια ομάδα ανδρών. Τρεις μέρες αργότερα η σορός του βρέθηκε στο πορτ μπαγκάζ της Cadillac που οδηγούσε, στην οδό Savage, στο Revere, σε μικρή απόσταση από το σπίτι του. Ήταν χτυπημένος το κεφάλι, είχε μαχαιρωθεί πάνω από 20 φορές, και ο λαιμός του είχε κοπεί.
Που βρίσκονται τα έργα;
Το FBI δήλωσε το 2013 ότι ήξερε ποιοι ήταν οι κλέφτες, αν και δεν ανακοίνωσε ποτέ τα ονόματα επειδή είχε ήδη περάσει η περίοδος παραγραφής, όμως οι αρχές δεν ανέκτησαν ποτέ τα έργα τέχνης.
Πιστεύουν ότι έχουν έναν πληροφοριοδότη που μπορεί να τους βοηθήσει να βρουν τους πίνακες: τον Robert Gentile, 81 ετών, ο οποίος τώρα κατηγορείται στη Μασαχουσέτη για άσχετα αδικήματα.
Ο Gentile καταδικάστηκε την Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2018 σε τεσσεράμισι χρόνια φυλάκιση, αφού παραδέχτηκε την ένοχη του για παράνομη πώληση όπλων σε έναν καταδικασμένο δολοφόνο. Ο δικηγόρος του ισχυρίστηκε ότι η πώληση στήθηκε από το FBI για να αποκτήσει πληροφορίες σχετικά με τη ληστεία του Μουσείου Isabella Stewart Gardner.
Τον Μάιο του 2012, πράκτορες του FBI έψαξαν στο σπίτι του Gentile στο Μάντσεστερ του Κονέκτικατ. Δεν βρήκαν κανένα από τα κλεμμένα έργα, παρότι έψαξαν την προτιμώμενη κρυψώνα του κάτω από ένα ψεύτικο δάπεδο με τη βοήθεια του γιου του. Ωστόσο, στο υπόγειο, βρήκαν ένα φύλλο χαρτί που έγραφε τι θα μπορούσε να πιάσει το κάθε κλεμμένο κομμάτι στη μαύρη αγορά.
Το 2015, ο Gentile πέρασε από ανιχνευτή ψεύδους, αρνούμενος ότι γνώριζε εκ των προτέρων για την ληστεία ή ότι κατείχε ποτέ κάποιους πίνακες. Το αποτέλεσμα έδειξε πιθανότητα 0,1% να ήταν ειλικρινής.
Ο Gentile έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι γνωρίζει που βρίσκονται οι πίνακες, παρόλο που σε μια μυστική ηχογράφηση του FBI προσφέρει σε έναν πράκτορα τουλάχιστον δύο από τους πίνακες για 500.000 δολάρια τον καθένα.
Στις 6 Αυγούστου 2015, η Αστυνομία κυκλοφόρησε ένα video από τη προηγούμενη από την κλοπή νύχτα που πιστεύεται ότι δείχνει μια πρόβα της ληστείας. Δύο άνδρες εμφανίζονται στο video: ο ένας παραμένει άγνωστος, ενώ ο άλλος έχει επιβεβαιωθεί ότι ήταν ο Richard Abath, ο φύλακας ασφαλείας που υπηρετούσε τη νύχτα της ληστείας.
Το video φαίνεται να δείχνει τον Abath ν’ανοίγει στο άγνωστο άτομο για να μπει στο μουσείο δύο φορές μέσα σε λίγα λεπτά.
Ο άντρας έμεινε για περίπου τρία λεπτά στο λόμπι, έπειτα επέστρεψε σε ένα αυτοκίνητο και έφυγε. Η Αστυνομία λέει ότι το video ανοίγει νέους δρόμους έρευνας και οι New York Times επισημαίνουν ότι ρίχνει νέα προσοχή στον Abath ως πιθανό συνεργάτη.
Ωστόσο, οι φρουροί είχαν προηγουμένως ανακριθεί και θεωρούνταν πάρα πολύ ανέμπνευστοι για να φέρουν σε πέρας την ληστεία – πράγμα που δεν σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να είναι συνεργάτες.
Ο Arthur Brand (φωτό), ένας Ολλανδός ιδιωτικός ερευνητής, πιστεύει όχι μόνο ότι τα έργα τέχνης παραμένουν άθικτα, αλλά και ότι μπορεί να τα επιστρέψει στο μουσείο. «Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα κομμάτια εξακολουθούν να υπάρχουν», δήλωσε ο Brand. «Παρακολουθούμε δύο δρόμους έρευνας που και οι δύο οδηγούν στην Ολλανδία και τώρα διαπραγματευόμαστε με συγκεκριμένους ανθρώπους».
Ο Brand, 48 ετών, έχει γίνει ένας από τους κορυφαίους ειδικούς παγκοσμίως σε διεθνή εγκλήματα τέχνης. Μια Βρετανική εφημερίδα κάποτε τον αποκάλεσε «Indiana Jones του κόσμου της τέχνης» για το συνδυασμό των άριστων διαπραγματευτικών δεξιοτήτων και του απίστευτου ενστίκτου για την εύρεση κλεμμένης τέχνης.
Τα τελευταία χρόνια, ο Brand υποδυόταν τον ατζέντη ενός Τεξανού εκατομμυριούχου πετρελαιά για να βοηθήσει την αστυνομία του Βερολίνου να βρει τα δύο τεράστια μπρούντζινα άλογα (φωτό) από το Γερμανικό Ράιχσταγκ.
Το 2002, ο Brand έλαβε την πρώτη από τις πολλές πληροφορίες για την υπόθεση του Μουσείου Gardner. Άκουσε ότι πίσω στο 1991, άνθρωποι στην Ολλανδία είχαν φωτογραφίες των αποθηκευμένων έργων. Συνεχίζοντας, πείστηκε ότι οι πίνακες δεν στάλθηκαν ποτέ στην Ολλανδία, αλλά οι φωτογραφίες κυκλοφορούσαν από ανθρώπους που προσπαθούσαν να πουλήσουν τους πίνακες σε κάποιον εκεί.
Κάπου γύρω στο 2010, άκουσε ότι τα έργα είχαν καταλήξει στα χέρια πρώην μελών του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA). Αλλά σύντομα του έτυχε μια αναποδιά με το θάνατο μιας από τις κορυφαίες πηγές του, ενός πρώην μέλους του IRA.
Ο Brand θεωρεί ότι οι αρχικοί κλέφτες ήταν μικρο-διαρρήκτες που πώλησαν τα κομμάτια σε μια εγκληματική συμμορία στις Η.Π.Α. πριν σκοτωθούν στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Κάποια στιγμή στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, πιστεύει ότι τα έργα μεταφέρθηκαν στην Ιρλανδία με πλοίο και κατέληξαν στους κορυφαίους διοικητές του IRA.
thetruth.gr
