Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897 ήταν πόλεμος μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποίος προέκυψε από την τότε έκβασης του Κρητικού ζητήματος, σύμφωνα με το sansimera.gr. Tων ελληνικών δυνάμεων ηγείται ο ταξίαρχος Σμολένσκης. Χαρακτηρίστηκε ατυχής και αυτό διότι, κατέληξε σε ταπεινωτική ήττα της Ελλάδας και επιβολή διεθνούς οικονομικού ελέγχου.
Η αρχή του ατυχούς πολέμου
Ο πόλεμος ξεκίνησε στις 6 Απριλίου 1897 και έληξε με την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων στις 7 Μαΐου, αφού οι Τούρκοι είχαν πλέον καταλάβει τη Θεσσαλία. Η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε στις 6 Σεπτεμβρίου και ήταν προσωρινή συνθήκη μετά από πεντάμηνες διαπραγματεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων με το Οθωμανικό κράτος (την Υψηλή Πύλη). Η τελική συνθήκη υπογράφηκε στις 22 Νοεμβρίου 1897.
Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος ήταν η πρώτη πολεμική εμπλοκή της Ελλάδας, κατά την οποία και δοκιμάστηκε σε εκστρατεία αφενός ο τότε πολεμικός μηχανισμός αφετέρου το πολεμικό δυναμικό, 67 χρόνια μετά από την απόκτηση της ανεξαρτησίας της.
Αναλύοντας αρχικά τη μάχη στα Φάρσαλα, κατά την οποία η μόνη εμπλοκή δυνάμεων ήταν στην τοποθεσία Τατάρ από τον Νικολαίδη, ο στρατός μας αριθμούσε 20.000, αλλά πολέμησαν μόνο τέσσερα τάγματα, γεγονός που εγείρει σοβαρό προβληματισμό για τη σκοπιμότητα αυτής της τακτικής ενέργειας του Αρχιστράτηγου.
Την ίδια χρονική στιγμή η Ταξιαρχία του Σμολένσκη που αριθμούσε μόνο 4.000 άνδρες, δεν υποχώρησε όπως έκανε ο Αρχιστράτηγος αλλά διεξήγαγε την μάχη του Βελεστίνου, εκεί όπου ο Σμολένσκυ κέρδισε μετά την μάχη στην Δίοδο Ρεβενίου και δεύτερη νίκη.
“Δεν φταίει ο Κωνσταντίνος δεν φταίει ο στρατός μας’ φταίει ο Σμολένσκη που είπε το εμπρός”, λέει το δημοτικό τραγούδι που αναφέρετε στην ταπείνωση του 1897.
Η Ταξιαρχία Σμολένσκυ είχε αναπτυχθεί αμυντικά στους λόφους του Βελεστίνου και δεχόταν σφοδρή επίθεση, ενώ η μάχη κράτησε όλη την ημέρα. Οι αιματηρές τουρκικές επιθέσεις που δεν σταμάτησαν ούτε ακόμα και όταν άρχισε καταιγίδα με χοντρό χαλάζι.
Δείτε τι γράφει ο Πάγκαλος:
«Η τουρκική επίθεσις ήτο σφοδρά και τμήματα τινά εκάμφθησαν…Αλλά ο Σμολένσκης δεν ήτο εκ των ανθρώπων που κλονίζονται με την πρώτην ατυχίαν. Ωδήγησεν αυτοπροσώπως προς την απειλούμενην πτέρυγα τμήμα της εφεδρείας του, συνεκράτησεν τους υποχωρούντας και, ου μόνον επανέφερεν τους φυγάδας εις τας θέσεις των, αλλά και δι ερρωμένης αντεπιθέσεως απώθησεν τον εχθρόν εις αρκετήν απόστασιν.
Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Σμολένσκης ήτο ανήρ υψηλού αναστήματος και με ευρύτατους ώμους, πραγματικός γίγας. Κατά την στιγμήν της κρίσεως ανεφάνη εις το μέσον των υποχωρούντων και, κρατών, πάλλων ογκώδη ράβδον δια της δεξιάς ανεφώνησεν με την βαρείαν φωνήν του : «Ντροπή σας! Φωνάζατε ζήτω ο πόλεμος και τώρα φεύγετε σαν γυναικούλες»! Το αποτέλεσμα υπήρξε άμεσον. Οι φυγάδες εσταμάτησαν, ανεστράφησαν και ανακατέλαβαν τας θέσεις των. Το επεισόδιον αυτό, το οποίον μου αφηγήθει αυτόπτης μάρτυς, ο αείμνηστος Χατζηανέστης, υπασπιστής του Σμολένσκη, αποδεικνύει την υψίστη σημασίαν που έχει εν πολέμω η προσωπική αξία του αρχηγού και η άμεσος παρέμβασίς του εις ωρισμένας κρισίμους στιγμάς του αγώνος».
Από την άλλη, ο Μαζαράκης πλέκει το εγκώμιο του Σμολένσκη και γράφει: « Ο κόσμος είχε ανάγκη κάπου να αναπαύσει το βλέμμα του και δι αυτό εθεοποίησε τον Σμολένσκη. Αν είχε την φιλοδοξία και την ικανότητα ηδύνατο να γίνει τότε δικτάτωρ. Αλλά ήτο μικρότερος των περιστάσεων».!!
Ο Μαζαράκης στη συνέχεια διακωμωδεί τους υπευθύνους του πολέμου και βλέπει με καλό μάτι μια επανάσταση για την απομάκρυνση της Βασιλείας από την Ελλάδα, πράγμα που έκανε αργότερα ο Πλαστήρας.
Τη σημασία της μάχης του Βελεστίνου και η σφοδρότητά της αποδεικνύουν οι απώλειες των εμπλεκομένων:
«Κατά την μάχην η γενναιότητα των Τούρκων υπήρξε παραδειγματική.. το πυρ του Ελληνικού πεζικού καταστρεπτικόν…η δράσις του πυροβολικού αποτελεσματική και η κατανάλωσις των πυρομαχικών εκατέρωθεν τεραστία. Αι απώλειαι των Τούρκων ανήρχοντο εις 1.300 νεκρούς και τραυματίες. Αι απώλειαι των Ελλήνων συνίστατο εις 30 νεκρούς και 100 περίπου τραυματίας».
Ο Σμολένσκη μετά το τέλος της μάχης τηλεγράφησε στην Αθήνα την επιτυχία με την παροιμιώδη φράση «Η Ταξιαρχία μου πλέει εις το αίμα». Η Κυβέρνηση συνεχάρη ολόθερμα με το πιο κάτω τηλεγράφημα: «Το Υπουργικόν Συμβούλιον συγκεκινημένο εκφράζει υμίν και εις τον υφ υμάς γενναίον στρατόν την ευγνωμοσύνην του Έθνους δια τας λαμπράς υμών νίκα, δικαιώσάσας την τιμήν του στρατού και της χώρας».
Το εγκώμιο του νικητή του Βελεστίνου στη Βουλή
Αλλά η πανελλήνια αυτή δόξα του Σμολένσκη προκάλεσε και το αντίστοιχο μίσος από την πλευρά των Ανακτόρων, διότι ο γενναίος με το παράδειγμά του είχε εκθέσει τον Κωνσταντίνο που υποχωρούσε διαρκώς κατηγορώντας μάλιστα το στράτευμα ως «στρατό δειλών και φυγάδων».
Για την ακρίβεια των παραπάνω στο «ημερολόγιόν του» ο Ιωάννης Μεταξάς, που υπηρετούσε στο στρατηγείο του Κωνσταντίνου κριτικάρει σκληρά τον Σμολένσκη:
«Μετά την εν Λαρίσση υποχώρησιν, όσον εμειούτο το γόητρον του Διαδόχου τόσον υψούτο το του Σμολένσκη.Ήτο ου μόνον ήρως αλλά και έξοχος στρατιωτικός νους. Απεσιωπήθη τελείως υπό των εφημερίδων η εκ Ρεβενίου άτακτος και εν πλήρει αποσυνθέσει υποχώρησίς του, η πρώτη εν Βελεστίνω κατά την 15 Απριλίου αποτυχία του ένεκα της κακής πορείας της Ταξιαρχίας του. Συγχρόνως, αι εφημερίδες εκαλύφθησαν υπό πλήθους επεισοδίων των ηρωικών πράξεων του εξόχου στρατηγού. Τα επεισόδια ταύτα απολύτως ψευδή, εδόθησαν ή διεδόθησαν παρ ααυτού του ιδίου ή των συγγενών του. Άλλα επλάστηκαν υπό των ανταποκριτών των εφημερίδων τους οποίους επεριποιήθει, και οι οποίοι σχεδόν πάντες έτυχον τοιούτων περιποιήσεων παρά του Διαδόχου ή του Σαμπουτζάκη.. Άλλα επλάστηκαν παρά των επιθυμούντων την κατάληψιν της αρχής Ράλλης πχ»
(Ο Ράλλης έγινε πρωθυπουργός με παράκληση του Γεωργίου πριν την νίκη του Βελεστίνου)
«Ο ήρως Σμολένσκη αποδεικνύεται εις αμαθής στρατηγός πλειστάκις εκθέσας τον στρατόν του εις καταστροφήν και πολλαχού υποστάς αποτυχίας, επιμελώς υπό των εν Αθήναις φίλων του και συγγενών αποκρυβείσας».
Το μίσος των ανακτόρων φανερώθει όταν τέθηκε θέμα αντικατάστασης του αποτυχόντος Σαπουντζάκη με τον Σμολένσκη , τότε ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε να τον δεχθεί στο στρατηγείο του. Ο υπουργός παρακαλούσε τον Κωνσταντίνο ότι «αι περιστάσεις είναι δειναί» και εκάμφθει μόνο μετά την επέμβαση του Γεωργίου. Απάντησε δια τηλεγραφήματος πικρού αφού πρόσθεσε περί της Κυβερνήσεως απειλή εκδικήσεως «Je m en souviendrai».
Με το τελευταίο φως ο εχθρός αποσύρθηκε στις βάσεις του και οι πολεμιστές του Σμολένσκη καταπονημένοι έπεσαν για ύπνο.
Στο μεταξύ ο εχθρός συγκέντρωνε εφεδρείες για να αναπληρώσει τα κενά που του δημιουργήθηκαν και να αποκτήσει υπεροπλία που θα του επέτρεπαν την επικράτηση του. Αλλά και ο Σμολένσκη ήταν προετοιμασμένος να συνεχίσει τον αγώνα , το είπε μάλιστα και προς τους ξένους δημοσιογράφους «Ευρισκόμεθα ενταύθα δια να υπερασπίσω τον Βόλον, οι Τούρκοι δέον να διέλθουν επί του σώματός μου πριν εισέλθουν εις την πόλιν αυτήν. Σας βεβαιώ ότι δεν θα αποθάνω εύκολα. Θα προτιμούσα να βαδίσω προς Λάρισα , αλλά μόνος μου δεν δύναμαι να το πράξω».
Ο Κωνσταντίνος δεν βοήθησε τον Σμολένσκη
Ο Κωνσταντίνος δεν του έστειλε ενισχύσεις και όχι μόνο αυτό αλλά στις 3 το πρωί ενώ αναπαυόταν του έστειλε ένα συνταρακτικό τηλεγράφημα: «Υποχωρώ την εσπέραν ταύτην μετά του στρατού εις Δομοκόν. Έλθετε εκεί αμέσως Κωνσταντίνος Διάδοχος».
Ο Συνταγματάρχης δεν μπόρεσε να κρατήσει την οργή του και άρχισε να φωνάζει «Ντροπή ! Ντροπή! Οι στρατιώτες του Διαδόχου είναι οι ίδιοι με τους δικούς μου, μπορούν να κερδίσουν μάχες, εάν τους διοικεί ικανός αρχηγός».
Όταν δόθηκε η επίσημη διαταγή εκκένωσης της πόλης, του Βόλου εξελίχθηκαν σκηνές κολάσεως. Εκατοντάδες γυναικόπαιδα βρήκαν άσυλο στα πολεμικά πλοία, χιλιάδες άνδρες πήραν τα βουνά. Όλοι περίμεναν σφαγές από τους Τούρκους.
Οι ξένοι πρόξενοι έστειλαν πρεσβεία στον Ετέμ πασά και του ζητούσαν ειρηνική κατάληψη της πόλης και εγγυήσεις για την ασφάλεια της ζωής και της περιουσίας.
Οι Τούρκοι εισέρχονται στο Βόλο
Ο Οθωμανός πασάς συγκατάνευσε και στις 26 Απριλίου 1897 μπήκαν στον Βόλο οι Τούρκοι. Μόνο 17 χρόνια πρόλαβε να ζήσει ελευθέρα η πόλη.
Στην Αθήνα όταν έγινε γνωστή η πλήρης κατάληψη της Θεσσαλίας και η πυρπόληση του Βελεστίνου από τους Τούρκους άρχισε να πνέει επαναστατικός άνεμος…
Τα σημαντικότερα γεγονότα – μάχες από τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο:
Mια ζωη καθικι ητο ο Κωνσταντινος…