Η διατροφή των αθλητών στην αρχαία Ελλάδα ως μέσο βελτίωσης των αθλητικών επιδόσεων, αποτέλεσε αντικείμενο ενδιαφέροντος από πολύ νωρίς. Η προαγωγή της υγείας και η αρμονική ανάπτυξη του σώματος και του πνεύματος των νέων, καλλιεργήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα τόσο στα γυμναστήρια όσο και στις παλαίστρες.
Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος έθεσε την υγεία και την ομορφιά του σώματος πάνω απ’ όλα τα αγαθά, χωρίς να διστάσει να στιγματίσει τις υπερβολές του επαγγελματισμού και να γράψει για τις άσχημες πλευρές του. Κατά τον Αριστοτέλη, άλλωστε, ο σκοπός της γυμναστικής είναι παιδαγωγικός και αισθητικός.
Στους πρώτους αιώνες των αγώνων οι αποδόσεις των αθλητών βασίζονταν στην ειδική διατροφή και στην ασκητική αγωγή τους. Αθλητής για τα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα σήμαινε αυτόν που ως επάγγελμα είχε τη συμμετοχή του σε αγώνες που του παρείχαν τα απαραίτητα για να ζήσει.
Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της μορφής που πήρε η άθληση, η διατροφή έπαιξε σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των επιδόσεων και συντέλεσε στο να αλλάξει εκ βάθρων η ιδέα του Αθλητισμού. Στον Όμηρο όπου γίνονταν αγώνες κατά περίσταση, δεν υπάρχει συστηματική προπόνηση ούτε ειδική διατροφή, γεγονός που συνεχίστηκε μέχρι και μετά την περίοδο των Σκοτεινών Χρόνων (11ος – 10ος π.Χ. αιώνας). Τόσο ο Πλάτων, όσο και ο Αριστοτέλης πίστευαν ότι ο γυμναστής είχε εξειδικευμένες γνώσεις σχετικά με την προετοιμασία των αθλητών και την πρόληψη των ασθενειών.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι πολλές είναι οι επιγραφές που βρέθηκαν στο βωμό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, όπου οι ασθενείς κατέφευγαν υπό την παρακίνηση των ιερέων στη σωματική άσκηση προς αποκατάσταση της υγείας. Η «ιατρική γυμναστική» από τότε που εμφανίστηκε είχε άμεση σχέση με τη δίαιτα των αθλητών, η οποία εμφανίζεται στα 500 π.Χ.
Η νίκη στους Ολυμπιακούς και στους άλλους πανελλήνιους αγώνες, αποτελεί για τη συνείδηση του αρχαίου κόσμου, μία νίκη σημαίνουσας αξίας. Παρά τη γενική αποδοχή της αθλητικής αξίας και κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας, έντονη ήταν η αμφισβήτηση για «τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής των αθλητών», τη δίαιτα των αθλητών, καθώς αυτή σε αρκετές περιπτώσεις θεωρούνταν υπερβολική και καταναγκαστική.
Ο Ευριπίδης, ο Φιλόστρατος, ο Αθήναιος κατηγορούν την υπερβολή στη διατροφή, ενώ από τον Αριστοφάνη προέρχεται η φράση «τρώει σαν παλαιστής».
Ενδεικτικά, αναφέρουμε τη Δίαιτα του Παλαιστή:
Πρωινό: παξιμάδια κριθαρένια, γάλα, ελιές, μέλι, καρύδια και σύκα.
Γεύμα: Κρέας από κατσίκι, κοτόπουλο ή λαγό ψητό, πουρές από μπιζέλια, σαλάτα χόρτα, τυρί κατσικίσιο ψημένο στη σχάρα, ψωμί κριθαρένιο, 1μήλο ή φρούτο εποχής.
Ενδιάμεσα: 2-3 Σύκα ή δαμάσκηνα, γάλα κατσικίσιο, 1φέτα ψωμί μαύρο, μέλι 3-4 κουταλιές, 5 αμύγδαλα.
Δείπνο: Ψάρι, πληγούρι με γάλα και τυρί, σαλάτα με λάχανο, σέλινο, δυόσμο, κρεμμύδι, ραπανάκι, ρόδι & 2 κουταλιές ελαιόλαδο, ξύδι, λίγο κόκκινο κρασί & μέλι, 2-3 φέτες ψωμί κριθαρένιο, 3 σύκα, κρασί κόκκινο νερωμένο.
Προ του ύπνου: Γιαούρτι ή γάλα 1ποτήρι, 3-4 κουταλιές μέλι, 5 αμύγδαλα ψημένα.
Η διατροφή των αθλητών, που σε τίποτα δεν διέφερε από εκείνη των απλών πολιτών, αποτελούνταν από γαλακτοκομικά προϊόντα, λάδι, λαχανικά, ψωμί, φρούτα και μικρές ποσότητες ψαριών και κρέατος. Κατά τον Διογένη τον Λαέρτιο (Η 12,13) τη βασική τροφή των αθλητών την αποτελούσαν ξερά σύκα, χλωρό τυρί και πληγούρι.
Αργότερα όμως, σύμφωνα με τον Γαληνό (ΥΓΙΕΙΝΗ Γ1) άρχισαν να τρώνε αποκλειστικά κρέας και μερικοί το παράκαναν(με τον καιρό πολλοί αθλητές γίνονταν παχύσαρκοι και δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος σε αγώνες). Στα 500-480 π.Χ. μας πληροφορεί ο Παυσανίας, ότι ο Δρομύς από τη Στύμφαλο πέτυχε νίκες στον δόλιχο δρόμο στην Ολυμπία, στα Πύθια, στα Ίσθμια και στα Νέμεα, τις οποίες και απέδωσε στη διατροφή του, αντικαθιστώντας το τυρί με ποσότητες κρέατος.
Ο πυγμάχος Ευρυμένης από τη Σάμο, ήταν νικητής στην 77η Ολυμπιάδα, απέδωσε δε τη νίκη του στη χρήση κρέατος αντί τυριού σαν κύρια διατροφή. Οι ιατροί, κατά τον Φιλόστρατο, ασχολούνταν μέρες όσον αφορά τα είδη ψαριών, τα οποία είναι κατάλληλα για τη διατροφή των αθλητών λέγοντας ποια ψάρια είναι κατάλληλα και γιατί. Ο Ιπποκράτης αναφερόμενος στους σώφρονες αθλητές αναφέρει ότι: «αυτοί που αθλούνται για το καλό τρώνε μόνο το ψωμί σ’ ένα δείπνο κρέατος». Υποστηρίζει ακόμη, το συνδυασμό της διατροφής με τη γυμναστική.
Μπορεί στην αρχαιότητα να μην υπήρχαν φαρμακοδιεγερτικές ουσίες, έδιναν όμως στους αθλητές να τρώνε κατά τη διάρκεια των αγώνων ψωμί, που ζυμώθηκε με χυμό του φυτού μύκων ο υπνοφόρος, δηλαδή με κάποιο οπιούχο υγρό (Φιλόστρατος περί γυμναστικής) ή εκχύλισμα φυτών πλούσιο σε αλκαλοειδή, όπως η ιππουρίς (Πλίνιος ο νεότερος). Εξάλλου, οι φυσικές τροφές και τα θεραπευτικά βότανα εξασφάλιζαν στους αθλητές καλή υγεία, ευεξία, ενέργεια και το πάθος που είναι απαραίτητα για τη νίκη.
