Αποστολή αυτοκτονίας: Η τραγική μοίρα των καταδρομέων στην Κύπρο

Κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής η Κύπρος βρέθηκε απελπιστικά μόνη απέναντι σε έναν εχθρό αποφασισμένο να μην σταματήσει μέχρι να υλοποιήσει το βάρβαρο σχέδιο του. Η Ελλάδα, ξεχαρβαλωμένη μετά από μια επταετία στα χέρια της χούντας των συνταγματαρχών, ήταν απούσα εκείνες τις ώρες του εθνικού δράματος.

Όταν, καθυστερημένα, αποφάσισε να προστρέξει με ενισχύσεις, μια τραγωδία ανέδειξε με το χειρότερο δυνατό τρόπο την πλήρη διάλυση την οποία οι συνταγματάρχες είχαν επιφέρει ακόμη και στο ίδιο το στράτευμα. Ήταν η επιχείρηση «Νίκη» στην οποία 4 αεροπόροι και 31 Έλληνες καταδρομείς βρήκαν τον πιο άδικο που θα μπορούσε να συμβεί εν καιρώ πολέμου. Χτυπημένοι από τα πυρά των αδελφών τους.

Επιχείρηση ΝΙΚΗ

Για σχεδόν 36 ώρες από τη στιγμή που εκδηλώθηκε η τουρκική απόβαση, οι 12.000 άνδρες της ΕΛΔΥΚ και τα μέλη της Εθνικής Φρουράς Κύπρου μάχονται λυσσαλέα για να αποκρούσουν τις κατά κύματα εχθρικές επιθέσεις. Κάθε λεπτό που περνά ολοένα και περισσότεροι Τούρκοι αποβιβάζονται στο νησί, έχοντας παράλληλα κάλυψη από πλοία και αεροσκάφη. Οι υπερασπιστές της Μεγαλονήσου περιμένουν πως θα συμβεί το αυτονόητο. Ότι σύντομα, πριν χαθούν τα πάντα, θα καταφθάσουν ενισχύσεις. Όταν τελικά η ζαλισμένη ηγεσία του ελληνικού κράτους αντιδρά, αποφασίζει να στείλει τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου 1974 μεταγωγικά αεροσκάφη με καταδρομείς. Η επιχείρηση βαφτίζεται με τον κωδικό «ΝΙΚΗ» και όταν 15 αεροπλάνα τύπου Noratlas απογειώνονται από τη Σούδα, οι επιτελάρχες του Κέντρου Επιχειρήσεων ενημερώνουν το Γ.Ε.Ε.Φ. Λευκωσίας με την φράση «Έρχονται τα 15 πορτοκάλια».

Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε πως τα… πορτοκάλια θα ήταν 35 και θα μετέφεραν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας την Α’ Μοίρα Καταδρομών, αποτελούμενη από 378 άνδρες. Αργότερα ο Τύπος έκανε λόγο για ένα σχέδιο τόσο δύσκολο να εφαρμοστεί που χαρακτηρίστηκε «αποστολή αυτοκτονίας». Λιγότερα από τα μισά αεροσκάφη κατάφεραν να σηκωθούν μέσα στο χρονικό όριο που προβλεπόταν προκειμένου να πετάξουν στο σκοτάδι. Αυτό, όμως, δεν ήταν ο μόνος λανθασμένος σχεδιασμός σε αυτήν την καταραμένη επιχείρηση.

Η αργοπορία που έφερε την τραγωδία

Το τελευταίο από τα 15 Noratlas σηκώθηκε ακριβώς στα μεσάνυχτα. Όμως το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων (σημερινό ΓΕΕΘΑ) θα ενημερώσει τους Ελληνοκύπριους μετά από μία ολόκληρη ώρα για το γεγονός ότι καταφθάνουν ενισχύσεις. Αυτή η ανεξήγητη και ακατανόητη αργοπορία θα αποδειχθεί καταστροφική. Πολλά από τα απομακρυσμένα αντιαεροπορικά στοιχεία δεν πρόλαβαν να λάβουν γνώση της πτήσης. Τα ελληνικά αεροσκάφη, που πέταγαν σε χαμηλό ύψος μέσα στη νύχτα και με σιγή ασυρμάτου για να μην γίνουν αντιληπτά, μετατράπηκαν σε στόχους. Όταν οι πολυβολητές αντιλήφθηκαν την ύπαρξή τους, καθόλου αδικαιολόγητα, θεώρησαν πως επρόκειτο για τουρκικά. Και τότε ξεκίνησε το δράμα…

Οι υπερασπιστές ανοίγουν πυρ αγνοώντας την αλήθεια. Χωρίς να έχουν την παραμικρή ιδέα πως μέσα στα αεροπλάνα βρίσκονται μερικές εκατοντάδες ήρωες που έρχονταν διατεθειμένοι να θυσιαστούν για την πατρίδα. Λίγο μετά τις 2 τα ξημερώματα καταρρίπτουν ένα Noratlas μόλις 3 χιλιόμετρα από το αεροδρόμιο. Βλέπουν από μακριά πως έχει τυλιχτεί στις φλόγες πάνω στο λόφο της Μακεδονίτισσας, αλλά δεν προλαβαίνουν καλά-καλά να πανηγυρίσουν για την επιτυχία τους.

«Ρε σεις, χτυπήσατε ελληνικό αεροπλάνο»;

Το σπαραχτικό ερώτημα ενός αξιωματικού σχίζει τις καρδιές τους. Μόνο τότε αντιλαμβάνονται τι έχει συμβεί και την ταυτότητα των αεροσκαφών. Κάποιοι φτάνουν στα όρια της τρέλας. Είναι υποχρεωμένοι, όμως, να συνεχίσουν. Αν το αεροδρόμιο πέσει στα χέρια των Τούρκων, όλα θα τελειώσουν. Με το βέβαιο θάνατο αδελφών τους να βαραίνει τις συνειδήσεις τους, μάχονται αποφασισμένοι να πεθάνουν παρά να παραδοθούν.

Την ίδια ώρα αποκαλύπτεται η έκταση της τραγωδίας  και ο αριθμός των νεκρών εξαιτίας της ασυνεννοησίας. Το «ΝΙΚΗ 4» παίρνει μαζί του στον τάφο 4 χειριστές και 29 καταδρομείς. Το «ΝΙΚΗ 6», το οποίο κατάφερε να προσγειωθεί παρά τα χτυπήματα, θα αποβιβάσει άλλα δύο παλικάρια που άφησαν την τελευταία πνοή τους τόσο άδικα. Από το αεροπλάνο που καταρρίφθηκε, μόνο ένας άνθρωπος βγήκε ζωντανός. Ο καταδρομέας Θανάσης Ζαφειρίου, ο οποίος βρέθηκε αργότερα, διηγείται το πώς πήδηξε χωρίς αλεξίπτωτο κι όμως επέζησε. «Οι χειριστές ήταν νεκροί και το αεροπλάνο ακυβέρνητο δεχόταν πυρά. Είχαν πάρει φωτιά τα κασόνια με τις χειροβομβίδες δίπλα μου και ένιωθα να καίγομαι. Κοίταξα για αλεξίπτωτο, αλλά δεν βρήκα πουθενά. Άνοιξα την πόρτα του αεροσκάφους και πήδηξα στο κενό».

Το «ταξίδι» των σορών

Από την δύναμη των 318 ανδρών της Α’ Μοίρας καταδρομών 278 παρέμειναν στην Κύπρο και πολέμησαν. Οι σοροί των συναδέλφων τους, όσοι βρέθηκαν στο σημείο της πρόσκρουσης, ενταφιάστηκαν πρόχειρα. Ορισμένοι στο στρατιωτικό κοιμητήριο Λακατάμιας και άλλοι σχεδόν επιτόπου στο λόφο της Μακεδονίτισσας. Για κάποιους από αυτούς όμως το «ταξίδι» δεν είχε τελειώσει. Μετά από χρόνια συγγενείς παρέλαβαν οστά τα οποία υποτίθεται ήταν των παιδιών τους, αλλά τελικά αποδείχθηκε πως ανήκαν σε άλλους στρατιώτες. Έτσι κι αλλιώς, επί σειρά ετών η Ελλάδα αρνούνταν τη συμμετοχή δικών της δυνάμεων στον πόλεμο με την Τουρκία και δεν αναγνώριζε καν την ύπαρξη της επιχείρησης.

Τελικά, το 2016 θα πραγματοποιηθεί ανασκαφή στο σημείο της πρόσκρουσης . Χάρη στο DNA δεν θα γίνει ξανά το ίδιο λάθος. Το γενετικό υλικό ταυτοποιείται και οι οικογένειες των θυμάτων μπορούν -επιτέλους- να θάψουν όπως πρέπει τα λείψανα εκείνων των ηρώων που γνώριζαν πως συμμετείχαν σε μια αποστολή από την οποία δύσκολα θα έβγαιναν ζωντανοί, αλλά ποτέ δεν φαντάζονταν πως ο θάνατος θα ερχόταν από αδερφικά πυρά.