Ντυμένος στα χρώματα νύχτας χωρίς φεγγάρι, ασορτί με σομπρέρο και κατάμαυρη κάπα, ένας μασκοφόρος εκδικητής αποφασίζει να αποδώσει δικαιοσύνη στην ταραγμένη αποικιοκρατική Καλιφόρνια. Με το μαστίγιο στο χέρι και καβάλα στο μαύρο του άτι, φέρνει τον νόμο στους παράνομους και τους διεφθαρμένους, αφήνοντας με την κοφτερή του λεπίδα το χαρακτηριστικό του σημάδι στα πρόσωπα και τα ρούχα των φαύλων θυμάτων του.
Σαν αλεπού καταφτάνει, σαν αετός μάχεται, δεν είναι άλλος από τον Ζορό!
Ο περίφημος μασκοφόρος εκδικητής μόνο συστάσεις δεν χρειάζεται, καθώς υπάρχει στη ζωή ήδη από το 1919, όταν ξεπήδησε από την πένα του Johnston McCulley ως μια από τις συναρπαστικότερες και διαχρονικότερες ιστορίες όλων των εποχών.
Ο Ζορό, «Αλεπού» στα ισπανικά, δεν ήταν όμως πνευματικό παιδί του McCulley, καθώς υπήρχε ως λαϊκός θρύλος στη μεξικανική ιστορία της Καλιφόρνια και αφορούσε στον πραγματικότατο κοινωνικό ληστή που άλλοι έλεγαν ανελέητο φονιά Χοακίν Μουριέτα.
Ο μυθιστορηματικός δον Ντιέγκο ντε λα Βέγκα (Ζορό) είναι η μεταφορά στη λογοτεχνία του ανθρώπου που έζησε τον «κίτρινο πυρετό» της Καλιφόρνια και τις ορδές των χρυσοθήρων που κατέκλυζαν την πολιτεία, με την προσωπική του ιστορία να συνυφαίνεται με τη συλλογική.
Για το πώς μετατράπηκε δηλαδή ο τίμιος ανθρακωρύχος σε παράνομο ληστή! Αν και ακόμα και σήμερα η ιστορία της ζωής του αποτελεί αντικείμενο έριδας και διαξιφισμών, καθώς οι πηγές δεν συμφωνούν πουθενά για τον απίθανο Ζορό της Καλιφόρνια, όπως ενδεχομένως να το ήθελε και ο ίδιος.
Ο McCulley άντλησε πληροφορίες από ένα βιβλίο που εκδόθηκε αμέσως μετά τον θάνατό του, το «Η ζωή και οι περιπέτειες του Χοακίν Μουριέτα» (1854), εθνικού ήρωα για κάποιους, επαναστάτη για άλλους ή ολότελα μοχθηρού κακοποιού για εξίσου πολλούς. Τόσες πολλές ιστορίες έχουν αφηγηθεί εξάλλου γι’ αυτόν που ο μύθος δεν είναι εύκολο να ξεδιαλυθεί από την πραγματικότητα.
Υπάρχουν βέβαια κάποιες βεβαιότητες και είναι όλες τους φοβερές. Οι λευκοί τον έδιωξαν από το πλούσιο κοίτασμα που είχε στα χέρια του, βίασαν τη γυναίκα του και κρέμασαν τον αδερφό του, αναγκάζοντάς τον να πάρει τα βουνά διψασμένος για εκδίκηση. Μέχρι να μετατραπεί σε θρύλο των μεξικανο-αμερικάνων χρυσοθήρων της Καλιφόρνια, ο μύθος θα έχει για τα καλά εγκατασταθεί στον βίο του, κάνοντάς τον τελικά να μοιάζει μυθική φιγούρα. Αν και ήταν ολότελα αληθινός.
Η πορεία του συνυφάνθηκε με τις εθνικές περιπέτειες της Καλιφόρνια, όταν οι γιάνκηδες ανθρακωρύχοι, θέλοντας να κρατήσουν όλο τον χρυσό για πάρτη τους, πέτυχαν να περάσει το 1850 από το νομοθετικό σώμα του Σακραμέντο μια σειρά περιοριστικών διαταγμάτων κατά των μεξικανών μεταναστών, θέλοντας να τους διώξουν από τη χρυσοφόρα πολιτεία.
Όπως και άλλοι «Μουριέτας», ο Χοακίν -που είχε μετακομίσει με τη γυναίκα του στην Καλιφόρνια το 1848- έπιασε τα όπλα και έκλεβε τώρα τα καραβάνια και τις αποστολές χρυσού στις κοιλάδες του Σακραμέντο. Το έκνομο πάρτι του κοινωνικού ληστή συνεχίστηκε μέχρι το 1853, όταν οι κρατικές δυνάμεις έφεραν στον κυβερνήτη της Καλιφόρνια το κεφάλι του εκδικητή μέσα σε βάζο με ουίσκι για να εισπράξουν την παχυλή αμοιβή της επικήρυξής του.
Παρά το γεγονός ότι οι επιδρομές κόπασαν, οι φήμες ήθελαν τον Μουριέτα να συνεχίζει να ζει επιστρέφοντας στο Μεξικό, όπου και πέθανε ήσυχος στη γενέτειρά του χρόνια αργότερα. Ο εφιάλτης του για τις τυραννικές Αρχές και τους κάθε λογής καταπιεστές έμελλε να στοιχειώσει την Καλιφόρνια για δεκαετίες…
Πρώτα χρόνια
Ο Χοακίν Μουριέτα Καρίλο γεννιέται περί το 1829 στη Σονόρα του Μεξικού (ή το Άλαμος), αν και σύμφωνα με άλλες πηγές ο τόπος της γέννησής του ήταν η Χιλή. Για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι τίποτα γνωστό ή επιβεβαιωμένο, καθώς όπως είπαμε όλη σχεδόν η ζωή του αμφισβητείται.
Ο Μουριέτα καταφτάνει στην Καλιφόρνια το 1848 (ή το 1849 ή το 1850, ανάλογα με την πηγή) με την εξίσου νεαρή γυναίκα του, Ροζίτα, και τον αδερφό του, Κάρλος, ακολουθώντας τα καραβάνια του «κίτρινου πυρετού». Οι τρεις μετανάστες έστησαν σύντομα το βιος τους σε μια μικρή φάρμα και τα αδέρφια χτύπησαν διάνα, βρίσκοντας άφθονο χρυσό στο κοίτασμά τους κοντά στη Χάνγκταουν…
Ο «Ρομπέν του Ελντοράντο»
Όπως είπαμε, το 1850 πέρασε ο διαβόητος νόμος για τον φόρο στους ξένους ανθρακωρύχους, καθώς οι Αγγλο-Σάξονες ήθελαν διακαώς να διώξουν τις ορδές των Μεξικανών από τα χρυσοφόρα κοιτάσματα. Οι Αμερικάνοι προσπαθούσαν να τους εκδιώξουν από τα κομμάτια γης που είχαν στην κατοχή τους, ισχυριζόμενοι τώρα -και επικουρούμενοι από τις επίσημες κρατικές Αρχές- πως ήταν παράνομο να κατέχουν γη στην Καλιφόρνια, στήνοντας ένα παράνομο γαϊτανάκι βίας, προπηλακισμών και κάθε λογής κακοποίησης.
Σύμφωνα με τις σχετικές πηγές, τα αδέλφια Μουριέτα κοιτούσαν τη δουλειά τους προσπαθώντας να αγνοούν τις απειλές, αν και το κακό ήρθε και τους βρήκε μια μέρα, όταν ο οργισμένος όχλος των λευκών γειτόνων τούς έδιωξε τελικά από το κτηματάκι τους. Ο ρατσισμός δεν σταμάτησε όμως ούτε καταλάγιασαν τα πάθη, καθώς το κλίμα ήταν τεταμένο.
Παρά το γεγονός ότι οι πηγές δεν συμφωνούν για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ήρθε η τραγωδία στους Μουριέτα, συναίνεση φαίνεται να υπάρχει για ό,τι εκτυλίχθηκε: είτε από ζήλεια για τη φλέβα χρυσού που είχαν χτυπήσει είτε από τις συνεχείς τριβές μεταξύ Αμερικανών και Μεξικανών, το σπιτικό των Μουριέτα δέχεται επίθεση, στην οποία η Ροζίτα βιάζεται ομαδικώς, ο Κάρλος κρεμιέται και ο Χοακίν μαστιγώνεται βάναυσα.
Ό,τι κι αν έγινε, ο Χοακίν στρέφεται σε άλλες δραστηριότητες. Δεν αποκλείεται για ένα διάστημα να στράφηκε στη χαρτοπαιξία για τα προς το ζην (ή να έγινε γκρουπιέρης) και μετά έγινε έμπορος ζώων ή αλογοκλέφτης, σύμφωνα με τις δύο γνωστότερες ιστορικές γραμμές. Άλλοι πάλι τον θέλουν να διατηρεί το δικό του σαλούν, στο οποίο ξεπάστρευε τους δράστες της δολοφονικής επίθεσης στη φαμίλια του (αυτή είναι η λιγότερη πιθανή εκδοχή!).
Το πέρασμά του στην άλλη πλευρά του νόμου πρέπει να έλαβε χώρα εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν με μια σειρά συγγενών και φίλων Μεξικανών ιδρύουν τη ληστρική συμμορία «Οι Πέντε Χοακίν», που πρέπει πάντως να είχε και παραστρατιωτική δράση, καθώς όλοι τους ήταν πατριώτες Μεξικάνοι που είχαν ατιμαστεί από τα καμώματα των βόρειων γειτόνων τους αλλά και την παράδοση της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ.
Η μπάντα των παράνομων έφερνε λαθραία άλογα από το Μεξικό, έκανε επιδρομές στις άμαξες του χρυσού και αποζητούσε εκδίκηση από τους φονιάδες του Κάρλος και τους βιαστές της Ροζίτα, ξεπαστρεύοντας στην πορεία έξι από δαύτους.
Τα καραβάνια, οι άποικοι που κατέφταναν κατά κοπάδια στην Καλιφόρνια και οι άμαξες δεν ήταν πια ασφαλείς από τη σπείρα του Χοακίν και των συντρόφων του, που κατέβαιναν από τα βουνά της Σιέρα Νεβάδα και έσπερναν τον όλεθρο στις περιουσίες αλλά και τις ζωές των χρυσοθήρων.
Λέγεται ότι οι «Πέντε Χοακίν» σκότωσαν καμιά τριανταριά Κινέζους και άλλους 15 λευκούς και το γεγονός πιστοποιείται από την ίδια την πολιτεία της Καλιφόρνια, που εξέδωσε τον Μάρτιο του 1853 την πολύκροτη επικήρυξη για τη σπείρα και τον φυσικό της αρχηγό. Τα 6.000 δολάρια για το κεφάλι του δεν άφηναν αμφιβολία για το μέγεθος της απειλής που συνιστούσε!
Το κοινοβούλιο της Καλιφόρνια έκανε όμως και κάτι άλλο: χρηματοδότησε ένα απόσπασμα από είκοσι Ρέιντζερς, βετεράνους μάλιστα του Μεξικανο-Αμερικανικού Πολέμου, να κυνηγήσουν ανελέητα τους πέντε Χοακίν (τα πραγματικά μικρά ονόματα των μελών της συμμορίας) και τα τσιράκια τους. Στις 11 Μαΐου 1853, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια ευλόγησε τους Ρέιντζερς και τον αρχηγό τους, τον λοχαγό Χάρι Λοβ, να πιάσουν τους παράνομους ντεσπεράντος που ευθύνονταν για σωρεία ζωοκλοπών, επιδρομών και φόνων κατά μήκος της Σιέρα Νεβάδα, της οροσειράς όπου είχαν στήσει το λημέρι τους.
Η πολιτεία τους κατηγορούσε για 100 κλεμμένα άλογα, ξάφρισμα 100.000 δολαρίων αλλά και 19 φόνους, στους οποίους θα προσμετρούνταν άλλοι τρεις, όλοι τους όργανα του νόμου, στους επόμενους μήνες. Η συμμορία διέφευγε συνεχώς τις ενέδρες και το κυνήγι, μιας και διέθετε ισχυρά λαϊκά ερείσματα στη μεξικανική παροικία της Καλιφόρνια, για την οποία ο «Ρομπέν του Ελντοράντο» συμβόλιζε την αντίσταση στη λευκή αδηφαγία αλλά και την πολιτισμική και οικονομική κυριαρχία που ήθελε να επιβάλει ο ευρωπαίος άποικος στην Καλιφόρνια.
Δεν ήταν «φονιάς των γκρίνγκο», έλεγαν οι Μεξικάνοι της Καλιφόρνια, αλλά ένας γνήσιος πατριώτης που ήθελε να αποτινάξει την αμερικανική κυριαρχία από την περιοχή και να επαναφέρει στην κατοχή του Μεξικού τα χαμένα εδάφη της Καλιφόρνια. Εκεί δηλαδή που η κυβέρνηση της χώρας του είχε παραιτηθεί από τις αξιώσεις της με την ντροπιαστική για κάθε Μεξικανό συνθήκη της 2ας Φεβρουαρίου 1848, που έδωσε τέλος στον Μεξικανο-Αμερικανό Πόλεμο του 1846-1848.
Το ανθρωποκυνηγητό για τη σύλληψη των «Πέντε Χοακίν» έκανε ωστόσο σαφές στους ίδιους ότι δεν μπορούσαν πια να εμφανίζονται στα χρυσωρυχεία της πολιτείας και τα περάσματα. Ο ίδιος ο Μουριέτα (ή Μουριάτα, όπως τον έλεγε η πολιτεία της Καλιφόρνια) επικηρύχθηκε αργότερα με 5.000 δολάρια, γεγονός που θα προσυπέγραφε το τέλος του…
Ενέδρα, αποκεφαλισμός και μεταθανάτιες περιπέτειες
Στις 25 Ιουλίου 1853, οι κρατικοί καλιφορνέζοι κυνηγοί κεφαλών συνάντησαν ένα τσούρμο Μεξικάνων σε πέρασμα της κομητείας του Σαν Μπενίτο. Μεταξύ αυτών ήταν και ο γαμπρός του Μουριέτα, ο οποίος υπό την απειλή των όπλων οδήγησε το απόσπασμα στο κρησφύγετο των ληστών.
Στην ανταλλαγή πυροβολισμών, οχτώ Μεξικάνοι έπεσαν νεκροί. Ένας εκ των οποίων θεωρήθηκε πως ήταν ο ίδιος ο Μουριέτα και ο δεύτερος το πρωτοπαλίκαρό του, ο τριδάχτυλος Μανουέλ Γκαρσία ή «Tres Dedos», όπως ήταν αλλιώς γνωστός (εναλλακτικά, «Τριδάχτυλος Τζακ»).
Ως απόδειξη για τον θάνατο των ληστών, οι κρατικές δυνάμεις έκοψαν το χαρακτηριστικό χέρι του Γκαρσία που του είχε χαρίσει το παρατσούκλι του αλλά και το κεφάλι του Μουριέτα, τα οποία διατήρησαν μέσα σε βάζα με άφθονο αλκοόλ. Δεκαεφτά άνθρωποι υπέγραψαν καταθέσεις ότι είχαν αναγνωρίσει το κεφάλι του Μουριέτα και οι δαφνοστεφείς Ρέιντζερς εισέπραξαν την παχυλή αμοιβή της κυβερνητικής επικήρυξης.
Οι επιθέσεις πράγματι σταμάτησαν, αν και αυτό δεν θα είναι το τέλος της ιστορίας μας. Γιατί στην περιοχή δρούσαν τουλάχιστον άλλοι τέσσερις ντεσπεράντο με το όνομα Χοακίν. Την ίδια στιγμή, οι μαρτυρίες που ταυτοποιούσαν το κομμένο κεφάλι με τον κάτοχό του Μουριέτα προήλθαν από άλλες κομητείες, καθώς οι Ρέιντζερς δεν το πήγαν στα μέρη που ζούσε και δρούσε ο μεξικάνος παράνομος! Στα ορυχεία και τις φυτείες που είχε δηλαδή άλλοτε το ειρηνικό σπιτικό του.
Ούτε μάλιστα όταν άρχισαν να περιφέρουν το κεφάλι του από σημείο σε σημείο της Καλιφόρνια επιδεικνύοντάς το με καμάρι (αλλά και έναντι ενός δολαρίου) πέρασαν από τα συγκεκριμένα εδάφη. Το κεφάλι εκτέθηκε στα μήκη και τα πλάτη της χρυσοφόρας πολιτείας και βρήκε τελικά τη θέση του στο Σαν Φρανσίσκο, μια φορά από τα μέρη που όλοι ήξεραν τον Μουριέτα δεν πέρασε ποτέ.
Κι έτσι σύντομα αναδύθηκαν οι φήμες ότι δεν ήταν ο Μουριέτα. Λάδι στη φωτιά έριξε η αδερφή του κακοποιού, που όταν το κεφάλι κατέφτασε στα μέρη που ζούσε επιβεβαίωσε όλο χαρά πως δεν ανήκε στον αδερφό της! Όλοι τον είχαν δει τώρα κάπου στην Καλιφόρνια και πολλοί μάλιστα ορκίζονταν ότι οι 17 μάρτυρες που είχαν υπογράψει την κατάθεση δεν ήταν παρά πληρωμένοι συνέταιροι του κυβερνητικού αποσπάσματος που είχε βγει στο κατόπι του.
Το κομμένο κεφάλι του μεξικανού Ρομπέν των Δασών φυλασσόταν στο Μουσείο του Σαν Φρανσίσκο (σε ένα σαλούν δηλαδή) μέχρι το 1906, όταν καταστράφηκε στον φονικό Εγκέλαδο μαζί με το ίδιο το κτίριο. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά για τον θρύλο του μυθικού ληστή, την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε σε συνέχειες η μυθιστορηματική ιστορία του σε εφημερίδα του Σαν Φρανσίσκο από τον John Rollin Ridge, η οποία έγινε αμέσως βιβλίο («The Life and Adventures of Joaquin Murrieta»).
Αδίστακτος ληστής και ανελέητος φονιάς για τους Αμερικανούς, κοινωνικός εκδικητής και ιδιαιτέρως γενναιόδωρος για τους συμπατριώτες του Μεξικανούς, ο Χοακίν Μουριέτα ανήκει αναγκαστικά στη σφαίρα του θρύλου, που φρόντισε να συντηρήσει ο ανιψιός του στις δεκαετίες του 1860 και του 1870, ο οποίος έγινε επίσης θρύλος με τη σειρά του ως πατριώτης ληστής!
Το σύμβολο της μεξικανικής αντίστασης στον λευκό δυνάστη φέρεται να έζησε τα στερνά του στη γενέτειρά του στο Μεξικό, όπου άφησε την τελευταία του πνοή κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1870, ζώντας μια ήρεμη και άνετη ζωή με τα κλοπιμαία του. Ακόμα και τάφος στο ιησουιτικό κοιμητήριο της Σονόρα είχε το όνομά του!
Αυτά βέβαια για τους Μεξικανούς, γιατί για τους Αμερικανούς ο φονιάς σκοτώθηκε και είχαν άλλοτε το κεφάλι του να πιστοποιεί τον χαμό του. Για δεκαετίες πάντως μετά την εξαφάνισή του, όλοι έλεγαν και μια ιστορία για τον Χοακίν Μουριέτα, για το πώς είχε μείνει στο πανδοχείο τους, για τη μέρα που είχε μεθύσει στο σαλούν τους ή για τα συναπαντήματα μαζί του σε στενά και ερημιές, όταν και τους ξάφρισε από τα τιμαλφή τους.
Το φάντασμά του στοίχειωνε τους δυνάστες της Καλιφόρνια για δεκαετίες, μέχρι που ξεχάστηκε από την καθημερινότητα, όταν και έπιασε δουλειά η πένα του McCulley να τον μετατρέψει στον αγαπημένο μασκοφόρο εκδικητή που είπανε Ζορό!
