Η πολιτική και τα παιχνίδια ισχύος πίσω από την Eurovision
Πίσω από την αίγλη, τη μουσική και τη διασκέδαση που περιβάλλουν την Eurovison, υπάρχει και μια άλλη διάσταση, όχι και τόσο “ελαφρά”. Η Eurovision πόρρω απέχει από του να είναι απλά ωδή στις εννέα μούσες.
Από τα πρώτα κιόλας χρόνια του θεσμού, υπήρξε και παραμένει πεδίο ενάσκησης “ήπιας ισχύος” (soft power).
Χώρες-συμμετοχές που μέσα από τα τραγούδια ή και τη σκηνική τους παρουσία θέλησαν να περάσουν πολιτικά μηνύματα που ακόμα και οι επαγγελματίες του κλάδου δύσκολα θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν στο ευρύ κοινό.
Κλασικό παράδειγμα, η συμμετοχή της Ελλάδας το 1976 με το τραγούδι “Παναγιά μου” , που ερμήνευσε η Μαρίζα Κωχ. Ένα τραγούδι αμιγώς πολιτικό που εκθέτει την Τουρκία και κατήγγελλε την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο, την πρώτη μάλιστα φορά που η Τουρκία θα συμμετείχε στον διαγωνισμό.
Το μοιρολόι για το δράμα του κυπριακού λαού ενόχλησε τόσο την Άγκυρα που εκτός από τις διαδηλώσεις εναντίον του τραγουδιού, η Κωχ απειλήθηκε με βολή από ελεύθερο σκοπευτή!
Η ερμηνεύτρια εμφανίστηκε στη σκηνή φορώντας αλεξίσφαιρο, ενώ την ώρα της παρουσίασής της στην Τουρκία έπεσε μαύρο στους τηλεοπτικούς δέκτες.Περιστατικό ούτε μεμονωμένο ούτε του παρελθόντος!
Μόλις πέρσι, η Ρωσία απέσυρε τη συμμετοχή της όταν στον απόηχο της απόσχισης της Κριμαίας από την Ουκρανία, η εκπρόσωπος της Μόσχας επισκέφθηκε την περιοχή προκαλώντας την οργή του διοργανωτή Κιέβου. Ως αποτέλεσμα, η Ουκρανία αναγόρευσε την είσοδο της Ρωσικής αποστολής στη χώρα.
Κι όλο αυτό, αφότου την προηγούμενη χρονιά η Ουκρανία κέρδισε τον διαγωνισμό με το τραγούδι “1944”. Μια σαφής αναφορά στον διωγμό των Τατάρων από την Κριμαία που είχε διατάξει ο Στάλιν. Σημειωτέο ότι φέτος η Ρωσία επανέφερε την συγκεκριμένη τραγουδίστρια στη διοργάνωση.
Παραμένοντας στα Ρωσο-ουκρανικά, δεν μπορεί να μη γίνει αναφορά στη νικήτρια συμμετοχή του Κιέβου το 2004. Τότε η Ρουσλάνα τραγούδησε “Wild Dancers”, επιχειρώντας αναπτέρωση του Ουκρανικού εθνικού φρονήματος στη μετα-σοβιετική εποχή.
Ποιο ευθύς από όλους ίσως, ο Πρωθυπουργός της Εσθονίας, χώρα η οποία το 2001 σήκωσε το μουσικό ευρωπαϊκό.
Ήταν η πρώτη χώρα της Σοβιετικής Ένωσης που τα κατάφερε. “Απελευθερωθήκαμε από τη Σοβιετική Αυτοκρατορία μέσω του τραγουδιού”, είχε πει ο Μαρτ Λαρ.
Και η Γεωργία επιχείρησε να ασκήσει πολιτική προς τη Ρωσία από την σκηνή της Eurovision.
Το 2009 το τραγούδι “Put in Disco” κρίθηκε υπερβολικά πολιτικό, παρά τον φαινομενικά ανάλαφρο χαρακτήρα του, αφού ανάμεσα στις παρτιτούρες ήταν οφθαλμοφανείς οι αναφορές στην Ρωσική επιχείρηση στην Οσετία, την προηγούμενη χρονιά.
Επανεμφανιζόμενο πολιτικό θέμα στην Eurovision και αυτό της Αρμενικής Γενοκτονίας, ενώ το 2010 και το 2015 οι συμμετοχές της Αρμενίας πραγματεύονταν αυτό ακριβώς το αντικείμενο, προκαλώντας ποικίλες πολιτικές αντιδράσεις.
Πολιτική όμως δεν είναι μόνο οι διεθνείς σχέσεις, όπως εκφράζονται από τον τρόπο ψηφοφορίας ανάμεσα σε φίλες χώρες, και γεωγραφικά αδελφές, αλλά και ως μέσο προπαγάνδας κατά το παράδειγμα της Ισπανίας του Φράνκο τη δεκαετία του ’60, που ήθελε διακαώς να κερδίσει την Eurovision για να δείξει το τάχα δημοκρατικό και Ευρωπαϊκό πρόσωπο της χώρας του.
Είναι και η προώθηση θέσεων ως μοχλός πίεσης για αλλαγή πολιτικών, ειδικά σε θέματα διαφορετικότητας.
Από την Dana International, στην Conchita Wurst και τώρα το Ιρλανδικό “Together”, η Eurovision αποτελεί θέατρο προαγωγής της αποδοχής της ΛΟΑΤΙ κοινότητας απ’ άκρου σ’ άκρο της Ευρώπης και όχι μόνο, θρυμματίζοντας παρωχημένα στερεότυπα.
Αυτό όμως δεν είναι για όλους θετικό.
Το 2013 η Τουρκία αρνήθηκε να προβάλει το διαγωνισμό γιατί στην παρουσίαση της Φινλανδικής συμμετοχής περιλαμβανόταν ομοφυλοφιλικό φιλί.
Βεβαίως, αυτό δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα με την ενάσκηση “ήπιας ισχύος” της Τουρκίας, η οποία αποσύρθηκε από το διαγωνισμό επικαλούμενη αρκετά προσχήματα. Μια κίνηση που αντανακλά γενικότερα την απομάκρυνση της χώρας από την Ευρωπαϊκή της πορεία.
Πάντως, και φέτος στη διοργάνωση είναι διάχυτη η ενάσκηση της ούτω καλούμενης “ήπιας ισχύος”.
Το τραγούδι “Mercy” (=έλεος) της Γαλλίας πραγματεύεται το μέγα ζήτημα της προσφυγικής κρίσης, ενώ η Ισραηλινή συμμετοχή με το τραγούδι “Τoy” έχει ερμηνευτεί ως ύμνος στη γυναικεία δύναμη, στον απόηχο της γιγάντωσης του κινήματος #MeToo.
Μήνυμα γυναικείας χειραφέτησης θεωρείται πως κρύβεται και πίσω από την απόφαση για αποκλειστικά γυναίκες παρουσιάστριες της διοργάνωσης.
Ιταλία, Δανία, Ισλανδία και Ελβετία φέτος αγγίζουν το θέμα της τρομοκρατίας αλλά και της εναντίωσης στον πόλεμο.
Σε μια εποχή, λοιπόν, όπου τα πιο χοντρά πολιτικά παιχνίδια, παίζονται γύρω από μια δενδροφύτευση ή ένα αθλητικό αγώνα, η μεγάλη ευρωπαϊκή γιορτή της μουσικής δεν μπορεί να εκλαμβάνεται ως διασκέδαση και μόνο… Κάθε άλλο, για την ακρίβεια.
Athanasios Drougos
