Τον πατέρα του πολιτικού ρεαλισμού Θουκυδίδη μελετάει με προσήλωση το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και οι επιτελείς των εκάστοτε Αμερικανών προέδρων. Ο 77χρονος ακαδημαϊκός του Χάρβαρντ, με μεγάλη εμπειρία στον Λευκό Οίκο, Γκράχαμ Άλισον ήταν ένας από τους συμβούλους των προέδρων Ρίγκαν και Κλίντον.
Ο Άλισον εμφανίστηκε στον Λευκό Οίκο για να αναλύσει στο στρατηγικό επιτελείο του προέδρου των ΗΠΑ το θέμα των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, χρησιμοποιώντας τον Θουκυδίδη, σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico. Ενημέρωσε μια ομάδα στελεχών του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας για μια από τις πιο μελετημένες συγκρούσεις της Ιστορίας – έναν βάναυσο πόλεμο που διεξήχθη πριν από περίπου 2.500 χρόνια, του οποίου τα διδάγματα εξακολουθούν να έχουν απήχηση.
Συγκεκριμένα, παραλλήλισε τις ΗΠΑ με τη Σπάρτη και την Κίνα με την Αθήνα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, επικαλούμενος το βασικό ιστορικό συμπέρασμα για τα αίτια του αρχαίου πολέμου. Στη θέση της Αθήνας, είπε ο Άλισον, είναι σήμερα η Κίνα. Στη θέση της Σπάρτης, οι ΗΠΑ.
Η Αθήνα αύξησε την επιρροή και τη δύναμή της, επέκτεινε το εμπόριό της και η πανίσχυρη Σπάρτη άρχισε να ανησυχεί. Όταν η Κόρινθος διαμαρτυρήθηκε για τα συμφέροντά της στις αποικίες του Ιονίου, τότε η Σπάρτη είχε την αφορμή που ζητούσε, προκειμένου να ξεκινήσει τον πόλεμο, λέει.
Η «παγίδα»
«Αυτό που έκανε τον πόλεμο αναπόφευκτο ήταν η ανάπτυξη της αθηναϊκής εξουσίας και ο φόβος που προκάλεσε αυτό στη Σπάρτη», υποστήριξε ο Άλισον. Προειδοποιεί ότι η ίδια δυναμική θα μπορούσε να οδηγήσει την αυξανόμενη αυτοκρατορία αυτού του αιώνα, την Κίνα, και τις ΗΠΑ σε έναν πόλεμο που κανένας δεν θέλει. Ο 77χρονος ακαδημαϊκός αποκάλεσε τη σημερινή κατάσταση «παγίδα του Θουκυδίδη».
Η κατάσταση αυτή «στοιχειώνει» τους συνεργάτες του Τραμπ, οι οποίοι «βλέπουν» μία επιθετική πολιτική στις κινήσεις της Κίνας, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σε διπλωματικό επίπεδο μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου για έναν «διάλογο ασφάλειας».
Σύμφωνα με το Politico, οι περισσότεροι Αμερικανοί πιθανότατα δεν γνωρίζουν τον Θουκυδίδη. Ο ιστορικός του Πανεπιστημίου του Γέιλ Ντόναλντ Κάγαν ονομάζει το έργο του Θουκυδίδη «πηγή σοφίας για τη συμπεριφορά των ανθρώπων κάτω από τις τεράστιες πιέσεις που επιβάλλονται από τον πόλεμο, την πανούκλα και τις πολιτικές συγκρούσεις». Παρ’ όλα αυτά, ο Θουκυδίδης είναι ιδιαίτερα αγαπητός στις πιο σημαντικές προσωπικότητες στην ομάδα εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ.
Τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Χέρμπερτ Ρέιμοντ Μακμάστερ, τον υπουργό Άμυνας Τζέιμς Μάτις, τον ειδικό σύμβουλο σε θέματα στρατηγικής Στιβ Μπάνον και τον εκπρόσωπο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας Μάικλ Άντον. Ο συντηρητικός στρατιωτικός ιστορικός και εμπειρογνώμονας του Θουκυδίδη Βίκτορ Ντέιβις Χάνσον υποστηρίζει ότι οι Μακμάστερ, Μάτις και Μπάνον μπορούν να εφαρμόσουν χρήσιμα διδάγματα σχετικά με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. «Νομίζω ότι η γνώση τους για τον Θουκυδίδη θα μπορούσε να τους υπενθυμίσει ότι ο κόσμος λειτουργεί σύμφωνα με το αντιληπτό συμφέρον, κι όχι απαραίτητα τον ιδεαλισμό όπως εκφράζεται στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ», λέει ο Χάνσον. «Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι κυνικοί όσοι δεν είναι αφελείς», συμπληρώνει.
«Οι άνθρωποι αγωνίζονται σήμερα για τους ίδιους λόγους με τους οποίους ο Θουκυδίδης ταυτιζόταν πριν από 2.500 χρόνια: φόβος, τιμή και ενδιαφέρον», είχε γράψει ο Μακμάστερ στους «New York Times» τον Ιούλιο του 2013.
Ο Μάτις απάντησε στην ερώτηση κάποιου προβληματισμένου γερουσιαστή σχετικά με το νόημα της «παγίδας του Θουκυδίδη». Δεν υποστήριξε τη θεωρία ότι οι ΗΠΑ και η Κίνα βρίσκονται σε μια πορεία σύγκρουσης. Αλλά είπε ότι «θα πρέπει να διαχειριστούμε αυτόν τον ανταγωνισμό μεταξύ μας» και ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να «διατηρήσουν έναν πολύ ισχυρό στρατό ώστε οι διπλωμάτες τους να έχουν πάντα μια ισχυρή θέση όταν ασχολούνται με μια ανερχόμενη δύναμη».
Η θεωρία
Μια στρατιωτική σύγκρουση των ΗΠΑ με την Κίνα θα ήταν παγκόσμια καταστροφή, γράφει το Politico. Στο βιβλίο του «Destined for War: Can America and China Escape Thucydides’s Trap?» (Προορισμένοι για πόλεμο: Μπορούν Αμερική και Κίνα να ξεφύγουν από την παγίδα του Θουκυδίδη;) ο Γκράχαμ Άλισον προσδιορίζει 16 ιστορικές μελέτες περιπτώσεων στις οποίες μια εδραιωμένη δύναμη όπως η Σπάρτη (ή οι Ηνωμένες Πολιτείες) αντιμετώπισε έναν ταχέως αναπτυσσόμενο αντίπαλο όπως η Αθήνα (ή η Κίνα). Δώδεκα από αυτές τις περιπτώσεις οδήγησαν σε πόλεμο. Τέσσερις επιλύθηκαν ειρηνικά.
Η θεωρία του Άλισον έχει τραβήξει την προσοχή των ίδιων των Κινέζων. Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Σιάτλ τον Σεπτέμβριο, ο Κινέζος πρόεδρος Ξι Τζίνπινγκ εξέτασε τη ζοφερή προοπτική μιας πορείας σύγκρουσης, λέγοντας ότι «δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, όπως η αποκαλούμενη ‘‘παγίδα του Θουκυδίδη’’, στον κόσμο», προσθέτοντας ότι αν τα μεγάλα έθνη «ξανακάνουν τα λάθη της εσφαλμένης στρατηγικής, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τέτοιες παγίδες στον εαυτό τους».
Ορισμένοι εμπειρογνώμονες της Κίνας λένε ότι η θεωρία του Άλισον έχει επιπτώσεις που ο Τραμπ δεν είναι πιθανό να αντιμετωπίσει. «Αν ανησυχείς για την παγίδα του Θουκυδίδη, τότε προσπαθείς να υιοθετήσεις μια σειρά πολιτικών που μειώνουν την απειλή της αντιπαράθεσης και τελικά επιδιώκουν να καθησυχάσουν την Κίνα», λέει ο πρώην διευθυντής της NSC Asia επί κυβέρνησης Ομπάμα, Ίβαν Μεντέιρος.
Ο Τραμπ
Όσο για τον ίδιο τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι έχει κάποιο ενδιαφέρον για έναν Αθηναίο ιστορικό που γεννήθηκε σχεδόν 500 χρόνια προ Χριστού. Ωστόσο, ο Τραμπ δεν έχει τίποτα εναντίον της Ελλάδας, όπως αναφέρει το Politico. Το μόνο που είχε πει πριν από καιρό ήταν «μην ξεχνάτε ότι έρχομαι από τη Νέα Υόρκη και το μόνο που βλέπω είναι Έλληνες, είναι παντού» είχε συμπληρώσει, δηλώνοντας μάλιστα «τους αγαπώ».
Αν ο Τραμπ αντιμετωπίζει πραγματικά μια ιστορική παγίδα, παραμένει ασαφές πώς θα μπορούσε να ξεφύγει. Οι ανώτεροι αξιωματούχοι του διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ποντάρουν στην άνοδο της Κίνας εδώ και δεκαετίες, ελπίζοντας ότι η ένταξή της στο δυτικό οικονομικό σύστημα θα μεταβάλει ακόμη περισσότερο τις κομμουνιστικές αξίες της. Αυτό όμως δεν έχει συμβεί και δεν είναι σαφές πώς ο Τραμπ μπορεί να προσπαθήσει να αντιστρέψει αυτή την τάση.
«Στον πραγματικό κόσμο, οι ισχυροί κάνουν ό,τι θέλουν και οι αδύναμοι υποφέρουν όσο πρέπει», είχε πει ένας Αθηναίος πρέσβης.
