«Είναι αναρίθμητες οι ευκαιρίες που μας δίνει ο Θεός για να τελειοποιηθούμε»«Δώσε πρώτη κληρονομία στα παιδιά σου την αρετή και ύστερα μοίρασέ τους και την περιουσία σου»
«Προσπάθησε να περισυλλέγεις τους ναυαγούς της αμαρτίας δείχνοντάς τους σανίδα σωτηρίας την ελπίδα του Θεού»
Η εξέχουσα προσωπικότητα της Χριστιανικής Εκκλησίας, ο σπουδαίος ιεράρχης και κορυφαίος θεολόγος, Μέγας Βασίλειος
Ο Βασίλειος γεννήθηκε το 330μ.Χ στην Καισάρεια της Καππαδοκίας…
Σπούδασε φιλοσοφία, ιατρική, μαθηματικά και ρητορική στην Αθήνα. Πολέμησε τις αιρέσεις και αντιτάχθηκε στις αυθαιρεσίες της εξουσίας. Το 367-368 έπληξε την περιοχή της Καισάρειας λιμός. Ο Βασίλειος πούλησε την τεράστια οικογενειακή του περιουσία, στηλίτευε τους μαυραγορίτες, οργάνωνε λαϊκά συσσίτια και μερίμνησε για τα παιδιά όχι μόνο των χριστιανών αλλά και των εβραίων και των ειδωλολατρών, χωρίς καμία διάκριση.
Όταν έγινε αρχιεπίσκοπος το 370, έχτισε τη Βασιλειάδα, ένα συγκρότημα από νοσοκομεία, γηροκομεία, λεπροκομεία, ορφανοτροφεία και σχολείο για την επαγγελματική κατάρτιση όσων ήθελαν να μάθουν μια τέχνη. Η Βασιλειάδα είναι το πρώτο γνωστό στην ιστορία κοινωνικό ίδρυμα, μια ολόκληρη πολιτεία που φιλοξενούσε 30.000 ανθρώπους. Ο Βασίλειος διακήρυττε ότι η ελεημοσύνη από μόνη της δεν αποτελεί απάντηση στη φτώχεια, αντίθετα μόνη απάντηση είναι η εργασία και η δίκαιη κατανομή των αγαθών:
«Εσύ δεν είσαι πλεονέκτης; Δεν είσαι άρπαγας; Δεν κρατάς για τον εαυτό σου όσα σου δόθηκαν για να τα διαχειρισθείς προς όφελος όλων; Αυτός που γδύνει τον ντυμένο θα ονομαστεί λωποδύτης, αλλά αυτός που δεν ντύνει τον γυμνό μήπως δεν αξίζει αυτή την ονομασία; Το ψωμί που αποθηκεύεις είναι του πεινασμένου, τα ρούχα που συσσωρεύεις είναι του γυμνού, τα παπούτσια που τα ‘χεις και σαπίζουν είναι του ξυπόλυτου, τα λεφτά που θάβεις για να μη στα κλέψουν είναι του φτωχού. Είναι τόσοι αυτοί που αδικείς όσοι αυτοί που θα μπορούσες να βοηθήσεις.»
Τα σημαντικότερα αποφθέγματα Του
Η ευστροφία και η μνήμη ήταν δύο μονό από τα πολλά χαρίσματα του Μεγάλου Βασιλείου, μέσω των οποίων κατόρθωσε να κατακτήσει σχεδόν όλες τις επιστήμες της εποχής του.
Ακολούθως, σας παραθέτουμε τα σημαντικότερα αποφθέγματα του Μεγάλου Βασιλείου:
Δέν γνωρίσαμε ἐμεῖς τὸν Θεὸ γιά τή δικαιοσύνη μας, ἀλλὰ ὁ Θεὸς μᾶς γνώρισε διὰ μέσου τῆς ἀγάπης Του.
Πρέπει νά μὴν ξεχνᾶμε ὅτι εἶναι ἀναρίθμητες οἱ εὐκαιρίες πού μᾶς δίνει ὁ Θεὸς γιά νά τελειοποιηθοῦμε.
Ὁ Θεὸς δίνει τή δύναμή πού χρειάζεται στόν ἄνθρωπο στούς κόπους καὶ τοὺς ἀγῶνες του γιά τὴν ἀρετή.
Ἀπό τὴν μνήμη τῶν παρελθόντων καὶ ἀπὸ τὴν πεῖρα τῶν παρόντων διδασκόμαστε γιά τὸ μέλλον.
Ὅποιος γεύτηκε τὴν γλυκύτητα τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν πρόδωσε, μοιάζει μ” ἐκεῖνον πού ἄλλαξε τὸ πολύτιμο διαμάντι μ” ἕνα χρωματιστὸ γυαλί.
Μιά ἔφοδος τοῦ ἐνθέου δέν μπορεῖ νά φέρει κακό, ἂν ἐμεῖς ἔχουμε ὄπλο τὴν πίστη.
Ἡ θεία βοήθεια ἀπὸ τή μιά καὶ ἡ θελήσῃ μας ἀπὸ τὴν ἄλλη φέρνουν τὴν νίκη κατὰ τοῦ πονηροῦ.
Ὁ Θεὸς δέν ἐξετάζει τὸν ἄνθρωπο μερικῶς, ἀλλὰ συνολικῶς, γιά νά σοῦ διδάξει τὴν ἀμεροληψία.
Ἡ μολυσμένη ἀτμόσφαιρα καὶ ἡ κακία ἔχουν ἔνα κοινὸ σημεῖο: ἡ μία μολύνει τὸ σῶμα καὶ ἡ ἄλλη τὴν ψυχή.
Διατήρησε ἁγνὴ τὴν ψυχή σου σὰν τὸ πολυτιμότερο κεφάλαιο στή ζωὴ.
Οἱ μέλισσες οὔτε σὲ ὅλα τὰ ἄνθη πλησιάζουν οὔτε προσπαθοῦν νά τὰ σηκώσουν ὁλόκληρα, ἀλλὰ παίρνουν ὅ,τι τοὺς εἶναι χρήσιμο καὶ φεύγουν.
Ἡ ψυχὴ μας ἐξομοιώνεται μὲ ὅσα σπουδάζει καὶ πράττει καὶ μὲ ὅσα αἰσθάνεται, σύμφωνα μὲ τὴν κατεύθυνση πού τῆς δώσαμε.
Ὅπως οἱ ληστὲς κρύβονται στά σκιερὰ μέρη γιά νά ληστέψουν περαστικούς, ἔτσι καὶ ὁ διάβολος κρύβεται στίς ἀπολαύσεις γιά νά κυριεύσει τὴν ψυχὴ μας.
Ἡ κακία μοιάζει πολὺ μὲ τὴν ἀτμόσφαιρα πού μολύνει, ὅταν ἔχει δηλητηριώδεις ἀναθυμιάσεις.
Ἡ πραγματικὴ χαρὰ συμβαδίζει οὐσιαστικὰ μὲ τὴν λύπη καὶ τὰ δάκρυα.
Ὁ Θεὸς δέν ἔχει πάντοτε ἀνάγκη ὑπενθυμίσεως γιά τὶς ἀνάγκες μας, ἀλλὰ τῆς εἰλικρινοῦς διαθέσεως μας.
Οἱ ἡμέρες τῆς ζωῆς μας βιάζονται καὶ δέν περιμένουν τὸν ὀκνηρὸ νά διορθωθεῖ.
Τό κακὸ καὶ ἡ ἁμαρτία ξεκινοῦν ἀπὸ τή δική μας προαίρεση.
Ὅταν ἰκανοποιεῖται ἡ ἀνάγκη τοῦ φαγητοῦ δέν πρέπει νά λησμονεῖται ἡ εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ.
Ὅπως οἱ βαφεῖς βάφουν μὲ χρώματα ἀνεξίτηλα, ἔτσι ἀνεξίτηλο πρέπει νά μείνει μέσα μας τὸ καλό.
Μήν ἀφήνεις νά διαμορφώνονται πονηρὲς ἰδέες στό μυαλό σου τίς ὦρες τῆς ἀναπαύσεως.
Ἡ ἀποβολὴ μιᾶς συνηθείας εἶναι δύσκολο, ἀλλὰ ὄχι καὶ ἀκατόρθωτο ἔργο.
Τίποτε ἀπὸ τὰ γύρῳ μας δέν μένει ἀμετάβλητο, οὔτε κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι.
Δέν πρέπει νά ἐπιδιώκουμε τὴν θεραπεία τοῦ κακοῦ μὲ τὸ κακό.
Τά πράγματα τοῦ βίου ἀλλάζουν εὔκολα δεσπότῃ, ἡ ἀρετὴ μόνο εἶναι ἀναφαίρετο κτῆμα.
Δῶσε πρώτη κληρονομία στά παιδιά σου τὴν ἀρετὴ καὶ ὕστερα μοίρασέ τους καὶ τὴν περιουσία σου.
Ἡ ψαλμωδία για τὰ παιδιὰ εἶναι ἄνεση καὶ εὐχαρίστηση, ἀλλὰ καὶ ἀναφορὰ στόν Θεό.
Ὅπως ἡ φύσῃ παίρνει λαμπρὸ χρῶμα ἀπὸ τὸν ἀκτινοβόλο ἥλιο, ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ μας ἀπὸ τὰ διδάγματα τῶν πατέρων.
Νά μὴν δίνεις ἄφθονο πλοῦτο στίς ἀνέσεις σου, ἀλλὰ στήν ψυχή σου.
Ὅπως ὁ ὄγκος τοῦ σώματος δημιουργεῖ πρήξιμο καὶ φλόγωση, ἔτσι καὶ τὰ πάθη φλογίζουν τὴν ψυχή.
Ὅταν βλέπεις κάποιον νά κλαίει γιά τὰ ἁμαρτήματά του, συμπάθησέ τον καὶ μιμήσου τον.
Νά ἀποφεύγουμε τὴν ἁμαρτία καθὼς καὶ τὰ ἄλογα ζῶα τή δηλητηριώδη τροφή.
Νά ἀποφεύγεις τὴν ἁμαρτία, ὅπως τὸ ἐλάφι τὸ σχοινὶ καὶ τὸ πτηνὸ τὴν παγίδα.
Ἀπό ὅποιο πρᾶγμα ἁμαρτάνουμε εὐκολότερα, πρέπει νά προφυλασσόμαστε περισσότερο.
Προσπάθησε νά περισυλλέγεις τοὺς ναυαγοὺς τῆς ἁμαρτίας δείχνοντάς τους σανίδα σωτηρίας τὴν ἐλπίδα τοῦ Θεοῦ.
Ὅταν μᾶς περιτριγυρίζει ἡ φωτιὰ τοῦ κακοῦ ἢ τὰ λιοντάρια τῆς ἁμαρτίας, νά ἐλπίζουμε στό Θεὸ γιά τή σωτηρίᾳ μας.
Νά μὴν ὑπερπαχύνεις τὸ σῶμα σου, γιατὶ ἐξασθενεῖς τὴν ψυχή σου.
Νά μοιράζεις τὰ ἐφόδια πρὸς τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴ ἀνάλογα μὲ τὴν ἀνάγκη τοῦ καθενός.
Παράβλεπε τή σάρκα πού εἶναι φθαρτὴ καὶ ἐπιμελοῦ τῆς ψυχῆς πού εἶναι ἀθάνατη.
Ὁ Θεὸς μᾶς σῴζει ἀπὸ τοὺς κινδύνους καὶ ὅταν ἀκόμη χαθεῖ κάθε ἐλπίδα σωτηρίας.
Ἡ θλίψη εἶναι φυσικὸ φαινόμενο καὶ ἡ μετάνοια θαυμάσια πράξῃ.
Ὅπως οἱ ἰατρικὲς συμβουλὲς ἀποδεικνύονται ὠφέλιμες ὅταν τηροῦνται, τὸ ἴδιο καὶ οἱ πνευματικές.
Ἀπό τὸ πλῆθος τῶν ἀνομιῶν μας καὶ ἡ φύσῃ ἄκομα στενάζει καὶ ἔφυγαν ἀπὸ τὰ φυσικὰ τους ὅρια οἱ περιοχὲς τοῦ χρόνου.
Το έργο του Μεγάλου Βασιλείου
Ο Μέγας Βασίλειος είναι ένας από τους σημαντικότερους δογματικούς θεολόγους του Χαλκηδόνιου Χριστιανισμού με σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του Τριαδικού δόγματος. Διακήρυξε την ενότητα της Αγίας Τριάδας ως μια ουσία και προχώρησε στον προσδιορισμό του υποστατικού διαχωρισμού των Προσώπων της. Κάθε υπόσταση διακρίνεται από ορισμένους τρόπους ύπαρξης και μεμονωμένα χαρακτηριστικά (ιδιώματα): ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός γεννηθείς και το Άγιο Πνεύμα εκπορευόμενο διά του Πατρός. Η μόνη προτεραιότητα του Πατέρα είναι λογική, μη χρονική και δεν ενέχει καμία ανωτερότητα. Στο έργο τόνισε επίσης τη σημασία της διάκρισης μεταξύ ουσίας και ενεργειών του Θεού. Μεταξύ του άκτιστου Θεού και του κτιστού κόσμου υπάρχει οντολογικό χάσμα, που αποκλείει την κατ’ ουσία κοινωνία και σχέση μεταξύ τους. Ο Θεός καθίσταται αντιληπτός στον κόσμο διά των ενεργειών 5 του. Το ότι ο κόσμος διατηρείται στο «είναι» οφείλεται στη δημιουργική, συνεκτική και ζωοποιό ενέργεια του Θεού.
Ο Βασίλειος υπήρξε θαυμαστής του μεγάλου αλεξανδρινού φιλοσόφου Ωριγένη αλλά στο ερμηνευτικό του έργο απορρίπτει την αλληγορική μέθοδο και πλησιάζει προς την αντιοχειανή σχολή. Ερμηνεύει χρησιμοποιώντας το κείμενο ως αφορμή έκθεσης των προσωπικών του θέσεων. Κεφαλαιώδης ήταν και η συμβολή του στην αξιολόγηση της θύραθεν παιδείας μέσα στη χριστιανική Εκκλησία. Μελετητής ο ίδιος και γνώστης της ελληνικής φιλοσοφίας, τη χρησιμοποιεί ως όργανο επεξεργασίας και διατύπωσης των θεολογικών του αντιλήψεων. Η φιλοσοφία, κατά το Βασίλειο, πρέπει να μελετάται υπό το νέο χριστιανικό πρίσμα. Δεν απορρίπτει τη μελέτη των κλασσικών γραμμάτων, αντίθετα προτρέπει στη χρήση τους ως ένδυμα της χριστιανικής θρησκευτικής διδασκαλίας.
Ο Μέγας Βασίλειος για τον φθόνο
Όπως ακριβώς η σκουριά φθείρει τον σίδηρο, έτσι και ο φθόνος καταστρέφει την ψυχή που τον έχει. Και το σκληρό της ασθενείας είναι ότι δε μπορεί να την ομολογήσει, αλλά όμως σκύβει και είναι κατηφής και τα έχει χαμένα. Ντρέπεται να ομολογήσει τη συμφορά…
ότι είμαι φθονερός και πικρός και με συντρίβουν τα καλά του φίλου, κλαίω για τη χαρά του αδελφού και δεν υποφέρω να βλέπω τα ξένα καλά, αλλά κάνω συμφορά την ευτυχία των πλησίον μου.
Όπως ακριβώς η καπνιά είναι χαρακτηριστική ασθένεια του σιταριού, έτσι ο φθόνος είναι αρρώστια της φιλίας. Εκείνο, βέβαια, που θα μπορούσε κανείς να επαινέσει από το φθόνο είναι ότι όσο μεγαλύτερος τόσο ενοχλητικότερος γίνεται στον κάτοχό του. Διότι ποιός απ’ αυτούς που λυπείται ζημίωσε ποτέ τα αγαθά του πλησίον; Κατέστρεψε όμως τον εαυτό του με το να λιώνει από τις λύπες.
Ο φθόνος είναι ένα δυσκολομεταχείριστο είδος έχθρας. Διότι οι ευεργεσίες τους μεν εμπαθείς τους κάνουν πιο ήρεμους, τον φθονερό δε και τον κακοήθη ή τον εξερεθίζει η καλή ευεργεσία και όσο περισσότερο επιτυγχάνει, τόσο περισσότερο αγανακτεί και στεναχωρείται και δυσανασχετεί. Περισσότερο δηλαδή λυπείται για τη δύναμη του ευεργέτη, παρά ευγνωμονεί γι αυτά που γίνονται σ’ αυτόν. Οι σκύλοι εξημερώνονται με την τροφή και τα λιοντάρια γίνονται ήμερα με την περιποίηση, οι δε φθονεροί αξαγριώνονται ακόμη περισσότερο με τις περιποιήσεις.
Ας αποφύγουμε το αφόρητο κακό. Είναι εφεύρεση δαιμόνων, πρόσθετη σπορά εχθρού, εμπόδιο στην ευσέβεια, στέρηση της Βασιλείας. Πώς θα μπορούσαμε να απαλλαγούμε; Εάν θεωρήσουμε ότι τίποτε από τα ανθρώπινα πράγματα δεν είναι μέγα ούτε θαυμαστό, αλλά έχουμε κληθεί να γίνουμε μέτοχοι των αιωνίων αγαθών.
Εάν, λοιπόν και ο θάνατος για μας από το φθόνο, σαν από πηγή, απέρρευσε, η έκπτωση από τα αγαθά, η αποξένωση από το Θεό, η σύγχυση των θεσμών και η ανατροπή όλων των καλών της ζωής, ας εμπιστευτούμε τον Απόστολο και «μη γενώμεθα κενόδοξοι αλλήλους προκαλούμενοι αλλήλους φθονούντες».
Περιοδικό «Παρεμβολή»
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΜΑΚΕΛΕΙΟ»
