Οι χρησμοί των Σιβυλλών, όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο, εφυλάσσοντο από δέκα ένοπλους άνδρες στον ναό του Διός στο Καπιτώλιο της Ρώμης. Μεταξύ αυτών των χρησμών, όπως μας πληροφορεί ο Μάρκος Αντίμαχος, μόνον οι χρησμοί της Σίβυλλας της Ερυθραίας ήταν υπογεγραμμένοι με το όνομά της. Όλοι οι άλλοι χρησμοί ήταν ανυπόγραφοι και ημιτελείς.
Μεταξύ των υπογεγραμμένων χρησμών της Ερυθραίας υπήρχε και ένας χρησμός που προανήγγειλε την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού.
Ο πρώτος άνθρωπος που διέσωσε και διακήρυξε δημόσια αυτόν τον χρησμό, μετά Χριστόν, ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος!
Το Πάσχα του 325 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος απηύθυνε έναν λόγο προς τους «Αγίους Συλλόγους» του Χριστιανισμού. Ο τίτλος αυτού του λόγου, όπως καταγράφηκε από τον Ευσέβιο που ήταν παρών στην σύνοδο, ήταν «Βασιλέως Κωνσταντίνου λόγος ον έγραψε τω των αγίων συλλόγω» (Οration to the Saints).
Ο Robin Lane Fox, καθηγητής Κλασσικής και Αρχαίας Ιστορίας στο New College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στο έργο του Pagans and Christians (σελ. 643), προτείνει ότι ο Κωνσταντίνος απηύθυνε τον λόγο του προς τους Αγίους Συλλόγους το Πάσχα του 325 μ.Χ., ημέρα Μεγάλη Παρασκευή.
Σύμφωνα με τον επίσης καθηγητή Ιστορίας, H.W. Parke, αλλά και πολλούς άλλους σύγχρονους κριτικούς, ο συγκεκριμένος λόγος του Κωνσταντίνου, όπως ακριβώς καταγράφηκε από τον Ευσέβιο, είναι αυθεντικός.
Γράφει ο καθηγητής H.W. Parke: «This document has often been suspected as a later forgery, but recent opinion seems to agree on its authenticity», δηλαδή, «Αυτό το έγγραφο έχει συχνά υποπτευθεί ότι είναι μία μεταγενέστερη πλαστογραφία, όμως η νεότερη κριτική φαίνεται ότι συμφωνεί για την αυθεντικότητά του» (H.W. Parke, Sibyls and the Sibylline Prophecy in classical Antiquity, σελ. 164).
Το αρχαιότερο χειρόγραφο που περιέχει τον λόγο του Κωνσταντίνου χρονολογείται στον 10ο μ.Χ. αιώνα και φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού (κώδιξ Vat gr. 149).
Στον λόγο αυτό ο Μέγας Κωνσταντίνος εκφράζει την βαθιά του πίστη στο πρόσωπο του Χριστού και επικαλείται διάφορες μαρτυρίες για να διακηρύξει την Θεότητά Του. Μεταξύ αυτών των μαρτυριών περιλαμβάνει και την προφητεία της Σίβυλλας της Ερυθραίας περί της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. Γράφει ο Κωνσταντίνος στον λόγο του:
Η ΤΟΙΝΥΝ ΕΡΥΘΡΑΙΑ ΣΙΒΥΛΛΑ, ΦΑΣΚΟΥΣΑ ΕΑΥΤΗΝ ΕΚΤΗ ΓΕΝΕΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΝ ΓΕΝΕΣΘΑΙ, ΙΕΡΕΙΑ ΗΝ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ, ΔΙΑΔΗΜΑ ΕΠΙ ΙΣΗΣ ΤΩ ΘΡΗΣΚΕΥΟΜΕΝΩ ΥΠΟ ΑΥΤΗΣ ΘΕΩ ΦΟΡΟΥΣΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΡΙΠΟΔΑ ΠΕΡΙ ΟΝ Ο ΟΦΙΣ ΕΙΛΕΙΤΟ ΠΕΡΙΕΠΟΥΣΑ, ΑΠΟΦΟΙΒΑΖΟΥΣΑ ΤΕ ΤΟΙΣ ΧΡΩΜΕΝΟΙΣ ΑΥΤΗ… ΑΥΤΗ ΤΟΙΝΥΝ ΕΙΣΩ ΤΩΝ ΑΔΥΤΩΝ ΠΟΤΕ ΤΗΣ ΑΚΑΙΡΟΥ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑΣ ΠΡΟΑΧΘΕΙΣΑ ΚΑΙ ΘΕΙΑΣ ΕΠΙΠΝΟΙΑΣ ΟΝΤΩΣ ΓΕΝΟΜΕΝΗ ΜΕΣΤΗ, ΔΙΑ ΕΠΩΝ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΤΑ ΜΕΛΛΟΝΤΑ ΠΡΟΕΘΕΣΠΙΣΕΝ, ΣΑΦΩΣ ΤΑΙΣ ΠΡΟΤΑΞΕΣΙ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ΗΤΙΣ ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΣ ΛΕΓΕΤΑΙ, ΔΗΛΟΥΣΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΚΑΤΕΛΕΥΣΕΩΣ:
ΙΔΡΩΣΕΙ ΓΑΡ ΧΘΩΝ ΚΡΙΣΕΩΣ ΣΗΜΕΙΟΝ ΟΤ’ ΕΣΤΑΙ.
ΗΞΕΙ Δ’ ΟΥΡΑΝΟΘΕΝ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΙΩΣΙΝ Ο ΜΕΛΛΩΝ,
ΣΑΡΚΑΠΑΡΩΝ ΠΑΣΑΝ ΚΡΙΝΑΙ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΝ ΑΠΑΝΤΑ.
ΟΨΟΝΤΑΙ ΔΕ ΘΕΟΝ ΜΕΡΟΠΕΣ ΠΙΣΤΟΙ ΚΑΙ ΑΠΙΣΤΟΙ,
ΥΨΙΣΤΟΝ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΠΙ ΤΕΡΜΑ ΧΡΟΝΟΙΟ
ΣΑΡΚΟΦΟΡΩΝ ΨΥΧΑΣ Δ’ ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙ ΒΗΜΑΤΙ ΚΡΙΝΕΙ.
ΧΕΡΣΟΣ ΟΤΑΝ ΠΟΤΕ ΚΟΣΜΟΣ ΟΛΟΣ ΚΑΙ ΑΚΑΝΘΑ ΓΕΝΗΤΑΙ.
ΡΙΨΩΣΙΝ Τ’ ΕΙΔΩΛΑ ΒΡΟΤΟΙ ΚΑΙ ΠΛΟΥΤΟΝ ΑΠΑΝΤΑ.
ΕΚΚΑΥΣΗ ΔΕ ΤΟ ΠΥΡ ΟΥΡΑΝΟΝ ΗΔΕ ΘΑΛΑΣΣΑΝ.
ΙΧΝΕΥΟΥΝ ΡΗΞΗ ΤΕ ΠΥΛΑΣ ΕΙΡΚΤΗΣ ΑΙΔΑΟ.
ΣΑΡΞ ΤΟΤΕ ΠΑΣΑ ΝΕΚΡΩΝ ΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΝ ΦΑΟΣ ΗΞΕΙ.
ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΑΝΟΜΟΥΣ ΤΕ ΤΟ ΠΥΡ ΑΙΩΣΙΝ ΕΛΕΓΞΕΙ.
ΟΠΠΟΣΑ ΤΙΣ ΠΡΑΞΑΣ ΕΛΑΘΕΝ, ΤΟΤΕ ΠΑΝΤΑ ΛΑΛΗΣΕΙ.
ΣΤΗΘΕΑ ΓΑΡ ΖΟΦΟΕΝΤΑ ΘΕΟΣ ΦΩΣΤΗΡΣΙΝ ΑΝΟΙΞΕΙ.
ΘΡΗΝΟΣ Τ’ ΕΚ ΠΑΝΤΩΝ ΕΣΤΑΙ ΚΑΙ ΒΡΥΓΜΟΣ ΟΔΟΝΤΩΝ.
ΕΚΛΕΙΨΕΙ ΣΕΛΑΣ ΗΕΛΙΟΥ ΑΣΤΡΩΝ ΤΕ ΧΟΡΕΙΑΙ,
ΟΥΡΑΝΟΝ ΕΙΛΙΞΕΙ, ΜΗΝΗΣ ΔΕ ΤΕ ΦΕΓΓΟΣ ΟΛΕΙΤΑΙ.
ΥΨΩΣΕΙ ΔΕ ΦΑΡΑΓΓΑΣ, ΟΛΕΙ Δ’ ΥΨΩΜΑΤΑ ΒΟΥΝΩΝ.
ΥΨΟΣ Δ’ ΟΥΚ ΕΤΙ ΛΥΓΡΟΝ ΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙΣΙ ΦΑΝΕΙΤΑΙ,
ΙΣΑ Τ’ ΟΡΗ ΠΕΔΙΟΙΣ ΕΣΤΑΙ, ΚΑΙ ΠΑΣΑ ΘΑΛΑΣΣΑ
ΟΥΚ ΕΙΣ ΠΛΟΥΝ ΕΙΞΕΙ. ΓΗ ΓΑΡ ΦΡΥΧΘΕΙΣΑ ΚΕΡΑΥΝΩ.
ΣΥΝ ΠΗΓΑΙΣ ΠΟΤΑΜΟΙ ΤΕ ΚΑΧΛΑΖΟΝΤΕΣ ΛΕΙΨΟΥΣΙΝ.
ΣΑΛΠΙΓΞ Δ’ ΟΥΡΑΝΟΘΕΝ ΦΩΝΗΝ ΠΟΛΥΘΡΗΝΟΝ ΑΦΗΣΕΙ,
ΩΡΥΟΥΣΑ ΜΥΣΟΣ ΜΕΛΕΟΝ ΚΑΙ ΠΗΜΑΤΑ ΚΟΣΜΟΥ.
ΤΑΡΤΑΡΟΕΝ ΔΕ ΧΑΟΣ ΔΕΙΞΕΙ ΤΟΤΕ ΓΑΙΑ ΧΑΝΟΥΣΑ.
ΗΞΟΥΣΙΝ Δ’ ΕΠΙ ΒΗΜΑ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΗΕΣ ΑΠΑΝΤΕΣ.
ΡΕΥΣΕΙ Δ’ ΟΥΡΑΝΟΘΕΝ ΠΟΤΑΜΟΣ ΠΥΡΟΣ ΗΔΕ ΘΕΕΙΟΥ.
ΣΗΜΑ ΔΕ ΤΟΙ ΤΟΤΕ ΠΑΣΙ ΒΡΟΤΟΙΣ ΑΡΙΔΕΙΚΕΤΟΝ ΟΙΟΝ
ΤΟ ΞΥΛΟ ΕΝ ΠΙΣΤΟΙΣ, ΤΟ ΚΕΡΑΣ ΤΟ ΠΟΘΟΥΜΕΝΟΝ ΕΣΤΑΙ.
ΑΝΔΡΩΝ ΕΥΣΕΒΕΩΝ ΖΩΗ, ΠΡΟΣΚΟΜΜΑ ΤΕ ΚΟΣΜΟΥ,
ΥΔΑΣΙ ΦΩΤΙΖΟΝ ΚΛΗΤΟΥΣ ΕΝ ΔΩΔΕΚΑ ΠΗΓΑΙΣ.
ΡΑΒΔΟΣ ΠΟΙΜΑΙΝΟΥΣΑ ΣΙΔΗΡΕΙΗ ΓΕ ΚΡΑΤΗΣΕΙ.
ΟΥΤΟΣ Ο ΝΥΝ ΠΡΟΓΡΑΦΕΙΣ ΕΝ ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΟΙΣ ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ
ΣΩΤΗΡ ΑΘΑΝΑΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ Ο ΠΑΘΩΝ ΕΝΕΧ’ ΗΜΩΝ.
Η Σίβυλλα λοιπόν η Ερυθραία, η οποία παραδέχεται ότι γεννήθηκε την έκτη γενεά μετά τον κατακλυσμό, ήταν ιέρεια του Απόλλωνος και φορώντας στέμμα παρόμοιας αξίας με τον θεό ο οποίος λατρεύεται από αυτήν, και τον τρίποδα φροντίζοντας γύρω από τον οποίο ήταν περιτυλιγμένος όφις και με την βοήθεια του θεού Απόλλωνος προεφήτευε εις αυτούς που την είχαν ανάγκη… Αυτή λοιπόν κάποτε αφού προχώρησε εις τα άδυτα της γενομένης σε ακατάλληλο καιρό θεοευσέβειας και αφού επληρώθη πράγματι από θεία έμπνευση, διά των επών της προεφήτευε τα μέλλοντα σχετικά με τον Θεό με σαφήνεια, σύμφωνα προς τις τοποθετήσεις των πρώτων γραμμάτων τα οποία αποτελούν την ακροστιχίδα, αποκαλύπτοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ιστορία της καθόδου του Ιησού επί της γης:
«Θα ιδρώσει η γη, όταν έλθει η ώρα της Κρίσεως.
Θα έλθει από τον ουρανό, ο μέλλων βασιλεύς εις τους αιώνες
δια να κρίνει καθένα που φέρει σάρκα και όλον ανεξαιρέτως τον κόσμο.
Θα ιδούν τον Θεό άνθρωποι, πιστοί και άπιστοι,
Ύψιστο, μετά των αγίων, εις το τέλος του χρόνου
με σάρκα, κρίνοντας επί βήματος τις ψυχές των ανθρώπων.
Όταν κάποτε ο κόσμος όλος γίνει άγονος και γεμάτος αγκάθια.
Θα απορρίψουν οι άνθρωποι τα είδωλα και όλον γενικά τον πλούτο.
Θα κατακαύσει το πυρ την γη, τον ουρανό ακόμη και την θάλασσα.
Ανιχνεύοντας θα πυρπολήσει τις πύλες της φυλακής του Άδη.
Τα σώματα τότε όλων των ανθρώπων θα έλθουν εις το φως της ελευθερίας των αγίων·
τους παράνομους τότε το πυρ θα ελέγχει εις τους αιώνες.
Όσα κάποιος έπραξε κρυφά, τότε όλα θα τα μαρτυρήσει.
Διότι τα σκοτεινά στήθη, ο Θεός με διαφωτισμούς θα ανοίξει.
Θρήνος θα φθάσει από όλους και τριγμός οδόντων.
Θα εκλείψει το φως της ημέρας, η λάμψη του ηλίου και των αστέρων.
Τον ουρανό θα περιστρέψει με ταχύτητα και θα χαθεί το φεγγοβόλημα της σελήνης.
Θα υψώσει τα φαράγγια και θα καταστρέψει τα υψώματα των βουνών.
Το ύψος δεν θα φαίνεται πλέον λυπηρό εις τους ανθρώπους.
Τα βουνά με τις πεδιάδες θα ισοπεδωθούν και σε όλη την θάλασσα δεν θα υπάρχει δυνατότητα πλεύσης, διότι η γη θα κατακεραυνωθεί.
Ποταμοί που κοχλάζουν, μαζί με τις πηγές θα εκλείψουν.
Σάλπιγγα δε από τον ουρανό, φωνή με μεγάλο θρήνο θα αφήσει,
κραυγάζοντας το μίασμα των ελεεινών και τις συμφορές του κόσμου.
Τότε η ανοιγόμενη γη θα φανερώσει το χάος του Ταρτάρου,
και οι πάντες θα έλθουν ενώπιον του βήματος του Βασιλέα Θεού.
Θα ρεύσει από τον ουρανό πύρινος ποταμός και μάλιστα από θείο.
Σημάδι τότε θα υπάρχει για όλους τους ανθρώπους, τέτοιο που θα είναι εντόνως φανερό.
Το ξύλο για τους πιστούς, η σάλπιγγα η ποθητή θα είναι.
Η ζωή των ευσεβών ανδρών, εμπόδιο θα είναι για τον κόσμο,
φωτίζοντας τους ονομαστούς διά των υδάτων σε δώδεκα πηγές.
Θα εξουσιάσει η ποιμαντική σιδηρά ράβδος.
Αυτός ο οποίος τώρα προαναφέρθηκε σε ακροστιχίδα,
είναι ο δικός μας Θεός,
Σωτήρ αθάνατος βασιλεύς, αυτός ο οποίος υπέφερε προς χάριν μας.
(Ευσέβιος, Βασιλέως Κωνσταντίνου λόγος ον έγραψε τω των αγίων συλλόγω, λόγος 5ος, κεφ. 18)
H προφητεία της Σίβυλλας της Ερυθραίας, περί της Δευτέρας Παρουσίας του Ιησού Χριστού. Στην αριστερή ακροστιχίδα σχηματίζονται οι λέξεις ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΕΙΣΤΟΣ ΘΕΟΥ ΥΙΟΣ ΣΩΤΗΡ ΣΤΑΥΡΟΣ. Οι εικόνες προέρχονται από την συλλογή «Σιβυλλιακοί Χρησμοί» που εκδόθηκε το 1599 στο Παρίσι από τον Joanni Opsopoei.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος, αφού καταγράφει ότι η Σίβυλλα η Ερυθραία γεννήθηκε την έκτη γενεά μετά τον κατακλυσμό του Νώε, αποδέχεται ότι η μάντις προφήτευε σε όσους την είχαν ανάγκη «με την βοήθεια του θεού Απόλλωνος».
Δεν ήταν λοιπόν η Σίβυλλα αυτή η οποία προφήτευε, αλλά ο ίδιος ο Απόλλων!
Επιπροσθέτως, ο Κωνσταντίνος θεωρεί ότι αφού η μάντις «επληρώθη από θεία έμπνευση», προφήτευσε την Έλευση του Ιησού Χριστού επί της γης. Αυτά είναι τα πρώτα εισαγωγικά σχόλια του Κωνσταντίνου, ο οποίος στη συνέχεια παραθέτει ολόκληρη την προφητεία της Ερυθραίας περί της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. «Οι τοποθετήσεις των πρώτων γραμμάτων», όπως γράφει και ο ίδιος, σχηματίζουν την ακροστιχίδα «ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΕΙΣΤΟΣ ΘΕΟΥ ΥΙΟΣ ΣΩΤΗΡ ΣΤΑΥΡΟΣ». Η παρουσία του Ε στη λέξη Χρειστός, συμβολίζει τον Ερχόμενον Υιόν του Θεού.
Η προφητεία της Ερυθραίας περί της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού και της Τελικής Κρίσης των ανθρώπων, αποτελεί μία ξεκάθαρη ομολογία της προφήτισσας, και κατ’ επέκτασιν του Απόλλωνος, προς το πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Και αυτό γίνεται ακόμη πιο έντονα φανερό από τους τελευταίους τρεις στίχους του χρησμού σύμφωνα με τους οποίους, ο Απόλλων και η ιέρειά του Σίβυλλα ομολογούν για άλλη μία φορά ποιος είναι ο Θεός τους:
«Αυτός ο οποίος τώρα προαναφέρθηκε σε ακροστιχίδα, είναι ο δικός μας Θεός, Σωτήρ αθάνατος βασιλεύς, αυτός ο οποίος υπέφερε προς χάριν μας».
Αν και η βαρυσήμαντη αυτή προφητεία διακηρύχθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο πριν από την έναρξη της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, το Πάσχα του 325 μ.Χ., τους επόμενους αιώνες παραμερίστηκε και αποσιωπήθηκε. Διότι υπήρχε ο κίνδυνος να προκληθεί αναταραχή στις τάξεις της Εκκλησίας, αλλά και να ανατραπεί η πεποίθηση ότι η αρχαία ελληνική θρησκεία ήταν μία θρησκεία δαιμονολατρείας. Ο χρησμός της Ερυθραίας, όπως και άλλοι χρησμοί από τα ελληνικά μαντεία, ανέτρεπαν την πεποίθηση αυτή και απεδείκνυαν ότι οι Σίβυλλες και οι Ολύμπιοι δεν ήταν δαίμονες, ούτε γεννήματα της φαντασίας των ανθρώπων, αλλά θείοι εργάτες και προάγγελοι του Χριστού.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος, αμέσως μετά την απαγγελία της προφητείας κατά την διάρκεια του λόγου του, θίγει ένα ακόμη φλέγον ζήτημα το οποίο είναι η αυθεντικότητα και η εγκυρότητα αυτής της προφητείας. Λέγει ο Κωνσταντίνος:
«Και αυτά στην παρθένο από τον Θεό τής παρουσιάσθηκαν να τα προφητεύσει. Εγώ την θεωρώ τουλάχιστον μακαρία, αυτήν την οποία επέλεξε ο Σωτήρ ως προφήτισσα εξαιτίας της πρόνοιάς του δι’ εμάς. Αλλά οι περισσότεροι από τους ανθρώπους δεν πιστεύουν και, αν και παραδέχονται ότι γεννήθηκε η Ερυθραία η Σίβυλλα η μάντις, υποπτεύονται ότι κάποιος από τους οπαδούς της δικής μας θρησκείας έμπειρος της ποιητικής μούσας έχει συνθέσει αυτά τα έπη και αυτά νοθεύτηκαν και λέγεται ότι είναι δημιουργήματα της Σίβυλλας, που περιέχουν ωφέλιμες απόψεις για την ζωή και περικόπτουν την υπερβολή των ηδονών, οδηγώντας στην συνετή και ευπρεπή ζωή. Με ολοφάνερη αλήθεια (η Σίβυλλα) με την επιμέλεια των δικών μας ανδρών εξιστόρησε τα χρόνια με ακριβέστερο τρόπο, ώστε ουδείς να υπονοεί ότι έχει γίνει το ποίημα μετά την κάθοδο του Χριστού και την κρίση του και να διαδίδεται ως ψεύδος ότι η Σίβυλλα διά των επών της προφητεύει από την αρχαιότητα».1(Ευσέβιος, Βασιλέως Κωνσταντίνου λόγος ον έγραψε τω των αγίων συλλόγω, λόγος 5ος, κεφ. 18)
Σύμφωνα με τον Μέγα Κωνσταντίνο, ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός επέλεξε την Σίβυλλα την Ερυθραία για προφήτισσά Του! Και όλα όσα προφήτευσε της παρουσιάστηκαν από τον ίδιο τον Θεό.
Όσον αφορά αυτούς που υποπτεύονται και αμφισβητούν την εγκυρότητα της προφητείας, την πατρότητά της, αλλά και την εποχή κατά την οποία εγράφη, ο Κωνσταντίνος με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο αποκλείει το ενδεχόμενο πλαστογράφησής της.
Πώς όμως είναι τόσο σίγουρος για αυτά που γράφει και από πού αντλεί αυτή του την βεβαιότητα;
Την απάντηση μάς την δίνει ο ίδιος:
«ΩΜΟΛΟΓΗΤΑΙ ΓΑΡ ΚΙΚΕΡΩΝΑ ΕΝΤΕΤΥΧΗΚΟΤΑ ΤΩ ΠΟΙΗΜΑΤΙ ΜΕΤΕΝΕΓΚΕΙΝ ΤΕ ΑΥΤΟ ΕΙΣ ΤΗΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΟΝ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟΙΣ ΕΑΥΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΣΙΝ».
Δηλαδή:
«Διότι ομολογείται ότι ο Κικέρων, αφού βρήκε το ποίημα, το μετέφρασε στην λατινική διάλεκτο και το ενέταξε στα δικά του συγγράμματα». (Ευσέβιος, Βασιλέως Κωνσταντίνου λόγος ον έγραψε τω των αγίων συλλόγω, λόγος 5ος, κεφ. 18)
Σύμφωνα με τον Μέγα Κωνσταντίνο, έναν αιώνα πριν από την Έλευση του Χριστού, ο ιστορικός Κικέρων είχε ήδη μεταφράσει την προφητεία της Ερυθραίας στην λατινική γλώσσα και την είχε εντάξει στα συγγράμματά του!
Την ίδια πληροφορία καταγράφει και ο Επίσκοπος Ευσέβιος, ο οποίος υπήρξε διευθυντής του μεγαλύτερου εργαστηρίου αντιγραφής χειρογράφων της εποχής του και εμβριθής μελετητής της ελληνικής γραμματείας, οπότε γνωρίζει πολύ καλά τις πηγές που αναφέρει. Ο Ευσέβιος, αφού διέσωσε τον Λόγο του Κωνσταντίνου, τον εχώρισε σε ενότητες και έθεσε επικεφαλίδες. Η ενότητα που περιέχει την προφητεία της Ερυθραίας έχει την κάτωθι επικεφαλίδα:
ιθ΄. ΟΤΙ Η ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΜΑΝΤΕΙΑ ΠΑΡ’ ΟΥΔΕΝΟΣ ΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΠΕΠΛΑΣΤΑΙ, ΑΛΛΑ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ ΣΙΒΥΛΛΗΣ ΕΣΤΙΝ, ΗΣ ΤΑΣ ΒΙΒΛΟΥΣ ΚΙΚΕΡΩΝ Ο ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΑΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΡΩΜΑΪΣΤΙ ΜΕΤΕΦΡΑΣΕ, ΚΑΙ ΟΤΙ ΒΕΡΓΙΛΙΟΣ ΜΕΜΝΗΤΑΙ ΑΥΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΙΚΟΥ ΤΟΚΟΥ, ΔΙ’ ΑΙΝΙΓΜΑΤΩΝ ΦΟΒΩ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΝΤΩΝ ΥΜΝΗΣΑΣ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ. (Ευσέβιος, Βασιλέως Κωνσταντίνου λόγος ον έγραψε τω των αγίων συλλόγω, λόγος 5ος, εισαγωγή)
Ο Ευσέβιος, όπως και ο Κωνσταντίνος, εξιστορεί και επεξηγεί ότι η προφητεία της Ερυθραίας δεν αποτελεί πλαστογράφηση κάποιου ανθρώπου μέσα από την Εκκλησία, διότι τα βιβλία της μεταφράστηκαν από τον Κικέρωνα στην λατινική γλώσσα πριν από την Έλευση του Χριστού. Στην ίδια Σίβυλλα αναφέρεται προ Χριστού και ο Βιργίλιος.
Αυτά τα λατινικά συγγράμματα είναι πιθανόν να ανέγνωσαν ο Ευσέβιος και ο Μέγας Κωνσταντίνος, και γι’ αυτό ήταν τόσο σίγουροι για την εγκυρότητά τους.
Τα λατινικά αυτά συγγράμματα σήμερα δεν διασώζονται. Διασώζεται όμως το κάτωθι απόσπασμα του Κικέρωνα από το έργο του De Divinatione:
«Εμείς πιστεύουμε στους χρησμούς της Σίβυλλας που εκείνη έδινε, όπως λέγεται, σε κατάσταση έκστασης. Όπως εθεωρείτο λίγο καιρό πριν για μία μη τεκμηριωμένη φήμη που είχε διαδοθεί στον κόσμο, την οποία ένας επεξηγητής αυτών των χρησμών προσφέρθηκε να καταθέσει στη Σύγκλητο λέγοντας ότι, αυτός που πραγματικά είναι ήδη βασιλιάς μας, αυτός θα έπρεπε να λάβει και τον τίτλο του βασιλιά, εάν θα θέλαμε να σωθούμε. Εάν αυτό είναι γραμμένο στα σιβυλλικά βιβλία, για ποιον άνθρωπο και σε ποιον χρόνο αναφέρεται;»2 (Κικέρων, De Divinatione, βιβλ. 2, κεφ. 54)
Ο Κικέρων αναφέρεται σε κάποιον χρησμό της Σίβυλλας που είχε διαδοθεί κατά την εποχή του. Ο χρησμός αυτός διακηρύττει ότι οι άνθρωποι θα σωθούν μόνον εάν αναγνωρίσουν ως βασιλέα τους, Αυτόν που πραγματικά είναι βασιλέας τους! Και επειδή ο χρησμός την εποχή εκείνη ήταν ανεξήγητος, ο Κικέρων αναρωτιέται ποιος μπορεί να είναι αυτός ο βασιλέας και ποια η εποχή του, αδυνατώντας βεβαίως να κατανοήσει ότι ο χρησμός αναφέρεται στον Βασιλέα των βασιλέων.
Και συνεχίζει ο Κικέρων στα σχόλιά του:
«Το ότι αυτός ο χρησμός δεν είναι αποκύημα ενός φαντασιόπληκτου νου, το αποδεικνύει και η κατασκευή αυτών των στίχων (που είναι ένα κατασκεύασμα εκλεπτυσμένης και προσεγμένης τέχνης και όχι ένα εκστατικό παραλήρημα), είναι ένας τύπος σύνθεσης ο οποίος συνηθίζεται να αποκαλείται ακροστιχίδα, μέσα στην οποία διαβάζονται τα πρώτα γράμματα κάθε στίχου τοποθετημένα σε μία λογική έκφραση… Και στα βιβλία τα σιβυλλικά ολόκληρος ο χρησμός εμφανίζεται από τον πρώτο στίχο της κάθε φράσης τοποθετώντας με σειρά τα πρώτα γράμματα αυτής της φράσης. Αυτός είναι ο τρόπος που συνθέτει ένας συγγραφέας και όχι ένας φαντασιόπληκτος, αλλά κάποιος που εργάζεται με ιδιαίτερη ακρίβεια και όχι κάποιος ανόητος. Γι’ αυτό την κρατάμε φυλαγμένη την Σίβυλλα, όπως μας παραδόθηκε από τους προγόνους μας».3 (Κικέρων, De Divinatione, βιβλ. 2, κεφ. 54)
Ο χρησμός της Σίβυλλας σχηματίζει σύμφωνα με τον Κικέρωνα μία ιδιαίτερα ευφυή και εκλεπτυσμένη ακροστιχίδα. Ο χρησμός, λοιπόν, ο οποίος αναφέρεται στον βασιλέα που θα σώσει τους ανθρώπους, δείχνει να έχει κοινά σημεία με τον χρησμό της Ερυθραίας, όχι μόνον λόγω της ακροστιχίδας, αλλά και διότι στον δεύτερο στίχο της προφητείας της Σίβυλλας της Ερυθραίας αναγράφεται η Έλευσις του Βασιλέα των αιώνων.
Πότε όμως ο Μέγας Κωνσταντίνος ανέγνωσε για πρώτη φορά τις προφητείες της Σίβυλλας της Ερυθραίας και ποιος ήταν αυτός ο οποίος τον πληροφόρησε;
Την απάντηση μας δίνει ο Γεννάδιος Σχολάριος, ο πρώτος Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης μετά από την Άλωση του 1453.
Η απάντηση του Πατριάρχη Γενναδίου προέρχεται από μία ανέκδοτη ομιλία του, ένα μέρος της οποίας έχει καταγραφεί από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη σε μία υποσημείωση του στον Μέγα Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Σύμφωνα με την ομιλία αυτή του Πατριάρχη Γενναδίου, ο Μέγας Κωνσταντίνος, αν και ασπαζόταν από μικρή ηλικία την πατρώα ελληνική θρησκεία, ωθήθηκε προς την χριστιανική πίστη όταν ανέγνωσε μία συλλογή των Σιβυλλικών χρησμών η οποία εφυλάσσετο στην Βασιλική Βιβλιοθήκη της Ρώμης.
Οι χρησμοί αυτοί γνωστοποιήθηκαν στον Κωνσταντίνο από τον υιό του, Κρίσπο. Ο δε Κρίσπος, γνώρισε τους χρησμούς από τον δάσκαλό του Φιρμιανό Λακτάντιο, ο οποίος τους ανακάλυψε κατά το χρονικό διάστημα που εργαζόταν ως φύλακας στην Βασιλική Βιβλιοθήκη της Ρώμης.
Γράφει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης:
«ΔΙΟΤΙ Ο ΦΙΡΜΙΑΝΟΣ ΛΑΚΤΑΝΤΙΟΣ, ΣΟΦΩΤΑΤΟΣ, ΩΝ, ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ ΤΗΣ ΕΝ ΡΩΜΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ, ΕΚ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΩΝ ΣΙΒΥΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΧΡΗΣΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΦΑΝΕΡΩΣ ΔΙΑΓΓΕΛΟΝΤΩΝ, ΟΤΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΣ, ΦΩΤΙΣΘΕΙΣ, ΕΠΙΣΤΕΥΣΕ ΤΩ ΧΡΙΣΤΩ. ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΡΙΣΠΟΝ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΓΕΝΕΤΟ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟΝ ΠΙΣΤΕΩΣ. Ο ΔΕ ΚΡΙΣΠΟΣ ΠΑΛΙΝ ΕΦΑΝΕΡΩΣΕ ΤΑΣ ΒΙΒΛΟΥΣ ΤΑΥΤΑΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΑΥΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΝ, ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΩΦΕΛΗΣΕΝ ΑΥΤΟΝ ΕΙΣ ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΣΑΙ ΤΩ ΧΡΙΣΤΩ, ΩΣ ΛΕΓΕΙ ΤΟΥΤΟ ΓΕΝΝΑΔΙΟΣ ΣΧΟΛΑΡΙΟΣ ΕΙΣ ΤΙΝΑ ΑΝΕΚΔΟΤΟΝ ΔΙΑΛΕΞΙΝ ΜΕΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ ΤΙΝΟΣ, ΠΕΜΦΘΕΝΤΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΓΑΡΗΝΩΝ ΝΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΥΤΟΝ». (Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Σεπτέμβριος ΙΔ΄, σελ. 286, σχόλια του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, έκδ. μοναχού Βίκτωρος Ματθαίου)
Ο Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος μάς αποκαλύπτει ότι, η ανάγνωση των βιβλίων των Σιβυλλών ώθησε και τον Λακτάντιο και τον Μέγα Κωνσταντίνο να αναγνωρίσουν την Θεότητα του Ιησού Χριστού!
Ο Γεννάδιος, πριν χειροτονηθεί Πατριάρχης, ήταν αριστοτελικός φιλόσοφος και μελετούσε την ελληνική γραμματεία στην περίφημη Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης, όπου είχε ελεύθερη πρόσβαση ως φύλακας (σχολάριος) των παλατιών. Γι’ αυτό και ονομαζόταν Σχολάριος. Σε αυτή τη βιβλιοθήκη υπήρχε ένα βιβλίο στο οποίο περιέχονταν οι χρησμοί των Σιβυλλών, αλλά και άλλοι χρησμοί των ελληνικών μαντείων περί του Ιησού Χριστού.
Το 1453, κατά την Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους, η αυτοκρατορική βιβλιοθήκη λεηλατείται και τα βιβλία των Σιβυλλών χάνονται, όπως καταγράφει ο ίδιος ο Γεννάδιος στο κάτωθι πολύτιμο χειρόγραφο που προέρχεται από την Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων.
alt
Κώδιξ Gr . 1293, φ.29α. Διήγησις Γενναδίου Σχολαρίου, 1511 μ.Χ. Παρίσι, Bibliotheque Nationale.
«Αλγώ δε πάλιν, ότι μη τας των Σιβυλλών και των εν Δελφοίς, και Δάφνη μαντείων προαγορεύσεις περί Χριστού, δούναι σοι δύναμαι, ας εν ενί βιβλίω συντεθειμένας παλαιοτάτων εγγραφείσας βιβλίων απωλέσαμεν μετά πολλών άλλων βιβλίων, εν τη της πόλεως αρπαγή… Σίβυλλα δε θεοβούλην σημαίνει. Εκείνα πολλά περί πολλών προειπούσαι, μάλιστα περί του κατά τον Ιησούν μυστηρίου προειρήκασι φανερώς. Αλλά και τα Ελλήνων μαντεία, χρησμούς τοιούτους εξέδωκαν. Όθεν εν τι πολλών των τότε πεισάντων τους εν Ελλάδι, τη του Χριστού πίστει προσθέσθαι, και η των τοιούτων εγένετο χρησμών μαρτυρία».
Δηλαδή:
«Πονώ όμως, πάλι, διότι δεν μπορώ να μεταδώσω σ’ εσένα τις προαναγγελίες περί του Χριστού των Σιβυλλώνκαι των μαντείων στους Δελφούς και στη Δάφνη, τις οποίες σ’ ένα βιβλίο συγκεντρωμένες και γραμμένες χάσαμε μαζί με πολλά άλλα βιβλία κατά τη λεηλασία της Πόλης… Σίβυλλα δε σημαίνει εκείνη που φανερώνει τη θέληση του Θεού. Εκείνα τα πολλά και περί πολλών αφού προείπαν, ιδιαίτερα το Μυστήριο του Ιησού έχουν προαναγγείλει ολοφάνερα. Αλλά και τα μαντεία των Ελλήνων εξέδωσαν τέτοιους χρησμούς· από τους οποίους, ένα από τα πολλά που έπεισαν για την πίστη περί του Χριστού στην Ελλάδα, να προσθέσουμε ότι υπήρξε και η μαρτυρία αυτών των χρησμών». (Διήγησις Γενναδίου Σχολαρίου, από αντίγραφο του 1511 του Παύλου Κολυβά.)
Ο Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος «πονάει» για την απώλεια των χρησμών των Σιβυλλών και του μαντείου των Δελφών περί του Ιησού Χριστού!
Οι χρησμοί αυτοί, σύμφωνα με την καταγραφή του, «έχουν προαναγγείλει ολοφάνερα το Μυστήριο του Ιησού» και επιπλέον ώθησαν πολλούς Έλληνες στην αποδοχή της χριστιανικής πίστης!
Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ…
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
1. «ΚΑΙ ΤΑΥΤΑ ΤΗ ΠΑΡΘΕΝΩ ΔΗΛΑΔΗ ΘΕΟΘΕΝ ΕΠΕΣΤΗ ΠΡΟΚΗΡΥΞΑΙ. ΜΑΚΑΡΙΑΝ ΔΕ ΑΥΤΗΝ ΕΓΩΓΕ ΚΡΙΝΩ. ΗΝ Ο ΣΩΤΗΡ ΕΞΕΛΕΞΑΤΟ ΠΡΟΦΗΤΙΝ ΤΗΣ ΕΑΥΤΟΥ ΠΕΡΙ ΗΜΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ. ΑΛΛΑ ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΑΠΙΣΤΟΥΣΙΝ ΚΑΙ ΤΑΥΤΑ ΟΜΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΝ ΓΕΓΕΝΗΣΘΑΙ ΣΙΒΥΛΛΑΝ ΜΑΝΤΙΝ, ΥΠΟΠΤΕΥΟΥΣΙ ΔΕ ΤΙΝΑ ΤΩΝ ΤΗΣ ΗΜΕΤΕΡΑΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΗΣ ΟΥΚ ΑΜΟΙΡΟΝ ΤΑ ΕΠΗ ΤΑΥΤΑ ΠΕΠΟΙΗΚΕΝΑΙ, ΝΟΘΕΥΕΣΘΑΙ ΤΕ ΑΥΤΑ ΚΑΙ ΣΙΒΥΛΛΗΣ ΘΕΣΠΙΣΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΛΕΓΕΣΘΑΙ, ΕΧΟΝΤΑ ΒΙΩΦΕΛΕΙΣ ΓΝΩΜΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΛΗΝ ΤΩΝ ΗΔΟΝΩΝ ΠΕΡΙΚΟΠΤΟΥΣΑΣ. ΕΞΟΥΣΙΑΝ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΟΝ ΣΩΦΡΟΝΑ ΤΕ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΟΝ ΒΙΟΝ ΟΔΗΓΟΥΣΑΣ. ΕΝ ΠΡΟΦΑΝΕΙ ΔΕ ΑΛΗΘΕΙΑ, ΤΗΣ ΤΩΝ ΗΜΕΤΕΡΩΝ ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΣΥΛΛΕΞΑΣΗΣ ΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΑΚΡΙΒΕΣΤΕΡΟΝ, ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΗΔΕΝΑ ΤΟΠΑΖΕΙΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΘΟΔΟΝ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΝ ΓΕΓΕΝΗΣΘΑΙ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΚΑΙ ΩΣ ΠΑΛΑΙ ΠΡΟΛΕΧΘΕΝΤΩΝ ΥΠΟ ΣΙΒΥΛΛΗΣ ΤΩΝ ΕΠΩΝ ΨΕΥΔΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΖΕΣΘΑΙ».
2. «Noi crediamo ai carmi della Sibilla, che essa, si dice, pronuncio in stato di esaltazione. Si credeva poco tempo fa, per una diceria senza fondamento diffusasi tra la gente, che un interprete di tali carmi si apprestasse a dire in Senato che colui che di fatto era gia nostro re avrebbe dovuto anche ricevere il titolo regale, se volevamo esser salvi. Se questo e scritto nei libri sibillini, a quale uomo e a quale tempo si riferisce? »
3. «Che quel carme, poi, non sia il parto di uno spirito invasato, lo rivela sia la fattura dei versi stessi (che sono un prodotto di arte raffinata e accurata, e non di un eccitazione e di impulso), e quel tipo di composizione che si suol chiamare «acrostico», nella quale, leggendo di seguito le prime lettere di ciascun verso, si mette insieme un’espressione di senso compiuto….E nei libri sibillini, l’intero carme risulta dal primo verso di ciascuna frase, mettendo di seguito le prime lettere di quella frase. Questo e il modo di procedere di uno scrittore, non di un invasato; di uno che lavora con minuta accuratezza, non di un folle. Percio teniamo ben appartata e segregata la Sibilla, in modo che, come ci e stato tramandato dai nostri antenati…»
skarlakidis.gr
